Najstarszy i najmłodszy park narodowy w Polsce. Które to?

Pieniński Park Narodowy powstał już w latach 30. XX wieku, a na początku XXI w. utworzono Park Narodowy „Ujście Warty”. Dlaczego są wyjątkowe? Co chronią? Dowiedz się też, ile jest parków narodowych w Polsce i czy są planowane kolejne.

Spis treści:

Pieniński Park Narodowy
Park Narodowy „Ujście Warty”
Czy będą kolejne parki narodowe w Polsce?

Pieniński Park Narodowy

Najstarszy park narodowy w Polsce powstał ponad 90 lat temu, w 1932 roku. W tym samym czasie, co jego słowacki odpowiednik (PIENAP). Był drugim na świecie, a pierwszym w Europie międzynarodowym obszarem chronionym. Potrzebę jego utworzenia dostrzegł już ponad dziesięć lat wcześniej prof. Władysław Szafer, przewodniczący Tymczasowej Komisji Ochrony Przyrody. W latach 90. XX w. granice Pienińskiego Parku Narodowego poszerzono o rezerwaty: Zamek Czorsztyn, Zielone Skałki i Lasek.

Pieniński pas skałkowy ciągnie się przez około 550 km. Oddziela on zewnętrzne Karpaty fliszowe od Karpat wewnętrznych. Powierzchnia Pienińskiego Parku Narodowego po polskiej stronie to 2 372 ha, a po słowackiej – 3 750 ha.

PPN obejmuje najcenniejsze krajobrazowo i przyrodniczo tereny Pienin Właściwych (Masywu Trzech Koron, Pienin Czorsztyńskich, Pieninek, Przełomu Dunajca). Mimo niewielkich rozmiarów jest chętnie odwiedzany o każdej porze roku. Szlaki turystyczne są oznakowane, ale nie są oczyszczane z liści, ani odśnieżane zimą.

Widok na przełom Dunajca i Trzy Korony, umieszczony w logo parku, wiąże się z jedną z najbardziej charakterystycznych atrakcji turystycznych. Szlak wodny w przełomie Dunajca jest dostępny od 1 kwietnia do 31 października. Turyści mogą podziwiać krajobrazy z łodzi flisackiej, która ma pierwszeństwo przed innym sprzętem pływającym. Początek wycieczki to Sromowce Wyżne-Kąty lub Sromowce Niżne, a koniec Szczawnica lub Krościenko nad Dunajcem. Na niektórych odcinkach Dunajec ma charakter rzeki górskiej, ale wielu turystów decyduje się na spływ pontonami lub kajakami. Na obszarze Pienińskiego Parku Narodowego panuje kilka zakazów. Nie odbywają się spływy sprzętem motorowym, nie wolno nurkować, ani dobijać do brzegu.

Trzy Korony Dunajec — Szlak wodny w przełomie Dunajca i widok na Trzy Korony / fot. 123RF/PICSEL

Trzy Korony to najbardziej rozpoznawalny, ale wcale nie najwyższy szczyt Pienin (jest nim Wysoka). Góra złożona ze spiczastych wierzchołków przypomina kształtem królewską koronę. Legenda głosi, że rzuciła ją św. Kinga, która uciekała przed Tatarami. W każdej takiej opowieści jest ziarnko prawdy. Na zboczu góry dziś można podziwiać ruiny warowni, w której ukrywała się podczas najazdu Tatarów. Zdobycie szczytu Trzech Koron jest warte czasu spędzonego na wędrówce. Widoki zapierają dech w piersiach. Szlaki są zróżnicowane pod względem długości i poziomu trudności. Podróż można zacząć np. w Szczawnicy, Krościenku nad Dunajcem, Sromowcach Niżnych. W tym ostatnim przypadku można wybrać się do schroniska PTTK „Trzy Korony”, z którego okien jest szansa podziwiania m.in. Czerwonego Klasztoru (zabytkowego kompleksu klasztornego na Słowacji). Prowadzi do niego czerwony szlak rowerowy.

