Wypracowania

Naród

I/ Definicja narodu.

Trwała wspólnota ludzka, która wytworzona została na podstawie przede wszystkim wspólnych losów w historii, wspólnej kultury, języku, terytorium oraz życiu ekonomicznego, świadoma swojej odrębności pomiędzy innymi narodami.

Świadomość narodowa to deklaracja przynależności do określonego narodu. Poczucie pewnej wspólnoty kształtuje się już od dziecka, poprzez uczenie się języka ojczystego, historii oraz literatury. Naród w swoisty sposób łączy dziedzictwo kulturowe - jak przykładowo stosunek do bardzo ważnych wydarzeń: chrzest Polski czy też bitwa pod Grunwaldem oraz ważnych osób jak Kościuszko czy Kopernik.

Dla trwałości narodu bardzo istotne jest upowszechnianie się postawy patriotyzmu, czyli miłości do swojej ojczyzny oraz solidarności z wieloma członkami narodu.

Naród to utworzona w długim procesie historycznym i trwała wspólnota ludzi powstała jako rezultat współżycia jednostek i rodzin oraz grup w danych warunkach przyrodniczych i biologicznych, która ukształtowała zrozumiałe dla siebie oraz przekazywane kolejnym pokoleniom:

a> potrzeby, emocje oraz wyobrażeni,

b> ich artykulację czyli język - w wąskim oraz szerokim znaczeniu,

c> środki oraz sposoby ich zaspokajania w danym momencie, którym nadano szczególny dla własnego poznania, sens kulturowy.

Każda wspólnota chroni swoją integralność jednocześnie przed zagrożeniami zewnętrznymi oraz wewnętrznymi, a zarazem dąży do utworzenia mocnego państwa na terenie przez nią zajmowanym, natomiast w momencie utraty państwowości potrafi pielęgnować oraz rozwijać więzi - obyczaje, język oraz kulturę, itd., i w swych działaniach zmierza albo to do odzyskania na nowo niepodległości albo do zapewnienia sobie określonych politycznych gwarancji autonomii danego bytu narodowego, jeżeli jest zmuszona do emigracji, poza obręb terenów, na których - jako naród - się ukształtowała w danym momencie.

W literaturze politycznej oraz naukowej pojawia się termin "naród" w co najmniej dwóch znaczeniach - jednym typowym dla Europy Zachodniej ( głównie anglosaskiej) , drugim dla Europy Środkowej oraz Wschodniej:

A/ naród - to zbiorowość obywateli danego państwa osiągająca wysoki stopień w organizacji politycznej oraz kulturze. Angielski termin " nation " przede wszystkim oznacza obywateli państwa, nie bierze on pod uwagę ich przynależności etnicznej.

Tak rozumiany "naród" przyczynił się do powstania pojęcia "naród amerykański" jako obywateli państwa amerykańskiego. Podobnie starano się rozwinąć oraz utrwalić w latach '70 oraz '80 wieku XX pojęcie "naród radziecki", które wpisano w dokumentację XXV Zjazdu KPZR - później także w dokument konstytucji ZSRR.

B/ naród - to zbiorowość zdolna do kształtowania, kontynuowania oraz rozwoju własnej kultury - w jej ramach także literatury, sztuki i nauki oraz norm etycznych oraz estetycznych, a także zasad porozumiewania się oraz współżycia - co w silnym stopniu decyduje , iż narody mogą istnieć w postaci odrębnych zbiorowości nawet w sytuacji pozostawania przez dłuższy okres bez własnego państwa.

II/ Koncepcje narodu.

W podejściu socjologicznym badania społeczności narodowych ukazały 3 koncepcje:

a) koncepcję naturalistyczną - naród traktowano jako grupę genetycznie uwarunkowaną biogennie. Uznawano go za twór społeczny uwarunkowany okręconymi właściwościami środowiska geograficznego zamieszkałego przez pewną grupę przez wieki, która przekazała swoje właściwości psychofizyczne kolejnym generacjom;

b) koncepcję politologiczną - naród uznawany jest za wspólnotę polityczną .Według tej koncepcji wspólnoty plemienne wraz ze wzrostem tworzą instytucje państwowe, które są odrębne od tzw. organizacji plemiennych. Często zdarzało się, że takie instytucje państwowe obejmowały swym zasięgiem większą ilość tzw. grup postplemiennych. Stworzone w taki sposób państwo starało się utworzyć w swoich ramach naród, zabiegało także o połączenie tychże grup plemiennych jeśli chodzi o jednorodne tradycje , wierzenia, obyczaje ale głównie jednoczyło je gospodarstwo. Starano się utrwalać poczucie wspólnoty kulturowej oraz politycznej w odniesieniu do innych państw, narodów.

b ) koncepcję kulturową - istoty narodu upatrywano w kształtowaniu się poprzez rozwój historyczny społeczności, które w określony sposób tworzą własną kulturę oraz w których członkowie danego narodu uczestniczą w tejże kulturze narodowej, która obejmujące język, sztukę i obyczaje oraz naukę, itd. Naród to więc wspólnota kultury.

