Spis treści:

Matura ustna z języka polskiego 2023

Reforma edukacji z 2017 roku spowodowała, że w 2023 roku absolwenci szkół średnich podchodzą do egzaminu dojrzałości w dwóch różnych formułach.  

Maturę w Formule 2015 zdają osoby, które uczyły się w gimnazjach i ukończą technikum lub szkołę branżową w roku szkolnym 2022/2023. Do egzaminu w tej formule będą podchodzić również starsze roczniki absolwentów z poprzednich lat.  

Maturę w Formule 2023 zdaje pierwszy rocznik uczniów po ośmioklasowej szkole podstawowej, którzy w roku szkolnym 2022/2023 ukończą czteroletnie liceum. W następnym latach ten typ egzaminu będą zdawały kolejne roczniki licealistów oraz uczniów pięcioletnich techników i szkół branżowych II stopnia, którzy chodzili do ośmioklasowej szkoły podstawowej. 

Przeczytaj również: Pytania jawne na maturę z języka polskiego 2023. Aktualne pytania po zmianach CKE

Matura ustna z języka polskiego 2023 w Formule 2015 – zasady

Zdawana w 2023 matura ustna z języka polskiego w Formule 2015 jest obowiązkowa i trwa 30 minut, z czego połowę tego czasu zdający ma na przygotowanie swojej wypowiedzi (dostaje kartkę, na której może notować), natomiast drugą połowę na jej zaprezentowanie oraz późniejszą rozmowę z komisją na jej temat. Za całość można otrzymać maksymalnie 40 punktów. Żeby zdać tę część egzaminu trzeba zdobyć przynajmniej 30 proc. z nich, czyli 12 punktów.

W tej formule maturzysta losuje tylko jedno zadanie z niejawnej puli. Składa się ono z pytania oraz tekstu, który może dotyczyć trzech tematów, czyli języka, literatury lub dzieła ikonicznego. Wypowiedź maturzysty powinna przypominać rozprawkę, a zatem zwierać argumentację, wstęp, rozwinięcie i zakończenie, a także odwołania – do innego tekstu kultury w przypadku tematów literackich oraz do dzieła literackiego w przypadku tematów ikonicznych. Przy tematach związanych z językiem należy natomiast odwołać się tekstu kultury, związanego z opisywanym w zadaniu zjawiskiem oraz do własnych doświadczeń komunikacyjnych. Zadania literackie mogą, ale nie muszą dotyczyć lektur obowiązkowych.

Matura ustna z języka polskiego 2023 w Formule 2023 – zasady

Matura ustna z języka polskiego w Formule 2023 również jest obowiązkowa i trwa 30 minut, z czego pierwsze 15 zdający ma na przygotowanie wypowiedzi (dostaje kartkę, na której może notować), a kolejne 15 – na jej prezentację i rozmowę z komisją. Za poprawną wypowiedź można uzyskać maksymalnie 30 punktów. Żeby zdać tę część egzaminu wymagane jest zdobycie przynajmniej 30 proc. z nich, czyli 9 punktów.

Zdający losuje po jednym zadaniu z dwóch puli pytań. Pierwsza z nich to pula pytań jawnych, które są upublicznione od września 2021 roku i dotyczą zagadnień sprawdzających znajomość treści i problematyki lektur obowiązkowych. Odpowiadając na takie pytanie, maturzysta powinien odnieść się do treści lektury, której ono dotyczy oraz do innego, wybranego przez siebie kontekstu.   

Druga pula to pytania niejawne, które są związane z literaturą, innymi tekstami kultury albo z językiem. Zdający omawia je na podstawie dołączonego do zadania materiału, którym jest tekst literacki, nieliteracki albo ikoniczny. W przypadku tego zadania maturzysta również powinien odwołać się do kontekstów literackich lub związanych z innymi tekstami kultury.

Niejawne pytania na maturze z języka polskiego

Z niejawnymi pytaniami (czyli takimi, które przed egzaminem nie są podane do wiadomości publicznej) na maturze z języka polskiego będą mieli więc do czynienia zarówno maturzyści zdający egzamin w starej, jak i nowej formule, choć dla tych drugich będą mogły się one pojawić tylko w jednym z dwóch zadań.

Przeczytaj również: Jak napisać idealną rozprawkę?

Przykładowe pytania niejawne na maturze z polskiego w Formule 2015

Centralna Komisja egzaminacyjna na swojej stronie internetowej udostępniła maturzystom kilka przykładowych zadań, które przypominają te, które mogą pojawić się na ustnej maturze z języka polskiego. 

