Spis treści:
- Najdłuższa jaskinia w Polsce
- Najdłuższa jaskinia na świecie
- Najgłębsza jaskinia w Polsce
- Najgłębsza jaskinia na świecie
Najdłuższa jaskinia w Polsce
W Polsce jaskiniowym dominatorem we wszystkich kategoriach jest Jaskinia Wielka Śnieżna rozciągająca się pod Tatrzańskim Parkiem Narodowym.
Zsumowana długość odkrytych dotychczas korytarzy Jaskini Wielkiej Śnieżnej to 23 753 metry.
W rzeczywistości na opisywany kompleks składa się 5 odkrywanych niezależnie jaskiń, które w trakcie eksploracji okazały się ze sobą łączyć. W skład jaskini Wielkiej Śnieżnej wchodzą:
- Jasny Awen
- Jaskinia Wielka Litworowa
- Jaskinia nad Kotlinami
- Jaskinia Śnieżna
- Jaskinia Wilcza
Najwcześniej znaleziono wejścia do Jasnego Awenu i Jaskini Wielkiej Litworowej – te znane były góralom od dawna i nie sposób określić nawet przybliżonej daty ich odkrycia. Otwór prowadzący do Jaskini Śnieżnej speleolodzy po raz pierwszy przekroczyli w 1959 roku, co uznaje się za datę jej odkrycia, choć wskazówki dotyczące lokalizacji wejścia otrzymali oni od miejscowych.
Kolejnym odkryciem była Jaskinia nad Kotlinami (1966 rok). 3 lata po odkryciu grotołazom udało się zejść na głębokość 450 metrów, gdzie okazało się, że jaskinia łączy się z tą odkrytą 7 lat wcześniej. Wtedy też po raz pierwszy kompleks zaczęto nazywać Jaskinią Wielką Śnieżną.
Ostatnią, najmniejszą Jaskinię Wilczą odkryto dopiero w 1996 roku podczas badania cyrkulacji powietrza.
Wiele fragmentów jaskini wciąż nie doczekało się dokładnego opisu, do niektórych wciąż nie udało się dotrzeć. W dalszej części artykułu poświęconej największym głębokościom stanie się jasne, dlaczego eksploracja tej jaskini należy do ścisłej czołówki najtrudniejszych wyzwań, jakich można podjąć się na terenie naszego kraju.
Najdłuższa jaskinia na świecie
W całych Tatrach naliczono ponad 860 jaskiń o łącznej długości 135 kilometrów. Tylko jedna (Wielka Śnieżna) liczy sobie ponad 20 km, a cztery więcej niż 10 km. Wszystkie te odległości wydają się krótkim spacerkiem, gdy zestawimy je z najdłuższą odkrytą do tej pory jaskinią świata.
Najdłuższa jaskinia na świecie to Jaskinia Mamucia w Stanach Zjednoczonych. Długość poznanych dotychczas korytarzy szacuje się na ponad 686 kilometrów.
Odnalezione ślady wskazują, że jaskinię leżącą w stanie Kentucky rdzenni Amerykanie odwiedzali już 5000 lat temu, jednak nie zapuszczali się dalej niż na ok. 30 km (czyli o ponad 6 km dalej, niż całkowita długość Jaskini Wielkiej Śnieżnej). Dziś wiemy, że w praktyce to dopiero "ganek" gigantycznego kompleksu. W erze nowożytnej jaskinia większego zainteresowania doczekała się w XIX wieku, kiedy popularne zrobiły się podziemne wycieczki z przewodnikiem. Jednym z nich był Stephen Bishop – przewodnik-niewolnik – który w 1840 opracował pierwsze mapy jaskini, jednocześnie znacznie poszerzając jej poznane granice.
W kolejnych dekadach długość poznanych korytarz stale rosła, a w okolicy Jaskini Mamuciej grotołazi raz po raz odkrywali kolejne jaskinie, np. Jaskinię Kryształową czy cały kompleks nazywany Flint Ridge System. Szybko zaczęto podejrzewać, że poszczególne jaskinie mogą się ze sobą łączyć, a gdy speleolodzy zaczęli dodawać do siebie kolejne odcinki, szybko zrozumieli, że odkrycie połączenia będzie równoznaczne z odkryciem największego podziemnego kompleksu jaskiń na świecie.
9 września 1972 roku wyjątkowo niski stan wód gruntowych skłonił grupę speleologów pod przewodnictwem Johna Wilcoxa do ponownego zbadania okolic tzw. Zaginionej Rzeki Hansona – podziemnego cieku, na terenie Flint Ridge, w pobliżu którego umiejscawiano najbardziej prawdopodobne miejsce połączenia z Jaskinią Mamucią. Po 12 godzinach wędrówki do obranego celu i zaczęli eksplorację. Kolejne godziny badania całej okolicy sprawiły, że cała ekipa była już mocno wyczerpana – główny ciężar wziął na siebie lider grupy, który samotnie postanowił sprawdzić dalszy bieg strumienia, nie chcąc narażać reszty na dodatkowe zmęczenie, gdyby korytarz okazał się ślepym zaułkiem. Nie okazał się.
W miarę kolejnych metrów obrana droga zaczęła się rozszerzać, aż w pewnym momencie światło czołówki na kasku Wilcoxa padło na... oznaczony szlak turystyczny.