III/ Geneza narodu.

Proces tworzenia się danego narodu rozpoczyna się zwykle od stosunkowo nielicznej grupy elity, której członkowie definiują tą zbiorowość ( do której należą ) jako naród - następnie o definicja ta stopniowo upowszechnia się i wypierając bądź nakładając się na inne definicje - poddani tegoż samego władcy, osoby tegoż samego języka oraz tej samej wiary i krwi, itp. Wcześniej pojecie "narodu" bywało programowo ograniczone do górnej z warstw społeczeństwa - przykładowo polski tzw. naród szlachecki oraz nie obejmowało ono ludu. O pewnym narodzie - w nowoczesnym rozumieniu - mówi się kiedy świadomość narodowa łączy wszelkie warstwy w społeczeństwie . Nie oznacza to, iż jest ona w całkowity sposób jednolita oraz niezależna zróżnicowań w społeczeństwie. W jednych z grup jest bliska tradycyjnemu etnocentryzmowi, a w innych może łączyć się przykładowo z przywiązaniem osób do rodzimej kultury oraz zdolnością jej usytuowania w kontekście wartości uznawanych za uniwersalne. W określonych przypadkach rolę szczególną odgrywa w niej tzw. mit krwi oraz ziemi, a w innych dana religia, podczas gdy w jeszcze innych silna wiara w szczególne wartości wytworzonych przez określony naród różnych instytucji politycznych. Wpływ na te różnice ma poziom wykształcenia oraz rodzaj wyznawanej przez osoby ideologii narodowej. Zawsze świadomość narodowa posiada (określone) pewne cechy, które występują powszechnie. Odpowiednik jej to zwykle wyobrażenia dotyczące określonego terytorium, które stanowi własność danego narodu oraz jest nacechowane pozytywnie - jako ojczyzna, e obejmujące wiele miejsc o bardzo szczególnym znaczeniu symbolicznym dla osób. Na świadomość narodową składa się również wiedza dotycząca przeszłości historycznej oraz swoistej kultury narodowej stanowiącej zwykle przedmiot ich dumy oraz znak rozpoznawczy w odniesieniu do członków innych narodów (kultura ta znana jest większości członków narodu tylko pobieżnie). Świadomość narodowa nie istnieje bez wyobrażenia o własnym państwie. Znane są w historii i obecnie przypadki narodów bezpaństwowych - Kurdowie, Baskowie oraz Polacy w okresie wielkich rozbiorów, itp., zawsze jednakże w grę wchodzą różne wspomnienia własnego państwa - choćby było ono tylko legendarne - oraz aspiracje do stworzenia go w przyszłości bądź przynajmniej uzyskania wyraźniej autonomii w obrębie jakiegoś państwa wielonarodowego - to między innymi różni świadomość narodową od tzw. świadomości etnicznej.

Określone sposoby kształtowania się różnych narodów były bardzo zróżnicowane zależnie od pewnych okoliczności historycznych, proces narodotwórczy zwykle nie przebiegał według danego jednolitego wzoru: inny był tam, gdzie państwo było ramami, inny znowu tam, gdzie nie było oparcia w państwie bądź punktem wyjścia była tzw. wspólnota etniczna, a jeszcze inaczej w miejscach przybywania ludzi ze wszystkich miejsc na świecie tworzących tzw. nowy naród, jak w USA, Kanadzie, Australii. Inna sytuacja była w miejscach istnienia od dawna wielorakich powodów do wyodrębnienia, inna w miejscach pojawienia się nagle kwestii narodowej jako następstwa zmian politycznych, które przychodziły z zewnątrz oraz nie były przygotowywane poprzez dotychczasowy rozwój określonej społeczności - sytuacja wielu krajów postkolonialnych. Dodatkowa komplikacja to istnienie narodów tzw. piętrowych, przykładowo Brytyjczycy są zarazem Anglikami lub Walijczykami bądź Szkotami, bądź podwójnej tożsamości narodowej, jak francuski Quebec. Występują także narody, których ta odrębność pozostaje przez długi okres niepewna, jak Austriaków, która podlega okresowo różnym regresom.

