Spis treści:
- Liczba samobójstw w Polsce
- Co to jest efekt Wertera?
- Na czym polega efekt Wertera?
- Jak działa efekt Wertera?
- Efekt Wertera a przekaz medialny
Liczba samobójstw w Polsce
Zakończone zgonem próby samobójcze zbierają w Polsce większe żniwo niż wypadki komunikacyjne. W 2021 roku, według danych polskiej policji, na drogach zginęło 2245 osób, natomiast życie odebrało sobie aż 5021. W ogólnym rozrachunku liczba udanych zamachów na własne życie od lat utrzymuje się na stałym poziomie.
Niepokojąca jest natomiast tendencja wzrostowa w grupie najmłodszych samobójców (od 7. do 18. roku życia). To właśnie ta część społeczeństwa jest najbardziej podatna – ze względu na kruchą konstrukcję psychiczną – na negatywne myśli i naśladownictwo.
Przeczytaj również: Achatina – największy ślimak lądowy na świecie. Kupowany jest jako... domowy pupil
Co to jest efekt Wertera?
Efekt Wertera to istotna część suicydologii, a więc interdyscyplinarnej nauki zajmującej się samobójstwami, próbami samobójczymi i autodestruktywnością. Jego nazwa jest związana z fikcyjną postacią z powieści epistolarnej Johanna Wolfganga Goethego pt. „Cierpienia młodego Wertera”.
Dzieło to zostało okrzyknięte najważniejszym w preromantyzmie, co wiązało się z jego olbrzymią popularnością. Po premierze książki w 1774 roku odnotowano wzrost prób samobójczych wśród młodych czytelników, którzy decydowali się na odebranie sobie życia, wzorując się na głównym bohaterze książki. Śmierci te były opisywane w gazetach w sensacyjny sposób, a to doprowadziło do kolejnych aktów naśladownictwa.
Na czym polega efekt Wertera?
Efekt Wertera to mechanizm samobójczego naśladownictwa. Pojawia się on zazwyczaj w przypadku nagłaśniania przez media samobójstw znanych osób.
W przypadku młodego Wertera wystarczyła wielka popularność powieści, aby postać ta stała się wzorem do naśladowania dla pokolenia z okresu Sturm und Drang („burzy i naporu”). Na krótko po premierze książki Goethego wzrosła liczba osób, które odebrały sobie życie w stroju Wertera, a więc niebieskim płaszczu i żółtej kamizelce, przez strzał w głowę przy biurku lub z książką Goethego w ręce.
Przeczytaj również: Milionerka, która była największym sknerą na świecie. Nikt nie pobił jej rekordu skąpstwa
Jak działa efekt Wertera?
W XVIII wieku, gdy po raz pierwszy opisano samobójcze naśladownictwo i to w odniesieniu nie do realnej osoby, a postaci literackiej, nie do końca rozumiano, jak działa efekt Wertera. Współcześnie, gdy suicydologia jest dziedziną nauki, można powiedzieć na ten temat zdecydowanie więcej.
Podstawowy wniosek jest taki, że jedno samobójstwo (zwłaszcza nagłośnione lub znanej osoby) może wpływać na decyzję o próbie samobójczej u innych ludzi. O efekcie Wertera mówi się, gdy życie jest odbierane w podobny sposób i w odstępie kilku dni od podania publicznie informacji o śmierci suicydalnej.
Naukowcy podkreślają, że efekt Wertera jest związany z konformizmem informacyjnym. Co to znaczy? Gdy ludziom brakuje obiektywnych informacji czy wiedzy, naśladują zachowania innych.
Efekt Wertera a przekaz medialny
Media odgrywają kluczową rolę zarówno w przypadku wywoływania efektu Wertera, jak i w prewencji samobójstw. To, czy po publikacjach materiałów prasowych, internetowych lub telewizyjnych dojdzie do fali podobnych prób suicydalnych, jest uzależnione od sposobu ukazania samego samobójstwa i wizerunku osoby, która odebrała sobie życie.
Badania dowodzą, że poziom naśladownictwa jest mniejszy (czyli zmniejsza się efekt Wertera), gdy przekaz medialny jest przygotowany we właściwy sposób. Jaki?
W mediach nie należy więc:
- przedstawiać samobójcy jako bohatera czy osoby, której stan psychiczny w momencie samobójstwa nie budził zastrzeżeń (osoby targające się na własne życie zazwyczaj mierzą się z poważnymi problemami, np. depresją);
- pisać, że targnięcie się na życie było jedyną słuszną decyzją; w zamian należy podkreślać, że w razie wystąpienia myśli samobójczych należy skierować się po pomoc psychologiczną lub psychiatryczną, co nie jest powodem do wstydu;
- umieszczać szczegółowych informacji o metodzie i miejscu odebrania sobie życia przez samobójcę, ponieważ takie dane mogą być konkretnymi wskazówkami czy planem działania dla osób w kryzysie.
W mediach należy:
- wskazywać na zindywidualizowany charakter samobójstwa (np. opisując, że osoba odbierająca sobie życie zmagała się z konkretną chorobą czy zaburzeniem psychicznym);
- załączyć listę placówek udzielających pomocy osobom w kryzysie suicydalnym (najlepiej wyróżnić ją kolorem i podać numery telefonu – w tym bezpłatne);
- opisywać sygnały mogące świadczyć o potencjalnym wystąpieniu zachowań samobójczych;
- zamieścić kondolencje dla rodziny, która cierpi po stracie, aby podkreślić, że samobójstwo wpływa realnie na większe grono osób niż sam samobójca.
Jeśli mierzysz się z kryzysem psychicznym i nie wiesz, jak sobie z nim poradzić, zadzwoń na telefon zaufania, by uzyskać pomoc:
dzieci i młodzież: 116 111 lub 800 12 12 12
dorośli: 800 70 2222
Rozwiąż nasze quizy:
Weekendowy QUIZ z fauny. Mało kto zdobędzie 15/20
Trudny QUIZ ortograficzny. Zdania z Ogólnopolskich Dyktand. Dasz radę?
QUIZ na środę. Pamiętasz seriale dla młodzieży z lat 80. i 90.?
