Historia bombki choinkowej. Skąd pochodzą szklane ozdoby?

Ozdabianie choinki bombkami to nieodłączny element świątecznej tradycji. Choć dziś można spotkać w sklepach mnóstwo rozmaitych ozdób i dekoracji choinkowych, do najpiękniejszych wciąż należą te szklane, a wśród nich – ręcznie robione. Historia bombki choinkowej sięga XIX wieku, kiedy zaczęto produkować pierwsze szklane ozdoby. Skąd wzięła się tradycja wieszania bombek i gdzie powstały pierwsze szklane wyroby?

Spis treści:

Symbolika bombki
Szklane bombki choinkowe
Bombki dawniej i dziś – historia

Symbolika bombki

Drzewko, które ozdabia się na Boże Narodzenie, symbolizuje życie i odradzanie się, a jego zielony kolor – nadzieję. Nie bez znaczenia jest również to, co wiesza się na choince:

światełka symbolizują narodziny Jezusa, wskazują drogę, chronią dom i odstraszają złe moce,
bombki, których kształt nawiązuje do jabłek – są symbolem zdrowia i pożywienia dla duchów zmarłych,
pierniczki, sopelki i cukierki – to symbol radości; według dawnych wierzeń miały być darem dla duchów opiekujących się domem,
orzechy – dzisiaj już mało kto wiesza je na choince, ale kiedyś były obowiązkową dekoracją: symbolizowały siłę, dobrobyt i udane pożycie małżeńskie,
łańcuchy symbolizują rodzinne więzi.

W niektórych rodzinach wciąż ozdabia się choinki aniołami, które mają opiekować się domownikami i chronić domostwo.

Przeczytaj również: Szczodre Gody, czyli Boże Narodzenie po słowiańsku. Znasz te tradycje?

Szklane bombki choinkowe

Orzechami, jabłkami i innymi naturalnymi ozdobami dekorowano choinki do początku XIX wieku. To wtedy okazało się, że produkcja bombek jest… tańsza niż używanie owoców i innych produktów spożywczych. Jedna z miejskich legend mówi o tym, że Hans Greiner, biedny rzemieślnik, który nie mógł pozwolić sobie na ozdobienie choinki orzechami i jabłkami, wydmuchał w hucie szkła Lauscha w Niemczech swoje ozdoby ze szkła. Jego wyroby tak spodobały się ludziom, że zaczęli kupować bombki do swoich domów, a Greiner stał się bogaczem.

Pierwsze rodzinne manufaktury

Pomysł Hansa Greinera został świetnie przyjęty, a w związku z tym w połowie XIX wieku zaczęło otwierać się w Niemczech wiele małych, rodzinnych zakładów rzemieślniczych, w których całe rodziny pracowały przy produkcji i dekoracji bombek. Mężczyźni dmuchali i formowali kształty ozdób choinkowych, a kobiety z dziećmi dekorowały i pakowały.

Szklane bombki docierają za ocean

W latach 80. XIX wieku popularność bombek była tak duża, że dotarły aż za ocean – do Ameryki. Pierwszy zestaw bombek firmy Lausch sprzedał się w Stanach Zjednoczonych za 25 dolarów. Rozkwit tego biznesu spowodował potrzebę otwierania szkół artystycznych, w których można było nauczyć się fachu. Pierwsza taka placówka powstała w Niemczech – w 1923 roku. W Polsce pierwszą fabrykę szklanych bombek założono w Miliczu, w latach 50. XX wieku. Fabryka ta do dziś produkuje ręcznie robione ozdoby choinkowe, które zdobią drzewka w wielu krajach.

Zobacz: Rzadkie zjawisko w Polsce. Występuje tylko na półkuli północnej

Bombki dawniej i dziś – historia

Zwyczaj dekorowania świątecznego drzewka pochodzi z Niemiec, a dokładnie z niemieckiej tradycji ewangelickiej. Choinki dekorowano tam już w XVI wieku. Podobno zwolennikiem ozdabiania drzewek był sam Marcin Luter! Jak wyglądały pierwsze bombki? Nie od razu dekoracjami były szklane kule – w XVI-wiecznych Niemczech dekorowano choinki jabłkami i papierowymi ozdobami. Następnie (za sprawą księżniczki Heleny Meklemburskiej), tradycja ubierania choinki trafiła do Francji. Do pozostałych krajów europejskich i amerykańskich zwyczaj ozdabiania choinki wprowadziła brytyjska królowa Wiktoria, żona niemieckiego księcia Alberta Sachsen Coburg-Gotha.

Ubieranie choinki w Polsce

Do Polski tradycja dekorowania drzewka świątecznego przywędrowała dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku, kiedy kraj był pod zaborem pruskim. Co ciekawe, przez pewien czas kościół katolicki uznawał ubieranie choinki za rytuał pogański. Jako symbol religijny zatwierdzono go dopiero w XVIII wieku. To wyjaśnia, dlaczego ozdobione choinki spotyka się dzisiaj również w kościołach.

Tradycja i trendy

Dziś drzewka dekoruje się tak naprawdę niemal wszystkim, co podpowiada wyobraźnia. Tradycją są przepiękne szklane bombki, ale na świąteczne zwyczaje coraz częściej wpływają również trendy. W PRL-u na choinkę obowiązkowo nakładano tzw. anielski włos, który później stał się symbolem kiczu. Wraz z modą na styl boho i rustykalny, na świąteczne drzewka zaczęły trafiać małe, drewniane zabaweczki i suszone plastry pomarańczy.

W tym roku szalenie modne są na przykład kokardy – wielka na czubku i mniejsze, zawiązane na gałązkach. Po latach zachłyśnięcia się masowo produkowanymi ozdobami, dostępnymi w supermarketach, obserwuje się wielki powrót do tradycyjnych bombek, najchętniej ręcznie robionych. W wielu domach kupowanie co roku jednej, szczególnej bombki jest już tradycją.

Ozdabianie drzewka choinkowego nie jest nową tradycją – przynoszenie iglastych gałązek do domów w dniach przesilenia zimowego kultywowali już Wikingowie i plemiona nordyckie. Dzisiaj jednak choinka jest nie tylko symbolem nowego życia i nadziei, ale przede wszystkim miejscem, pod którym czekają na dzieci prezenty. Dekorowanie jej również znacząco się zmieniło – jabłka i orzechy zastąpiły piękne, szklane bombki i fantazyjne ozdoby.

Oprac. Redakcja