IV/ Formy życia narodowego.

Oprócz narodów starych ukształtowanych przez lata w Europie, które rozwijają się poprzez wiele stuleci w ramach swojej organizacji państwowej istnieją jednocześnie narody uciemiężone zrywające pewne ramy narzuconej im w różnych sytuacjach organizacji państwowej, które to tworzą własne państwo.

Wyróżnimy wiele różnorodnych postaci społeczności narodowych oraz ich relacji w stosunku do społeczeństwa ogólnego bądź społeczeństwa globalnego. Wyróżniamy więc społeczeństwa jednonarodowe - prawie wszyscy mieszkańcy określonego kraju czują się niejako członkami jednego i tegoż samego narodu, nie wliczając tutaj cudzoziemców, obcokrajowców. W przeważającej większości przypadków występują jednakże społeczeństwa względnie jednorodne (lecz z mniejszościami narodowymi), w których pewna część ludności ( zwykle z sąsiedniego kraju ) żyje oraz mieszka na zupełnie innym terytorium narodowym lub państwowym i zachowuje w różnym zakresie określone elementy kultury (innego) własnego narodu. Taka ludność traktuje to nowe terytorium jako własne. Wyróżniamy równocześnie społeczeństwa wielonarodowościowe kiedy to w danych granicach jednego z państw żyje oraz rozwija w określonych zakresach swoje kultury wiele różnych narodów. Noszą one wtedy nazwę narodowościowych , ponieważ tworzą one własnej, odrębnej, w wielu względach, organizacji państwowej, lecz na zasadach równorzędności istnieją dobrowolnie, akceptując lub tworząc wiele wspólnych instytucji państwowych. Innym rodzajem są społeczeństwa wieloetniczne. W ich skład wchodzi wiele różnych grup etnicznych - należy tutaj umieć odróżnić grupę etniczną od tzw. nowożytnego narodu. Grupy etniczne to formy integracji ludności dokonującej się na bazie tylko w części odrębności kulturowej. Występowanie jej obserwuje się u autochtonicznych grup etnicznych - Indianie w Ameryce, bądź imigracyjnych - ludność polska w Niemczech.

Grupy etniczne wydzielają się na podstawie odrębnego języka, a także odrębności rasowej czy też regionalnej, odrębności dotyczącej pochodzenia narodowego i obyczajów, zwyczajów oraz odrębności wyznaniowej, itd. - zwykle pewnego syndromu tychże czynników oraz cech. Grupy takie utrzymują swą odrębność, lecz jednocześnie żyją w granicach wspólnego państwa, tworząc różne elementy kulturalne oraz ponadetniczne instytucje kulturalne. Cechą odmienną u wszystkich form bądź postaci życia narodowego niewątpliwie jest współistnienie narodu oraz państwa w każdym ze społeczeństw i w związku z tym w potocznym ujmowaniu takich wielkich struktur społecznych może występować utożsamianie narodu zarówno ze społeczeństwem ogólnym jak i państwem. Taki rodzaj utożsamiania dość powszechnie występuje w publicystyce oraz naukach społecznych. Naród często utożsamiany jest przez wielu ze społeczeństwem, pomimo wielu historycznych przykładów na istnienie społeczeństw wielonarodowych. Podobna sytuacja jest w przypadku narodu utożsamianego często z państwem na skutek zespolenia - zarówno w świadomości określonych jednostek, a także w ich zinstytucjonalizowanych i skomplikowanych strukturach - występują.

V/ Kultura oraz świadomość narodowa.

Kultura to czynniki narodowotwórczy. Przypominali często o tym fakcie znani polscy socjolodzy jak Florian Znaniecki i Bronisław Malinowski oraz Józef Chałasiński. Naród staje się przez kulturę.

Wniosek o ważnej, bo narodowotwórczej roli kultury wynikał chociażby z analizy historii Polski zwłaszcza w okresie, kiedy była nieobecna na mapach Europy i świata. Jedynym z czynników podtrzymujących świadomość narodową była niewątpliwie kultura w różnych swoich przejawach; uniwersytety, szkoły i biblioteki, a także działalność edytorska oraz literatura narodowa w konkretny sposób przeciwstawiały się wielu procesom germanizacji oraz rusyfikacji. W krótkim okresie niepodległości międzywojennej bardzo szybko w społeczeństwie polskim nastąpiło znaczne wzmocnienie więzi narodowych - proces tenże dokonywał się poprzez aktywność polityczną (zwłaszcza ruchu ludowego), obowiązkowej u dzieci polskiej szkole, a także okruchom kultury masowej, która docierała do szerokich mas i działalności państwa.

