Spis treści:

Co to jest iterb?

Iterb (łac. ytterbium) to pierwiastek z grupy lantanowców o liczbie atomowej 70 i masie atomowej 173,04. Jego nazwa, podobnie jak trzech innych pierwiastków, czyli itru, terbu i erbu, pochodzi od nazwy szwedzkiej miejscowości Ytterby, w której je znaleziono.

1878 roku iterb odkrył Marignac Jean Charles Galissard, szwedzki chemik, który badał pierwiastki ziem rzadkich, do których iterb należy. Występuje on w skorupie ziemskiej, i mimo tego, że ogólnie uważany jest za dość rzadki, to akurat tam jest powszechniejszy niż inne pierwiastki z jego grupy, takie jak tul czy lutet. Najważniejszym minerałem iterbu jest monacyt.

Przeczytaj również: Najrzadszy kamień szlachetny na świecie. Odkryli go poszukiwacze skarbów

Iterb – właściwości

Iterb jest miękkim, kowalnym i aktywnym chemicznie metalem. Charakteryzuje się srebrzystobiałym kolorem. Topnieje w temperaturze 819 st. Celsjusza, a w 1194 – zaczyna wrzeć. Utlenia się na powietrzu, szczególnie gwałtownie w wilgotnych miejscach. Reaguje z wodą, tworząc wodorotlenek Yb(OH)3. Rozpuszcza się w kwasach i reaguje z nimi, jeśli są rozcieńczone. Gdy się spala, tworzy tlenek iterbu Yb2O3. W odpowiedniej temperaturze reaguje z wodorem, azotem, węglem i fluorowcami.

Iterb – zastosowanie

Iterb wykorzystuje się do jako dodatek do różnego rodzaju stopów (m.in. glinu), by poprawić ich właściwości. Używa się go również do produkcji ferrytów, czyli niemetalicznych materiałów ceramicznych o właściwościach ferromagnetycznych, które są wykorzystywane do budowy niektórych elementów urządzeń elektrycznych, anten, magnesów i pamięci ferrytowych. Prócz tego iterbu używa się też jako źródła promieniowania rentgenowskiego.

Iterb – ciekawostki

Dotyczącą iterbu ciekawostką jest to, że fizycy kwantowi uważają go za jeden z najbardziej fascynujących, a i tajemniczych pierwiastków. Należy on do grupy tzw. dziwnych metali, które przewodzą prąd elektryczny w inny sposób niż reszta metali. W klasycznych metalach wraz ze wzrostem temperatury, do pewnego określonego momentu wzrasta w nich również opór. Natomiast w przypadku dziwnych metali opór wzrasta w sposób liniowy. Do tego mają one wysoką przewodność w bardzo niskich temperaturach. 

Przeczytaj również: Oto najrzadsze minerały na świecie. Niektóre odkryli Polacy

Iterb a promieniowanie gamma

Choć naukowcy cały czas prowadzą badania nad dziwnymi metalami, to wciąż pozostają one dla nich tajemnicze i nie do końca odkryte. Ostatnie badanie z użyciem iterbu może jednak pozwolić w niedalekiej przyszłości dowiedzieć się o nich nieco więcej.  

Yashar Komijani z Uniwersytetu w Cincinnati wykonał niedawno pewien eksperyment. W stop iterbu, boru i aluminium wystrzelił strumieniem promieniowania gamma, by sprawdzić, jak – w zależności od temperatury i ciśnienia – zmienia się reakcja. Był to szczególnie niecodzienny pomysł, dlatego że iterb często bywa wykorzystywany właśnie do produkcji promieniowania.  

Wyniki eksperymentu, które opublikowano w czasopiśmie „Science”, okazały się jednak zaskakujące – przy bardzo niskiej temperaturze i dużym wzroście ciśnienia, stop iterbu zmienił się w ciecz Fermiego, którą fizycy doskonale już znają. Dodatkowo zauważono, że czas fluktuacji ładunków elektrycznych w metalu trwał około jednej nanosekundy (tj. jednej milionowej sekundy), co w przypadku fizyki kwantowej jest bardzo długim czasem. Według naukowców jest to odkrycie, które może pomóc dokonać dużego postępu w badaniach nad iterbem, ale być może również nad innymi dziwnymi metalami, jeśli również dla nich będą to cechy charakterystyczne. 

oprac. Joanna Cwynar

 

Rozwiąż nasze quizy:

Weekendowy QUIZ z fauny. Mało kto zdobędzie 15/20

Trudny QUIZ ortograficzny. Zdania z Ogólnopolskich Dyktand. Dasz radę?

QUIZ na środę. Pamiętasz seriale dla młodzieży z lat 80. i 90.?