  • Zadanie 1 dotyczy literatury, a jego treść brzmi: „W jaki sposób w utworach literackich bywają przedstawiani intelektualiści? Omów zagadnienie, odwołując się do załączonej bajki Ignacego Krasickiego oraz do innych utworów literackich”. Do zadania został dołączony utwór pt. „Filozof” autorstwa wspomnianego autora.
  • Zadanie 2 również jest związane z literaturą. Jego polecenie jest następujące: „Labirynt – przestrzeń zapraszająca do odkryć czy pułapka bez wyjścia? Rozważ problem, odwołując się do podanego fragmentu opowiadania Brunona Schulza i innego tekstu kultury”. Do zadania dołączony jest fragment „Sklepów cynamonowych”. 
  • Zadanie 3 wiąże się z tekstem ikonicznym, a mianowicie plakatem teatralnym autorstwa Bolesława Polnara do sztuki Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu pt. „Dziady” z 1997 roku. Jego treść brzmi: „Jakie odczytanie Dziadów cz. III Adama Mickiewicza odnajdujesz na zapowiadającym sztukę plakacie teatralnym? Omów zagadnienie, wykorzystując znajomość dramatu”.
  • Zadanie 4 także zawiera tekst ikoniczny, którym jest rzeźba „Tłum” Magdaleny Abakanowicz z 1988 roku. Polecenie jest następujące: „Jakie refleksje o współczesnej cywilizacji wyrażają twórcy w swoich dziełach? Odpowiedz na podstawie interpretacji podanego tekstu kultury oraz wybranych tekstów literackich”.
  • Zadanie 5 również jest związane z dziełem sztuki, które dołączono do arkusza. Polecenie brzmi: „W jaki sposób twórcy późniejszych epok nawiązują do starożytnych mitów? Odpowiedz na podstawie interpretacji obrazu Pietera Bruegla Pejzaż z upadkiem Ikara i wybranego tekstu literackiego”.
  • Zadanie 6 dotyczy języka, a jego treść jest następująca: „W jaki sposób Internet wpływa na formy i sposoby komunikowania się ludzi między sobą? Uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do przytoczonego tekstu Jana Grzeni, do modelu aktu komunikacji językowej i do wybranego tekstu kultury”. Do pytania dodano tekst pt. „Komunikacja językowa w Internecie”.
  • Zadanie 7 także jest związane z językiem, natomiast jego polecenie brzmi: „Wyjaśnij, odwołując się do podanego fragmentu powieści Andrzeja Sapkowskiego i do innego utworu literackiego, jaką funkcję może pełnić stylizacja w utworze literackim”. Pytania został dołączony fragment „Narrenturm”.

Przykładowe odpowiedzi do tych zadań można znaleźć na stronach 23-42 w informatorze CKE, który znajdziecie tutaj. 

Jak rozwiązywać niejawne pytania na maturze ustnej z języka polskiego w Formule 2015?

Matura ustna w Formule 2015 przypomina nieco wygłaszanie rozprawki, którą niektórzy zdający wybierają jako wypracowanie w części pisemnej egzaminu. Jeśli zatem dobrze nauczymy się konstruować ten typ wypowiedzi, będziemy wiedzieli również, jak dobrze poradzić sobie z ustnym egzaminem dojrzałości z języka polskiego.  

Pierwsze 15 minut matury ustnej mamy poświęcić na przygotowanie się do wypowiedzi. Warto wtedy zaplanować sobie wypowiedź i zapisać skrótowo na kartce zarys tego, o czym będziemy mówić. Najlepiej zrobić to w następującej kolejności:

  1. Najpierw dokładnie przeczytać polecenie i dołączony do niego tekst lub przyjrzeć się dziełu ikonicznemu. 
  2. Następnie sformułować tezę, czyli stanowisko, które zajmujemy wobec zadanego w poleceniu pytania i które jest najważniejsze w naszej wypowiedzi.
  3. Wypisać swoje argumenty (co najmniej trzy) na poparcie tej tezy wraz z przykładami i kontekstami z literatury lub innych tekstów kultury – to będzie właściwa treść naszego wywodu. Oczywiście jednym z tych tekstów kultury musi być ten, który jest zawarty w naszym pytaniu.
  4. Na końcu należy zająć się wstępem i zakończeniem naszej wypowiedzi. We wstępie powinno znaleźć się wprowadzenie do tematu, o którym będziemy mówić (np. wyjaśnienie znajdującego się w pytaniu terminu czy odwołanie do historii literatury), a w zakończeniu podsumowanie wywodu.

Po czasie, który mieliśmy na przygotowanie, należy wygłosić swoją wypowiedź, korzystając ze sporządzonych notatek, a później odpowiedzieć na pytania zadane przez komisję.

By przygotować się do poprawnego rozwiązania tego typu zadania warto powtórzyć sobie zasady pisania rozprawki, przypomnieć sobie treści lektur, znane motywy, typy postaci, występujących w literaturze, a także wiadomości i pojęcia dotyczące nauki o języku.  

Dobrym pomysłem będzie również przejrzenie starych tematów rozprawek czy zadań z egzaminów ustnych z poprzednich, jeszcze przedpandemicznych lat i potraktowanie ich jako tematy egzaminacyjne, na których można poćwiczyć samodzielne konstruowanie takiej wypowiedzi w formie notatek. To umożliwi nam również zorientowanie się, ile mamy czasu na przygotowanie takiego skrótu wypowiedzi.