Znaczącą rolę w procesie kształtowania oraz zachowania kultury narodowej odgrywał (również obecnie) język. Widać to szczególnie w tzw. środowiskach emigracyjnych. Dokonując analizy Enrico Sartorio zauważył, że utrata jakiegokolwiek kontaktu ze swym językiem ojczystym prowadzi zazwyczaj do odejścia od danej kultury narodowej oraz do zaniku najprostszych z więzi społecznych. Pedagodzy amerykańscy oraz wpływ szkolnictwa amerykańskiego na imigrantów pochodzących z Włoch, doszli do poniższego wniosku: "Dzieci obcego pochodzenia uczą się angielskiego, a tak niewiele czyni się w szkole, by pomóc im w zachowaniu języka rodziców, że wkrótce go zapominają, przez co ich życie domowe zostaje zniszczone (...). Przykre jest obserwowanie protekcjonalnej postawy, jaką przybiera dziecko wobec własnego ojca i matki po kilku miesiącach chodzenia do publicznej szkoły". Edukacja w USA to nie poszukiwanie historycznych korzeni ale indoktrynacja superkulturą.

Bardzo silne oraz głębokie powiązanie danej kultury narodowej z funkcjonowaniem narodu jest szczególnie widoczne w krajach, które pozostają przez długi okres czasu pod tzw. okupacją kolonialną , która to hamowała rozwój kultury narodowej. Współczesna literatura afrykańska jest bardzo kontynentalna - jest murzyńska (nie narodowa) - jest to raczej reakcja na obelgi białego człowieka - byłego kolonizatora, aniżeli wyrazem wyraźniej świadomości narodowej. Wyróżnić możemy w Afryce 2 postawy intelektualistów - negroafrykańską oraz arabomuzułmańską, ale nie narodową. Kultura to ciągłe spalanie się emocji występujących w różnych sytuacjach, a nie natomiast życiodajnym nabieraniem sił w trudniej rzeczywistości. Po wielu latach ucisku, kultura narodowa to zaledwie zbieranina utrwalonych poprzez obyczaje zachowań i tradycyjnych strojów oraz resztek obrzędów. Zagładzie narodowego bytu towarzyszy zwykle śmierć kultury - są one w ścisłej wzajemnej współzależności.

Rola, jaka pełni kultura w życiu każdego narodu była niejednokrotnie świadomie wykorzystywana w celach politycznych, dla pozostania przy władzy oraz jej umacniania. Przykładem tutaj może być z pewnością polityka kulturalna prowadzona przez rząd komunistyczny w Polsce przez wiele lat . Rewolucja kulturalna w ówczesnej Polsce Ludowej miała charakter zupełny, w jej zasięgu znajdowała się : oświata, nauka, zachowania oraz działania kulturowe, a także wzory zachowań oraz system wartości moralnych społeczeństwa i poszczególnych jednostek . Znany Ideolog partii - Morawski przypominał wtedy, iż chodzi o wypieranie poprzez rozwój humanistycznych oraz socjalistycznych, treści kultury o ewidentnie treściach wstecznych, a także antyhumanistycznych, która była szerzona wg niego przez tzw. elementy klerykalne. Niejednokrotnie zakładano, iż treści kultury są zwykle politycznie aktywne oraz stanowią jeden z bardziej skutecznych środków konfrontacji ideologicznej i ustrojowej. Dlatego też zagadnieniu kultury nadano wtedy rangę państwowo-polityczną i uzurpowano sobie prawo do pełnej kontroli nad nią w każdym jej aspekcie. Jednocześnie - jak trafnie zauważył J. Turowicz - nie istnieje inna kultura oprócz niezależnej. Występowanie kultury zależnej, kultury zmonopolizowanej, zinstrumentalizowanej, kultury podporządkowanej polityce to swoisty gwałt dokonany na kulturze i odwrócenie kultury od najistotniejszych celów.

Tzw. katolicka nauka społeczna wyodrębnia 2 zasadnicze obowiązki jednostki wobec narodu - wierność narodowi oraz obowiązek miłości.

