W tym artykule przeczytasz o:

Kim był George Orwell?

Eric Arthur Blair, bo tak naprawdę nazywał się George Orwell, to jeden z najpopularniejszych brytyjskich pisarzy. Urodził się w Indiach w 1903 r., a zmarł w Londynie w 1950 r. na gruźlicę.

Chociaż dziś znany jest jako jeden z najwybitniejszych autorów XX w., zajmował się nie tylko pisaniem powieści i felietonów. Kim był George Orwell? Istotną częścią jego życia było włóczęgostwo. W trakcie tułaczki pełnił m.in. funkcję zbieracza chmielu, nauczyciela, pomywacza, hodowcy drobiu czy korespondenta wojennego. Pracował też dla BBC.

Do jego najpopularniejszych powieści należą „Folwark zwierzęcy” i „Rok 1984”. W swoich tekstach krytykował system totalitarny, z tego powodu w PRL-u jego utworów nie można było oficjalnie publikować i czytać. Według krytyków Orwell był bardzo wnikliwym obserwatorem. To pozwoliło mu stworzyć wizję świata, która teraz zaczyna niebezpiecznie się przybliżać…

Przeczytaj również: Powstanie i upadek ZSRR

Orwellowska wizja świata a teraźniejszość – czy Orwell miał rację?

Określenie „orwellowski” odnosi się do sytuacji, w której wolność – szczególnie w kwestii prywatności – jest zagrożona. Chociaż pisarz miał na myśli przede wszystkim zagrożenie płynące ze strony władzy, dziś nie tylko władza czyha na prywatność człowieka.

Większość wyobrażeń i cytatów, które składają się na orwellowską wizję świata, pochodzi z książki „Rok 1984”. To dystopia, której głównym bohaterem jest Winston Smith mieszkający w Oceanii. Mężczyzna pracuje w Ministerstwie Prawdy, gdzie jego celem jest przede wszystkim wymazywanie niewygodnych dla władzy faktów. Życie wszystkich obywateli jest inwigilowane i sprawdzane, nie ma miejsca na prywatność i samodzielne myślenie. Za wszystkim stoi Partia, a za nią – Wielki Brat.

Czy Orwell miał rację? Jak orwellowska wizja świata przekłada się na teraźniejszość?

„Wielki Brat patrzy” – kontrola, inwigilacja i utrata prywatności

W książce „Rok 1984” Wielki Brat jest przywódcą Oceanii – a więc i najważniejszym politykiem. Nie do końca wiadomo, czy chodzi o personifikację, czy rzeczywistą osobę. Pewne jest jednak to, że „Wielki Brat patrzy”. Jego wizerunek i głos znajdują się wszędzie. Jest symbolem wszechogarniającej inwigilacji.

To właśnie Orwell zainspirował twórców reality show Big Brother (Wielki Brat) do stworzenia miejsca, w którym pod czujnym okiem kamer zamknięto uczestników do codziennej obserwacji.

Dziś Wielkim Bratem można nazwać nie tylko władzę, która na każdym kroku zbiera wszystkie możliwe dane o obywatelach. To również serwisy społecznościowe, banki, sklepy i inne firmy.

Dlaczego? W każdym z tych miejsc podajesz swoje dane, nierzadko tak prywatne, jak PESEL, adres czy numer telefonu. Dodatkowo godzisz się na ciasteczka, które podążają za tobą w internecie, by sprawdzić, jakie strony odwiedzasz. Na tej podstawie zachodzi profilowanie, które ma na celu przede wszystkim takie dopasowanie reklam, by jak najwięcej sprzedać.

Dodatkowo używając wielu aplikacji w telefonie, podajesz swoją lokalizację. GPS dokładnie wie, w którym momencie idziesz do sklepu lub restauracji. Także sieci komórkowe uzyskują informację o miejscu twojego pobytu.

Wielki Brat jest ponadto personifikacją dyktatorów, których niestety na świecie wciąż nie brakuje. Takie kraje jak Korea Północna czy Rosja oraz ich totalitarne systemy wpisują się w ten schemat i orwellowską wizję świata.

