Spis treści:

Wprowadzenie i teza

Wprowadzenie: Człowiek może być skłonny do poświęceń z różnych powodów. Oczywistą motywacją wydaje się naturalna empatia i troska o drugiego człowieka, ale nie zawsze pobudki są tak szlachetne. Niektórzy pomagają innym, aby nie zostali posądzeni o niestosowne zachowanie lub tchórzostwo. Ponadto ludzie jednoczą się w obliczu zagrożenia lub ważnych wydarzeń dla zbiorowości.  

Teza: Ludzie potrafią zjednoczyć się w sytuacji zagrożenia i wzajemnie sobie pomagać, na rzecz wspólnego dobra. Każdym rządzą jednak inne pobudki i nie każdy jest gotów na większe poświęcenie.  

Rozwinięcie - „Dżuma” Alberta Camusa

Rozwinięcie: Na pytanie, co skłania człowieka do poświęceń odpowiada w dużej mierze powieść Alberta Camusa „Dżuma”. Autor opisuje kilkumiesięczną walkę z epidemią dżumy, która nawiedziła Oran w Algierii. Aby powstrzymać rozprzestrzenianie się śmiercionośnej choroby, zamknięto bramy miasta, uniemożliwiając zarówno wjazd, jak i wyjazd poza jego granice. Tym samym niektóre rodziny zostały rozdzielone, co dla wielu było bardzo trudnym doświadczeniem. Dżuma pojawia się tu jako alegoria walki z cierpieniem i złem. Autor przedstawia bohaterów, którzy podejmują trudne decyzje, często kosztem własnego dobra, aby służyć innym. Albert Camus pokazuje w swej powieści, że człowieka do poświęceń skłaniają zarówno głęboko zakorzenione wartości moralne, jak i potrzeba nadania sensu swojemu życiu. Poświęcenie nie musi też wynikać z nadziei na ostateczne zwycięstwo, ale z przekonania, że samo działanie w imię dobra jest już samo w sobie triumfem nad złem. 

Główny bohater powieści doktor Bernard Rieux działa z poczucia obowiązku wobec innych. Jako lekarz zdaje sobie sprawę z zagrożenia, jakie niesie za sobą epidemia i dokłada wszelkich starań, aby zapobiec kolejnym zachorowaniom. Usiłuje także znaleźć sposób na skuteczne leczenie chorych, ale antidotum nie chce działać i giną kolejni mieszkańcy miasta. Jako tutejszy lekarz czuje się odpowiedzialny za innych i jego poświęcenie, nawet kosztem siebie, jest dla niego czymś naturalnym i oczywistym. Rieux nie wierzy w Boga ani w ostateczne zwycięstwo dobra nad złem, ale jego działanie jest wyrazem solidarności z cierpiącymi. Postępowanie lekarza pokazuje, że poświęcenie może wynikać po prostu z potrzeby ocalenia drugiego człowieka. 

Zupełnie inną motywację do niesienia pomocy i poświęcenia dla innych ma Jean Tarrou, przyjaciel Rieux`a. Mężczyzna angażuje się w walkę z epidemią jako organizator ochotniczych oddziałów sanitarnych. Jego decyzja wynika z refleksji nad własnym życiem i próbą odkupienia śmierci człowieka, który został niegdyś skazany przez jego ojca — sędziego. Tarrou sądzi, że wędrując po świecie, a teraz pomagając w czasie epidemii, ma szansę na swoiste zadośćuczynienie i wyrównanie krzywd.  

Jeszcze inną motywację do poświęcenia dla innych ma Joseph Grand, urzędnik miejski. W jego przypadku poświęcenie ma bardziej prozaiczny charakter, jednakże pozostaje równie ważne. Grand działa z poczucia solidarności z innymi mieszkańcami Oranu, mimo że jego skromna pozycja nie pozwala na wielkie czyny. Jego postawa pokazuje, że poświęcenie nie zawsze wymaga heroicznych gestów – czasem wystarczy wytrwałość i lojalność wobec wspólnoty. To ten rodzaj poświęcenia, który pojawia się często w określonej grupie ludzi, borykającej się z tym samym problemem. Wówczas chęć niesienia pomocy motywowana jest swego rodzaju poczuciem obowiązku wobec innych.  

Ciekawa jest także postać Raymonda Ramberta, przyjezdnego dziennikarza. Mężczyzna początkowo koncentruje się na własnych interesach i pragnie opuścić zamknięte miasto, aby wrócić do żony. Ważne jest dla niego osobiste szczęście, co kontrastuje z altruistycznymi działaniami takich postaci jak Rieux czy Tarrou. Doktor widząc, że Rambert nie jest gotowy na poświęcenie w obliczu epidemii, nie chce odbierać mu szczęścia i kontaktuje go z ludźmi, dzięki którym może nielegalnie opuścić miasto. Niespodziewanie Rambert przechodzi wewnętrzną przemianę i zamiast opuścić miasto, decyduje się zostać i pomagać w walce z dżumą. Bohater zdaje sobie sprawę z tego, że ucieczka przed odpowiedzialnością za innych byłaby niehonorowa i zapewne nie spodobałaby się jego żonie, za którą bardzo tęsknił. Przekracza swoje egoistyczne pragnienia i zostaje, aby pomagać mieszkańcom Oranu i wspierać walkę doktora z dżumą.  

Warto także wspomnieć o postawie duchownego Panelouxa, który zmienia swój stosunek do epidemii wraz ze śmiercią synka sędziego. O ile początkowo twierdził, że dżuma jest karą za grzechy, o tyle z czasem, niosąc aktywnie pomoc chorym, ujrzał w niej wyjątkową próbę wytrwałości i wiary.  

Kontekst – „Medaliony” Zofii Nałkowskiej 

Kontekst: „Dżumę” można rozumieć także jako metaforę nazistowskich obozów zagłady, w których nie brakowało więźniów, którzy dbali o siebie nawzajem, niejednokrotnie ryzykując przy tym własne życie. W tym kontekście dobrym punktem odniesienia są „Medaliony” Zofii Nałkowskiej, która w opowiadaniu „Dorośli i dzieci w Oświęcimiu” opowiada o ludziach, którzy w ekstremalnych warunkach obozowych potrafili wykazać się poświęceniem dla innych. Przykładem mogą być obozowi lekarze, którzy jak Rieux robili wszystko, aby leczyć chorych. Przejmujący jest także obraz chłopców, którzy nadzy uciekli z samochodu przed zagazowaniem i znaleźli schronienie właśnie u jednego z doktorów, który postarał się, aby znajomy na liście trupów zapisał dwa więcej. Dzięki temu mógł na jakiś czas ukryć chłopców u siebie i uratować im tym samym życie, ryzykując własnym.  

Podsumowanie 

Podsumowanie: Albert Camus w „Dżumie” pokazuje, że poświęcenie nie wynika z wiary w triumf dobra ani z religijnych przekonań, ale z głębokiego poczucia solidarności z innymi oraz potrzeby nadania sensu swojemu życiu. Bohaterowie, tacy jak doktor Rieux, Tarrou czy Grand, są przykładem ludzi, którzy w obliczu zagrożenia decydują się na działanie, nawet jeśli nie przynosi ono ostatecznego zwycięstwa. Każdy z nich działa jednak na podstawie własnych motywacji i indywidualnych decyzji.  

Zobacz pełną listę pytań jawnych na maturę ustną z języka polskiego 2026.