Pierwszy z obowiązków czyli obowiązek przynależenia do danego narodu, formującego wewnętrznie człowieka, jest podstawową i pierwszą powinnością każdego obywatela. Na każdej jednostce ciąży obowiązek należenia do jakiegoś, określonego narodu. Państwo bowiem można zmieniać, ale narodu nie, bo jest on każdemu dany z natury. Zmianę narodowości dopuszcza się wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, przykładowo z powodu małżeństwa lub elekcji na króla, itp. Musi to być decyzja wewnętrzna, wynikająca z głębokiego przekonania. Niemoralną jest zmiana, dokonywana się w celu np. uniknięcia prześladowania bądź dla interesu - nie chodzi w tym przypadku o zmianę obywatelstwa przez jednostkę , bo jest to akt zewnętrzny, dotyczący przynależności państwowej. Państwo absolutnie nie ma prawa do narzucania bądź zmuszania do zmiany narodowości przez jednostkę.

W historii toczyły się dyskusje na temat różnych czynników decydujących o fakcie dopuszczenia do zmiany narodowości. Liberałowie głosili , iż o zmianie narodowości musi decydować element subiektywny (chęć jednostki do należenia do innej narodowości). Jednocześnie naród jest traktowany wtedy jako bardzo luźny związek osób - a nie silnie związana wewnętrznie tzw. całość obiektywna. Drugie skrajne stanowisko prezentowali przedstawiciele teorii, iż o zmianie narodowości powinny decydować jedynie czynniki obiektywne, jak sąd opinii społeczeństwa bądź władzy państwowej. Takie stanowisko pozwala władzy państwowej narzucać narodowość, wynarodowienie i decydowanie o narodowości swych obywateli. Stanowisko pośrednie to przekonanie, iż zmiana narodowości w tym przypadku jest moralną, kiedy na nią pozwala jednocześnie duchowy stan człowieka mającego dokonać tej zmiany oraz obiektywne warunki życia całego narodu.

Obowiązek : miłości ojczyzny oraz obrony kultury narodowej to obowiązek prawa natury. Ponieważ natura wiąże ludzi w dane społeczności narodowe, to równocześnie skłania ich do pełnego życia społecznego - czyli do miłości wzajemnej między jednostkami. Obowiązek tenże jest wzmocniony dodatkowo poprzez treść przykazania dotyczącego miłości bliźniego.

Równocześnie obowiązek miłości ojczyzny - pojęty w negatywnym sensie - oznacza zakaz wyrządzania szkód własnemu narodowi oraz troskę, aby nie czyniły tego inne osoby. Szkoda ta może być zrozumiana jako przykładowo pozbywanie się mienia narodu na rzecz członków innego narodu albo jako krzywda wyrządzana przykładowo słowem uwłaczającym historii danego narodu i jego tradycji oraz dumie. Pozytywnie znaczy on obowiązek spoczywający na jej członkach do przyczyniania się - w miarę sił oraz możliwości - do pomnażania zarówno dobra gospodarczego jak i kulturalnego (własnego narodu).

Człowiek przez rzetelne wykonywanie swych obowiązków rodzinnych i zawodowych oraz społecznych przyczynia się jednocześnie do utrzymania oraz rozwoju wielowymiarowego życia narodowego. Przypadki szczególnego zagrożenia narodu poprzez niebezpieczeństwa polityczne jak zagrożenie wolności bądź życia narodu, kulturalne jak ujemny wpływ nieprzychylnego narodowi prądu kulturalnego, czy też gospodarcze jak opanowanie gospodarki narodu poprzez obcy naród, wymagają od jednostki podjęcia nadzwyczajnych wysiłków. Przede wszystkim chodzi tutaj o wysiłek, który mieści się w granicach możliwości jednostki - zaniedbanie go pociągnęłoby za sobą olbrzymie szkody dla całego narodu.

Obowiązki w stosunku do własnego narodu - w tym także wobec jego kultury - wymagają od każdego obywatela świadomej oraz roztropnej troski o różnorodne jego elementy. Poprzez to wypowiadamy się m.in. na temat swojej tożsamości narodowej, czy też dokonujemy samookreślenia swojej przynależności do wielkiej wspólnoty Polaków oraz wyrażamy patriotyzm - czyli miłość do swojej Ojczyzny.

VI/ Naród a instytucje kulturalne.

Naród oraz każda grupa społeczna mają swoją własną wewnętrzną swoistą organizację społeczną - możemy zatem powiedzieć, że są one ustrukturalizowane. Organizacja narodu zawsze wyraża się w tworzeniu oraz rozwoju instytucji kulturalnych - instytucji tworzących różnorodne dzieła kultury, upowszechniające je oraz instytucje wychowujące młode generacje w określonej kulturze.