Zdumiony krzykiem poinformował towarzyszy o tym, co widzi – gdy reszta do niego dołączyła, nikt nie miał już wątpliwości, że dokonali właśnie pierwszego wejścia na "jaskiniowy Mount Everest". Zdjęcie pionierów, przy wyjściu z Jaskini Mamuciej tuż po historycznym przejściu poniżej (John Wilcox to pan w kasku, pierwszy z lewej).
Niemal co roku na terenie kompleksu odkrywane są kolejne kilometry niezbadanych dotychczas korytarzy.
Od momentu odkrycia z 1972 roku, aż do dziś, mimo wielu odkryć speleologicznych na całym świecie, nieprzerwanie dzierży tytuł najdłuższej jaskini świata.
Najgłębsza jaskinia w Polsce
Tak jak wyjawiliśmy to na początku artykułu, Jaskinia Wielka Śnieżna to nie tylko najdłuższa, ale też najgłębsza jaskinia w Polsce. W najniższym punkcie jej głębokość wynosi 808 metrów, jednak po drodze konieczne jest nurkowanie. Najniższy punkt dostępny bez zanurzania się w wodzie to Syfon Dziadka na głębokości prawie 785 metrów. Deniwelacja jaskini (odległość między najniższym i najwyższym punktem) wynosi 824 metry.
Sprawdź też: Jaskinie w polskich górach. Sprawdzone miejsca na zwiedzanie
Żeby zrozumieć, jak wymagająca jest eksploracja tych fragmentów podziemnego kompleksu, wystarczy zapoznać się z opisem końcowych odcinków prowadzących do Jeziorka X – najniższego poznanego dotychczas punktu jaskini. Zanim w ogóle zanurzymy się w wodzie, musimy opuścić się przez kilka studni, nierzadko głębszych niż 50 metrów. W jaskiniowej nomenklaturze studnia wcale nie musi być wypełniona wodą, choć zapewne właśnie narażę się wielu grotołazom, to określę je po prostu wielkimi, dziurami o pionowych zboczach, które w drodze na górę wymagają wspinaczki (na zdjęciu głównym widać jedną z nich).
Nurkowania wymaga Syfon Dominiki, po jego przepłynięciu dostaniemy się do niezalanych korytarzy, które prowadzą do wspomnianego "X-a". Dotychczas udało się zanurzyć w nim na nieco ponad 7 metrów. Woda w zbiorniku utrzymuje temperaturę nieprzekraczającą 2 stopni Celsjusza. W 2007 roku wyprawa, która próbowała "obniżyć" w ten sposób znane dno jaskini stwierdziła, że "tą drogą wodną Śnieżnej pogłębić się nie da."
Mimo że oprócz jaskiń turystycznych, wszystkie takie obiekty w Polsce wymagają odpowiednich uprawień zdobywanych w toku wielu kursów i szkoleń, to na terenie Wielkiej Śnieżnej raz po raz dochodzi do groźnych wypadków – także śmiertelnych. Do tej pory eksplorację kompleksu życiem przypłaciło 7 osób (w dokumentowanej historii jaskini). Część z nich była wynikiem błędu ludzkiego (źle związanej liny czy braku asekuracji). Innych w praktyce nie dało się uniknąć – w 2001 doświadczony grotołaz z Wrocławia zginął uderzony spadającym kamieniem podczas pokonywania jednej ze studni. W 2019 roku wyprawę życiem przypłaciło dwóch grotołazów odciętych przez wodę.
Najgłębsza jaskinia na świecie
Trzymając się porównywania rekordu Polski z rekordem świata, trafiamy do Gruzji, w Góry Gagryjskie. Tam w 1968 roku natrafiono na wejście do jaskini, którą najpierw oznaczano jako S-115, potem P1-7, aż w końcu grota doczekała się "normalnej" nazwy, dziś znamy ją jako Jaskinię Wieriowkina (na cześć jednego z rosyjskich speleologów).
Jeszcze na początku lat 2000. potwierdzona głębokość jaskini wynosiła "ledwie" 630 metrów. W 2016 po raz pierwszy udało się zejść na ponad 1000 metrów, a już rok później wyczyn poprawiono o ponad 800 metrów. Kolejna wyprawa w sierpniu 2017 doprowadziła grupę ukraińskich grotołazów na głębokość 2204 metra, czyniąc ją najgłębszą poznaną przez człowieka jaskinią na świecie.
W 2018 roku grupa z Rosji zeszła jeszcze niżej ustalając obecnie notowaną głębokość na 2212 metra. Nic nie wskazuje na to, żeby był to definitywny koniec zapuszczania się w jeszcze głębsze otchłanie tego kompleksu.
Patrząc na dotychczasową, relatywnie młodą historię największych odkryć speleologicznych nic nie wskazuje też, żeby opisywane powyżej wartości za kilka lat nie wymagały aktualizacji, a może i całkowitej wymiany poszczególnych pozycji.
Źródła: www.nps.gov; www.portaltatrzanski.pl; www.gnj.org.pl; www.www.atlasobscura.com; www.science.org; www.bryk.pl
Czytaj także:
Zwiastuny wiosny wśród ssaków. Nietoperze budzą się z hibernacji
Ludzie wykuli to w skałach. Niektóre konstrukcje zapierają dech w piersi
Bajkowe wytwory natury. Oto 11 magicznych miejsc na świecie, od których trudno oderwać wzrok
