Jakie gwiazdozbiory można zobaczyć w Polsce? Kiedy i jak je obserwować?

Spis treści:

• Czym są gwiazdozbiory?
• Ile wyróżnia się gwiazdozbiorów?
• Jakie gwiazdozbiory można zobaczyć w Polsce?
• Kiedy i jak obserwować gwiazdozbiory?

Czym są gwiazdozbiory?

Odpowiedź na pytanie „czym są gwiazdozbiory?” jest dosyć krótka. Gwiazdozbiór (inaczej konstelacja) to określony obszar na sferze niebieskiej o umownie wyznaczonych granicach. Wchodzące w skład danego gwiazdozbioru gwiazdy nie są ze sobą połączone, a ich bliskość względem siebie jest pozorna – wywołuje ją tzw. efekt rzutowania.

Kiedy odkryto gwiazdozbiory? Niemal od zawsze astronomowie starali się systematyzować znaną sobie sferę niebieską. Początkowo gwiazdy łączono w symboliczne kształty, tzw. asteryzmy. Asteryzm nie jest jednak gwiazdozbiorem, a jedynie jego częścią. Dla przykładu: popularny Wielki Wóz jest właśnie asteryzmem wchodzącym w skład gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy.

Dokładniejszych podziałów zaczęto dokonywać ok. V w. p.n.e. Wtedy to babilońscy astronomowie podzielili strefę nieba najpierw na 6, a potem na 12 części (znanych dziś jako zodiak). Następnego przełomu dokonał Ptolemeusz, który podzielił północną sferę niebieską na 48 gwiazdozbiorów.

Rozpoczęte w XV w. odkrycia geograficzne przyczyniły się do poznania południowej sfery nieba. Począwszy od podjętych w 1595 r. prac dwóch holenderskich astronomów (Pietera Keysera i Fredericka de Houtmana) zaczęto wyróżniać gwiazdozbiory również w tej części sfery niebieskiej.

Ostateczny, znany dziś podział na gwiazdozbiory został zatwierdzony w 1930 roku przez Międzynarodową Unię Astronomiczną.

Przeczytaj również: Kalendarz astronomiczny na 2023 rok. Najciekawsze zjawiska na niebie

Ile wyróżnia się gwiazdozbiorów?

Ile jest gwiazdozbiorów? Aktualnie, zgodnie ze wspomnianym podziałem dokonanym przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, na sferze niebieskiej wyróżnia się 88 konstelacji. Skąd się wzięły nazwy gwiazdozbiorów? Większość nazw wywodzi się z rzymskiej mitologii i została nadana przez dawnych astronomów.

Największym pod względem powierzchni jest Gwiazdozbiór Hydry. Wyodrębnił go w 1750 roku francuski astronom Nicolas-Louis de Lacaille, który dokonał podziału innego znanego wówczas gigantycznego gwiazdozbioru (Okrętu Argonautów). 

Najmniejszym znanym gwiazdozbiorem jest Krzyż Południa. Co ciekawe, jeszcze ok. 500 r. n.e. można było obserwować go z terenów Europy (północnych wybrzeży Morza Śródziemnego), jednak z powodu precesji osi Ziemi (następującej z czasem zmiany kierunku obrotu jej osi) obecnie ten gwiazdozbiór można oglądać jedynie z półkuli południowej. Umieszczono go na flagach niektórych państw, np. Australii, Brazylii czy Samoa.

Jakie gwiazdozbiory można zobaczyć w Polsce?

Czy w Polsce można obserwować gwiazdozbiory? Oczywiście! Jednak odpowiedź na pytanie o to, jakie gwiazdozbiory można zobaczyć w Polsce, nie jest jednoznaczna. Zależy ona m.in. od tego, o jakiej porze roku będzie obserwowane niebo:

• Przez cały rok w Polsce można obserwować Wielką Niedźwiedzicę, Małą Niedźwiedzicę, Gwiazdozbiór Smoka i Gwiazdozbiór Żyrafy.
• Na zimowym niebie można ponadto dostrzec gwiazdozbiory Perseusza, Barana, Bliźniąt czy Byka.
• Latem (szczególnie w sierpniu) warto z kolei poszukać gwiazdozbiorów Herkulesa, Wężownika, Węża, Korony Południowej czy Mikroskopu.

Przeczytaj również: Jak nów Księżyca wpływa na człowieka? Co warto robić, a czego nie podczas nowiu

Kiedy i jak obserwować gwiazdozbiory?

Kiedy wiadomo już, jakie gwiazdozbiory można zobaczyć w Polsce, warto poznać najlepsze metody ich obserwacji. Przede wszystkim dobrze jest znaleźć odpowiedni punkt obserwacyjny! W miastach gwiazd widać bardzo niewiele. Lepszym pomysłem będzie więc oglądanie nieba z dala od wielkich aglomeracji. Jak znaleźć właściwe miejsce? Najprościej posłużyć się mapą zanieczyszczenia świetlnego i przy jej pomocy wybrać lokalizację najbardziej oddaloną od źródeł światła.

Na początek nie trzeba też kupować żadnego specjalnego sprzętu! Można polegać na własnych oczach, ewentualnie zaopatrzyć się w lornetkę. Przybliży ona spory obszar nieba, ułatwi obserwację i odnajdywanie gwiazdozbiorów. Najbardziej początkującym przyda się też jedna z popularnych aplikacji do obserwacji nieba.

Bardziej zaawansowane osoby mogą do oglądania gwiazd używać teleskopu. Trzeba jednak pamiętać, że przybliża on jedynie niewielki, wybrany wycinek nieba. Należy więc najpierw wiedzieć, jakie gwiazdozbiory można zobaczyć w Polsce i gdzie ich szukać, aby poprawnie go ustawić.

Większości obserwatorów amatorów wystarcza teleskop o średnicy 80–110 mm. Taki sprzęt pozwala już na dość dokładne obserwacje, a jednocześnie wciąż jest na tyle lekki, że łatwo przenieść go lub przewieźć w wybrane miejsce.

Obserwacja nieba i gwiazdozbiorów to bardzo ciekawe hobby, które może przerodzić się w prawdziwą naukową pasję. Zwłaszcza latem warto więc wybrać się nocą w jak najciemniejsze miejsce w okolicy i spróbować wypatrzeć znane konstelacje.

Rozwiąż nasze quizy:

Czy popełniasz te typowe błędy ortograficzne? Rozwiąż QUIZ z języka polskiego

QUIZ ze znajomości Polski. Wiesz, gdzie to jest?

Test z wiedzy ogólnej. Uczeń podstawówki nie ma z nim problemu, a ty?