Od samych początków formowania się narodu, twórcy kultury skupiali się wokół określonych ośrodków, którymi ( w procesie formowania się narodów europejskich ) były zwykle średniowieczne dwory książęce oraz królewskie. Pełniły one następujące role: stwarzały wszechstronne warunki patronatu oraz udzielania pomocy wielu twórcom kultury, często upowszechniały dzieła tychże twórców na obszarze skupiającym wiele grup regionalnych oraz etnicznych, tym samym przyczyniając się do pewnego ujednolicenia kulturowego w społeczeństwie.

W średniowieczu na formowanie się kultury wpływały i odgrywały doniosłą rolę organizacje kościelne, w tym także klasztory poprzez zakładanie szkół klasztornych i szkół katedralnych. Takie szkoły zajmowały się zwykle kształceniem w zakresie religii i teologii, były także ośrodkami rozległych studiów w takich dziedzinach jak prawo, czy medycyna i historia. Klasztory te były ówcześnie ośrodkami wielowymiarowego rozwoju kultury. Różni przywódcy kulturalni często skupiali się też w innych ośrodkach - w średniowiecznych autonomicznych miastach. W wiekach: XV-XVII były one w bardzo wielu krajach ośrodkami szybko rozwijającego się rzemiosła i handlu, zamożności i ściągały liczne grupy twórców m.in. sztuki, pisarzy oraz ówczesnej nauki. Równocześnie z szybką ekspansją gospodarczą miast miało miejsce upowszechnienie wynalazków oraz rozprzestrzenienie się dzieł z różnych dziedzin kultury, na szersze obszary oraz regiony. Bardzo ważna rola w średniowieczu przypadła gildią, zrzeszającym tamtejszych rzemieślników i wybitnych twórców z różnorodnych dziedzin sztuki. Te gildie podejmowały zlecenia, które realizowali wybitni twórcy bądź całe szkoły artystyczne tworzące dzieła zyskujące znaczenie ponadlokalne oraz stające się jednym z wielu elementów kształtowania się rozbudowanej kultury narodowej. Bardzo ważny element tworzenia się kultury stanowiły tworzące się organizacje twórców kultury i związki oraz stowarzyszenia. Zwykle zaczęły powstawać tzw. związki pisarzy. Na przełomie XVI oraz XVII wieku powstały akademie literackie na terenie Włoch. Na początku były one rozproszone, liczebnie słabe. Na samym początku XVII wieku w Paryżu powstała znana potem na całym świecie tzw. Akademia Francuska, jednocześnie za jej przykładem powstawały podobne instytucje w różnych krajach Europy. Te akademie literackie ustalały oraz rozwijały język narodowy - uznawany za wspólny przez wiele odrębnych grup etnicznych oraz regionalnych.

Najważniejsze instytucje, które do dzisiaj odgrywają bardzo ważną rolę przy tworzeniu kultur narodowych to uniwersytety. Pojawiły się one stosunkowo wcześnie ( pierwszy uniwersytet powstał we Włoszech, kolejne we Francji oraz Anglii). W Polsce jako pierwszy uniwersytet założono w Krakowie. Rolę uniwersytetów uznaje się za bardzo ważną dla szerokiego rozwoju różnych zbiorowości narodowych, ponieważ zostały powołane by rozwijać nauki, od których natomiast zależy postęp w różnorodnych dziedzinach życia - zjednoczonych politycznie - różnorodnych grup etnicznych. Wszystkie uniwersytety kształciły zwykle przyszłych twórców kultury i formowały elity intelektualne - kierujące potem rozwojem określonego kraju; przygotowywały liczne kadry inteligencji będące na najwyższym z poziomów w różnych dziedzinach złożonego życia narodowego; prowadziły badania naukowe bądź inspirowały wielu do ich prowadzenia. Można je więc uznać za najważniejsze z instytucji kulturalnych narodu.

VII/ Powstawanie nowoczesnego narodu.

Już w czasach nowożytnych miało miejsce w Europie wytworzenie się nowoczesnych narodów oraz nowoczesnej świadomości w narodzie . Poprzez nowoczesny naród rozumiemy:

A/ wszystkie stany i warstwy lub klasy społeczne charakteryzujące się poczuciem głębokiej przynależności narodowej (a nie tylko, jak to było w okresie średniowiecza, pewne elity lub w późniejszym czasie stany wyższe identyfikujące się jako członkowie określonego narodu). Świadomość narodowa i poczucie tożsamości narodowej także obejmuje najniższe warstwy społeczeństwa.