Przeczytaj również: "Rok 1984" - streszczenie i opracowanie lektury

Teleekrany w każdym domu – monitoring i personalizowane reklamy

W powieści Orwella w każdym domu i miejscu publicznym znajdowały się teleekrany. Ich głównym celem było monitorowanie obywateli. Czy nie przypomina ci to kamer monitoringu, które nagrywają 24 godziny na dobę?

Dzięki teleekranom i Policji Myśli miała miejsce m.in. kontrola myśli i tików. Od razu wychwytywane było to, co niezgodne z zasadami partii. Taka kontrola myśli przypomina dziś personalizowane reklamy. Wystarczy jedno słowo, by algorytm dobrał reklamę do tego, czego w danym momencie możesz potrzebować.

Ile razy zdarzyło ci się, że po rozmowie z kimś zaczęły pojawiać się reklamy przedmiotów, których dotyczyła rozmowa? Jak często po jednokrotnym wejściu na stronę w każdym miejscu pojawiają się reklamy np. butów czy ubrań, nad którymi się zastanawiasz? To orwellowska wizja świata w czystej postaci!

George-orwell-BBCyy
George Orwell /fot. Wikipedia (domena publiczna)

 

Ministerstwo Prawdy – dezinformacja i manipulacja

W Oceanii działało Ministerstwo Prawdy. Jego pracownicy, w tym główny bohater książki, zajmowali się aktualizacją wszystkich książek, czasopism, artykułów. Celem było przedstawienie Partii w jak najlepszym świetle. Fakty i historia nie miały żadnego znaczenia. Czy nie przypomina ci to tendencyjnych programów telewizyjnych i stron internetowych? Chociaż mieszkańcy Oceanii nie mieli wyboru, a w dzisiejszym świecie źródeł informacji jest wiele, wciąż nie każdy ma do nich dostęp.

Manipulacja i dezinformacja w XXI w. ma też inne oblicze – fake newsy, które w internecie są niezwykle popularne. Bardzo łatwo natknąć się na niesprawdzone informacje, które potrafią nieźle namieszać!

Przeczytaj również: Ukraińskie elektrownie jądrowe w strefie wojny. Jakie mogą być skutki?

Najsłynniejsze cytaty Orwella a teraźniejszość

Wiele cytatów z książek Orwella, przede wszystkim z „Roku 1984”, dziś jest aktualnych. Jakie są najsłynniejsze z nich?

„Kto rządzi przeszłością, w tego rękach jest przyszłość; kto rządzi teraźniejszością, w tego rękach jest przeszłość” – również dziś władze różnych krajów nierzadko naginają prawdę o przeszłości, by zwiększyć swoje poparcie.

„Wielki Brat patrzy” – najsłynniejszy cytat z książki, który wszedł nawet do potocznego języka. Dziś inwigilacja i kontrola są na porządku dziennym.

„Wszystkie zwierzęta są sobie równe, ale niektóre są równiejsze od innych” – chociaż pozornie wszyscy są równi, osoby mające władzę czy pieniądze w praktyce często mogą więcej.

Przeczytaj również: Idealne miejsce dla alergików

Czy Orwell miał rację? Wiele z jego wizji przypomina współczesny świat. Rzeczywiście w dobie internetu prywatność jest trudniejsza do zachowania, a dane wykorzystywane są m.in. do dobierania reklam. To niezwykle ciekawe, jak trafnie XX-wieczny autor przewidział przyszłość!

Wszystkie cytaty pochodzą z książek G. Orwella: „Rok 1984” w tłumaczeniu T. Mirkowicza lub „Folwark zwierzęcy” w tłumaczeniu B. Zborskiego.

 

RAPORT UKRAINA — ROSJA

Wojna w Ukrainie — relacje na żywo

„Obudziły mnie strzały". Wywiady, reportaże i historie osobiste z wojny w Ukrainie.

Grupa Polsat Plus i Fundacja Polsat razem dla dzieci z Ukrainy. Dołącz do zbiórki!