Norma społeczna definiuje się jako powszechnie uznawaną regułę, wzór zachowania bądź działania. To swoistego rodzaju przepis mówiący, jak dana osoba powinna się zachowywać bądź jak nie powinien czynić każdy z członków danej grupy lub określonej społeczności. Norma daje uporządkowanie oraz częstotliwość współdziałania społecznego pewnych indywiduów oraz zbiorowości.

Normy społeczne - podział:

* formalne - oficjalnie zaakceptowane przez dane społeczeństwo, instytucje oraz organizacje,

* nieformalne - zasady postępowania których podstawy stanowią zwyczaje, obyczaje i wymogi moralne oraz opinia społeczna.

Ujmując prostym językiem kwestię odchyleń od norm są to różne działania jednostek nie zgodne z określoną normą. Człowiek, który jest odchylony od normy jest człowiekiem niedostosowanym społecznie - czyli nie przestrzegającym norm określonych dla potrzeb jego środowiska. Granica norma - odchylenie jest dość płynna, ponieważ wiemy, iż absolutne normy nie istnieją. W różnorodnych społeczeństwach oraz grupach społecznych istnieją różne normy. Obserwowany jest przykładowo odmienny stosunek do alkoholu oraz narkotyków, jak i przerywania ciąży i prostytucji bądź gier hazardowych. Dane zachowanie będące normą w jakiejś grupie może być uznawane za odchylenie w innej grupie czy też społeczeństwie (jako całości).

Odchylenie posiada wiele wariantów o różnym stopniu oddalenia od danej normy. W ramach tzw. anormalnych zachowań wyróżniamy: zachowania dewiacyjne oraz zachowania przestępcze. Dewiacją określa się w socjologii odchylające się zachowanie - działanie człowieka bądź zbiorowości - niezgodne z wykształconymi w określonym społeczeństwie normami zachowań albo tzw. oczekiwań społecznych. Dewiacja prowadzić może do zachowań patologicznych jak na przykład do: izolacji, leczenia, umieszczania w zakładzie poprawczym bądź wymierzania innej kary.

Do skrajne zachowań dewiacyjnych niewątpliwie zaliczymy : narkomanię, alkoholizm i prostytucja oraz samobójstwo, itp.

Oprócz dewiacji oraz zachowania przestępczego wyróżnić możemy wiele innych odchyleń występujących w zachowaniu ludzi. Wymienić tutaj należy takie aspołeczne czyny gdy osoba nie łamie prawa oraz barier moralnych, żyje zgodnie z różnorakimi przepisami, ale jej zachowanie nie zgadza się z określonymi oczekiwaniami społecznymi. Zaliczyć tutaj możemy m.in. fałsz, oszustwo i brutalność (w tym także słowną) oraz opieszałość, jak również bierność, a także agresywność i wybuchowość bądź też skłonność do popadania w konflikty.

Powstawanie odchyleń od norm - 2 główne podłoża:

A/ podłoże środowiskowe (odchylenia od normy), kiedy to zaburzenia powstające w kontaktach społecznych powodowane są bardzo niekorzystnymi wpływami zewnętrznymi - można tutaj spotykać określone zaburzenia charakterologiczne albo wyłącznie emocjonalne,

B/ podłoże patofizjologiczne oraz patopsychologiczne, kiedy to niedostosowanie społeczne to rezultat nieprawidłowości anatomicznych bądź funkcjonalnych organizmu, które objawiają się zaburzeniami tzw. wyższej czynności nerwowej o różnej sile.

Słabe oraz pojedyncze przejawy odchyleń można wyeliminować, stabilne natomiast formy przezwycięża się z trudem. Problem nieustannego przezwyciężania społecznych odchyleń jest zaliczany do najważniejszych problemów w pracy socjalnej w obecnych czasach.

To przede wszystkim rodzice, nauczyciele oraz wychowawcy powinni obserwować oraz w odpowiedni sposób reagować na wszelkie przejawy niedostosowania społecznego oraz odchylenia od norm zdarzających się już nawet we wczesnych latach życia, co gorsza także przedszkolnych. Odchylenia zazwyczaj są w tym okresie minimalne (występuje nieumiejętność podporządkowania się pewnym nakazom dorosłych i agresja bądź nieposłuszeństwo w przedszkolu). Bardzo wczesna reakcja pozwala na wyeliminowanie problemu, a jej brak pogłębia konflikty z otoczeniem oraz nieliczenie się z ustalonymi normami, a także agresję. Nieumiejętność bądź niechęć realizowania się oraz przestrzegania norm może przeistoczyć się w stadium bardzo ostrych konfliktów ze danym środowiskiem - od przestępczości przez alkoholizm, narkomanię, aż do recydywy będącej powrotem do przestępczości (włącznie).