B/ podstawowe zręby kultury narodowej różnorodnych dziedzin - obyczajów, kultury i literatury, sztuki oraz nauki - zostają upowszechnione we wszelkich masach ludności. Tzw. samowiedza o swoim narodzie i jego dziejach oraz kulturze jest jednocześnie udziałem warstw wyższych oraz warstw niższych.

C/ dany naród posiada swą własną organizację państwową bądź poprzez walki narodowowyzwoleńcze dąży do uzyskania niepodległości państwa, ale walki te oraz wysiłki zmierzające do posiadania niepodległości politycznej państwa często mają charakter masowy oraz trwały.

Pojawianie się nowoczesnych narodów przejawiało się poprzez rewolucje republikańsko- demokratyczne i ruchy wolnościowe oraz niepodległościowe, najwcześniej występujące w Anglii, jak rewolucja demokratyczna 1645-1648, później w Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 r. , wojny napoleońskie i potem ruchy niepodległościowe w Europie- Wiosna Ludów w poł. XIX wieku.

Do kształtowania się nowoczesnego państwa w historii doprowadziło kilka dużych procesów, obejmujących przemiany polityczne, a także przemiany techniczno-ekonomiczne i przemiany społeczne oraz rozwój masowych środków do przekazu kultury. Do bardzo ważnych aspektów przemian społecznych dokonujących się w Europie zaliczymy przeobrażenia techniczne i ekonomiczne znajdujące swój wyraz w szybkim rozwoju przemysłu fabrycznego oraz gospodarce tzw. towarowo-pieniężnej. Tzw. ekonomika okresu kapitalizmu - najpierw handlowego, później industrialnego - rozwój rynku krajowego i następnie rynku światowego w szczególny sposób przełamały izolację olbrzymich włości feudalnych panów oraz stworzyły w tenże sposób podstawy ekonomiczne do rozwoju ogólnonarodowego gospodarstwa społecznego; rozwój przemysłu fabrycznego zwykle wiązał się z szybkim rozwojem środków transportu - dróg bitych oraz szybkiej komunikacji - i gospodarczo zespalał w całość poszczególne regiony kraju. Licznym zmianom ekonomicznym i technicznym towarzyszyły zmiany struktur społecznych. Rozrastało się w widoczny sposób mieszczaństwo, jednocześnie pojawiły się kolejne warstwy społeczne - robotnicy fabryczni i przedsiębiorcy, bankierzy, tzw. burżuazja. Mieszczaństwo oraz burżuazja zwalczały feudalizm zarazem środkami politycznymi oraz ekonomicznymi. Proces ciągłego uprzemysłowienia oraz rozwój gospodarki tzw. towarowo-pieniężnej spowodowały włączenie się do życia gospodarczego ludności robotniczej oraz ludności chłopskiej, ale nie mogli oni być - w tym systemie - analfabetami. Zarazem rozwijało się szkolnictwo powszechne, które obejmowało społeczeństwo warstw niższych - tym samym rozwój szkolnictwa oraz oświaty powszechnie okazał się drogą rozszerzania się samowiedzy oraz świadomości narodowej. Silne uprzemysłowienie w wieku XVIII oraz XIX przyniosło duże zmiany w sposobach oraz środkach komunikacji. Szybko nastąpił rozwój masowych środkach przekazu; rozwijał się dynamicznie przemysł poligraficzny, który umożliwiał masowe nakłady książek i różnych wydawnictw oraz prasy. Poprzez to różnorodne treści symbolicznej kultury upowszechniane były pośród najniższych warstw w narodzie. Te wyżej wymienione czynniki mocno przyczyniły się do kształtowania się nowoczesnego narodu oraz świadomości narodowej.

VIII/ Naród a państwo.

Naród to utworzona w długim procesie historycznym bardzo trwała wspólnota ludzi powstała jako wynik współżycia jednostek i rodzin oraz grup w ściśle określonych warunkach przyrodniczych oraz biologicznych, która nadała kształt rozumianym przez siebie oraz przekazywanym następnym pokoleniom:

A/ potrzeby i emocje oraz wyobrażenia,

B/ ich artykulację : język - wąskie i szerokie znacznie,

C/ środki oraz sposoby ich zaspokajania ( nadając im, swoisty dla poznania przez siebie, sens kulturowy.