Przed egzaminem dobrze jest również przećwiczyć w domu samą wypowiedź i sprawdzić, ile nam ona zajmie oraz czy nasze wcześniejsze notatki zawierają wszystko, dzięki czemu nasza odpowiedź będzie pełna.

Przeczytaj również: Kiedy jest zakończenie roku dla maturzystów 2023. Wcześniej niż zwykle?

Przykładowe pytania niejawne na maturze z polskiego w Formule 2023

W przypadku matury ustnej z języka polskiego w Formule 2023 mamy dwa zadania, z czego pierwsze jest z jawnej puli pytań, którą można zobaczyć tutaj, a drugie z puli niejawnej. Podobnie jak w przypadku starszej wersji matury, Centralna Komisja Egzaminacyjna na swojej stronie internetowej udostępniła maturzystom kilka przykładowych zadań, które przypominają te, które mogą pojawić się w drugiej części nowej matury ustnej. 

  • Zadanie 1 jest związane z obrazem Jacka Maleczewskiego „Do sławy”, który znalazł się w arkuszu. Jego pytanie brzmi: „Jakie funkcje w tekstach kultury mogą pełnić symbole i alegorie? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego utworu literackiego”.
  • Zadanie 2 dotyczy języka, a jego treść jest następująca: „W jaki sposób nowe technologie wpływają na formy i sposoby komunikowania się między ludźmi? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo własnych doświadczeń komunikacyjnych”. Do pytania jako materiały dołączono treść kilku SMS-ów, a także internetową wypowiedź osoby, komentującej grę komputerową.
  • Zadanie 3 wiąże się z literaturą i dołączono do niego wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego „Pokolenie”. Treść pytania brzmi: „Kryzys wartości w świecie skażonym złem. Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury”.

Przykładowe odpowiedzi do tych zadań można znaleźć na stronach 50-63 w informatorze CKE, który znajdziecie tutaj.  

Jak rozwiązywać niejawne pytania na maturze ustnej z języka polskiego w Formule 2023?

Na maturze ustnej z języka polskiego w Formule 2015 mamy jedno zadanie, natomiast w Formule 2023 – dwa zadania, choć w obu przypadkach czas na przygotowanie się i wypowiedź jest taki sam. Zatem poziom rozbudowania wypowiedzi obydwu zadań tzw. nowej matury musi być o połowę mniejszy w starej, by można było zmieścić się w tak krótkim czasie, a co za tym idzie – wypowiedź musi być również dużo bardziej konkretna.  

CKE podaje również, do jakiego rodzaju tekstów kultury, prócz tych, które znajdują się w treści zadania, trzeba się odwołać w przypadku pytań niejawnych. Jeśli zatem maturzysta wylosuje pytanie dotyczące:

  • literatury, musi odwołać się także do innego wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego;
  • materiału ikonicznego, musi odwołać się również do wybranego tekstu literackiego;
  • języka, musi odwołać się do wybranego tekstu kultury lub utworu literackiego albo własnych doświadczeń komunikacyjnych.

Do rozwiązania zadania można podejść na różne sposoby, zależnie od tego, który typ zadania wylosujemy. Podobnie jak w przypadku matury w starej formule, nasza wypowiedź (szczególnie na tematy dotyczące literatury czy języka) może mieć kształt typowej rozprawki ze wstępem, rozwinięciem i zakończeniem, w której stawiamy jakąś tezę i popieramy ją argumentami wraz z przykładami. Konieczne jest tu posłużenie się przykładem z treści zadania oraz innym, ale dokładnie takiego typu, o jaki jesteśmy proszeni w poleceniu. Możemy też posłużyć się dodatkowo kolejnymi przykładami, ale musimy brać pod uwagę niewielką ilość czasu, którą mamy na przygotowanie i wypowiedź. Jeśli wylosowaliśmy zadanie związane z dziełem ikonicznym, powinniśmy je na początku krótko opisać i zinterpretować w kontekście tematu, który zawiera polecenie.  

Cała reszta przygotowań do odpowiedzi na pytania niejawne z nowej matury jest z tożsama z tymi z matury w Formule 2015: najlepiej więc powtórzyć te same zagadnienia, poćwiczyć w domu sporządzanie notatki wypowiedzi oraz jej prezentacji. W przypadku Formuły 2023 szczególnie przydatny może być do tych ćwiczeń stoper, ponieważ dużym wyzwaniem dla maturzystów może być zmieszczenie się z odpowiedziami na dwa pytania w ciągu ok. 10-13 minut.

oprac. Joanna Cwynar

 

Przeczytaj również:

Pytania jawne na maturę ustną 2025 - lista pytań i odpowiedzi

„Ludzie, którzy szli” Tadeusza Borowskiego i literatura lagrowa na maturze 2023. Streszczenie, bohaterowie, konteksty

„Proszę państwa do gazu” Tadeusza Borowskiego na maturze 2023 – streszczenie, bohaterowie, konteksty

Dziady cz. III na maturze 2023. Streszczenie, bohaterowie, omówienie utworu i motywy

„Dżuma” Alberta Camusa – lektura obowiązkowa na maturze 2023. Bohaterowie, streszczenie i powieść jako parabola