Turyści chętnie wybierają również zielony szlak rowerowy, który zaczyna się w Krościenku przy ul. św. Kingi, prowadzi obok kapliczki św. Kingi, aż do odejścia ścieżki na Sokolicę, czyli jeden z najpiękniejszych szczytów Pienin. Miłośnicy turystyki narciarskiej mogą korzystać z prawie wszystkich znakowanych szlaków turystycznych.

Pieniński Park Narodowy słynie też z jednego z największych dziennych motyli w Polsce. Rozpiętość skrzydeł niepylaka apollo może wynosić aż 8 centymetrów. Choć warto wiedzieć, że to nie jedyny okaz, który można uchwycić na fotografii. Dotychczas w Pieninach opisano ponad 1,5 tys. gatunków motyli, co stanowi ponad 55 proc. fauny Polski.

Przeczytaj również: QUIZ: Powtórka z geografii. Znasz największe rzeki Polski i świata?

Park Narodowy „Ujście Warty”

Najmłodszy park narodowy w Polsce powstał w 2001 roku. Historia jest jednak znacznie dłuższa. W latach 60. XX w. powstał tzw. zwierzyniec otwarty, który miał chronić zasoby łowieckie. W kolejnej dekadzie stworzono rezerwat przyrody „Słońsk”, który chronił ptaki wodno-błotne. Wtedy był to największy rezerwat ornitologiczny w naszym kraju. W latach 90. XX w. utworzono Park Krajobrazowy „Ujście Warty”.

Park Narodowy „Ujście Warty” zajmuje powierzchnię około 8 tys. ha, ale ścisłą ochroną jest objęte 682 ha. Leży tuż przy granicy z Niemcami, w granicach województwa lubuskiego. Większość to podmokłe łąki, pastwiska i rozlewiska. Rzeka dzieli park na dwie części. Południowa to teren zalewowy.

Ten park to teren półnaturalny, bo prócz sił przyrody kształtował go człowiek. Pierwotnie powierzchnię całej doliny Warty pokrywały mokradła. Prace związane z regulacją rzeki, która wcześniej płynęła wieloma odnogami, rozpoczęły się w drugiej połowie XVIII wieku. Warta miała stać się rzeką żeglowną. Wiele terenów stało się wówczas łąkami i pastwiskami, ale prace melioracyjne w małym stopniu dotknęły samego zbiornika. Dlatego jego system hydrograficzny jest zbliżony do naturalnego. Dzięki temu dziś ma dużą wartość przyrodniczą, a w niektórych miejscach przyroda odbiera to, co do niej należało. Można zaobserwować na przykład podmokły las zwany łęgiem.

Derkacz otrząsa się z wody / fot. 123RF/PICSEL /

Otwarta przestrzeń z dużą ilością wody jest atrakcyjnym miejscem dla ptaków. To jeden z ich przystanków podczas wiosennych i jesiennych wędrówek. W Parku Narodowym „Ujście Warty” pojawia się nawet 280 różnych gatunków ptaków, a aż 170 z nich to gatunki lęgowe. Dzięki temu można podziwiać tam m.in. kaczki, mewy, perkozy, rybitwy. Do rzadkich lub zagrożonych wyginięciem gatunków w Europie należą, np. derkacz, kropiatka, rybitwa czarna, rybitwa białowąsa, wodniczka.

Przeczytaj również: Wieś, w której nikt nie chce mieszkać. Co tam się stało?

Czy będą kolejne parki narodowe w Polsce?

Obecnie w Polsce istnieje 23 parki narodowe. To wiedzą nawet uczniowie szkół podstawowych, ale możliwe, że niedługo informacje w podręcznikach trzeba będzie zaktualizować. Jest plan utworzenia kilku nowych parków narodowych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska wskazuje, że jedną z pierwszych lokalizacji ma być województwo zachodniopomorskie.

– Pierwszy park chcielibyśmy powołać jeszcze w tym roku. Stałoby się to ponad 20 lat od powstania ostatniego – zapowiedział w rozmowie z PAP wiceminister klimatu Mikołaj Dorożała.