Każda wspólnota potrafi mocno chronić swoją integralność zarówno przed zagrożeniami zewnętrznymi oraz wewnętrznymi, czyli dąży do stworzenia państwa na zajmowanym poprzez siebie terytorium, a w przypadku natomiast utraty państwowości potrafi pielęgnować oraz rozwijać więzi - obyczaje, język i kulturę itd. - oraz zmierza albo do odzyskania niepodległości albo do zapewnienia sobie przede wszystkim politycznych gwarancji autonomii tzw. bytu narodowego, w przypadku zaistnienia przymusu emigracji poza obszary, na których do tej pory jako naród się kształtowała.

W obecnej literaturze politycznej oraz naukowej pojawia się termin "naród" w co najmniej dwóch znaczeniach - jednym typowym dla Europy Zachodniej ( głównie anglosaskiej) , drugim dla Europy Środkowej oraz Wschodniej:

Państwem nazywamy organizację polityczną wyposażoną w suwerenną władzę zajmującą określony obszar. Przynależność do danego państwa ma charakter czysto sformalizowany -obywatelstwo. W obrębie danego państwa występuje zawsze stosunek: władza i podporządkowane jej osoby oraz grupy. Atrybutem każdego państwa jest suwerenność, którą rozumie się jako całkowitą niezależność od każdej siły zewnętrznej oraz wewnętrznej.

Funkcję wewnętrzną państwa możemy opisać jako podejmowanie działań, jasno wskazujących na fakt , iż władza państwowa jest najważniejsza na danym terytorium oraz decyduje sama o pełnym zakresie swych kompetencji, a także wszystkie inne instytucje oraz organy funkcjonują wyłącznie za jej zgodą oraz na warunkach wyraźnie przez nią nakreślonych.

Funkcję zewnętrzną możemy określić jako realizację celów niezależnych od pozostałych państw oraz ochronę interesów określonego państwa. Pewne ograniczenie suwerenności jest możliwe tylko w wyniku przyjętych na określonych zasadach przez państwo zobowiązań -przykładowo jako następstwo przegranej wojny. Wszelkie funkcje realizowane są poprzez organa państwa dzielące się na - przedstawicielskie, przymusu i administracji gospodarczej, a także administracji kulturalnej oraz kontrolne.

Państwo to organizacja terytorialna obejmująca ludzi związanych z danym terytorium. Powstanie każdego państwa wiązało się zawsze z przejściem osób do tzw. osiadłego trybu życia. Może ono jednakże powstać również w wyniku - wyzwolenia się pewnej grupy ludzi od panowania innego państwa oraz oderwania od niego pewnej części terytorium bądź rozpadu państwa na nowe państwa , połączenia się już istniejących w jedno i na podstawie aktu tzw. prawa międzynarodowego lub w wyniku podboju, itd.

Na terytorium państwa jego władze zwykle sprawują zwierzchność nad wszelkimi przebywającymi tam ludźmi, za wyjątkiem osób posiadających ważny immunitet dyplomatyczny. Obszar jest zawsze ściśle ograniczony, w jego skład w danych przypadkach wchodzi obszar lądowy oraz wody przybrzeżne, a także strefa powietrzna ponad obszarem lądowym i statki wodne oraz powietrzne. Wszystkie osoby fizyczne wiąże ściśle z państwem instytucja tzw. obywatelstwa, nabycie którego może nastąpić przez fakt urodzenia się (automatyczne obywatelstwo) z rodziców będących z pewnością obywatelami określonego państwa - przykładowo w Polsce - bądź urodzenia się na terytorium danego państwa - przykładowo w Australii.

Zawsze przynależność do danego państwa - charakter przymusowy. Wszyscy obywatele mają określone obowiązki oraz prawa zwane zwykle obywatelskimi. Zawsze w element składowy państwa to władza najwyższa, która sprawuje pełnię władzy na danym terytorium oraz nad ludnością tego obszaru. Władza najwyższa uznawana jest za kompetentną do nawiązywania oraz prowadzenia stosunków z pozostałymi państwami, a zakres kompetencji tychże naczelnych organów władzy oraz administracji jest określony przez konstytucję.

-Podział państw-

Biorąc pod uwagę strukturę, państwa dzieli się na : jednolite - unitarne oraz złożone -federacje lub państwa federacyjne. Tzw. państwa unitarne - władza suwerenna dotyczy zawsze całego obszaru i to w takim samym zakresie. Federacja - państwo, które składa się z większej bądź mniejszej ilości państw, ograniczających, na mocy porozumienia, wykonanie swojej suwerenności dla dobra powołanego poprzez siebie tzw. rządu federalnego - państwa federalnego nazywanego też związkowym. Zdarzało się w historii, że następował proces odwrotny - dochodziło do przekształcenia się państwa unitarnego w tzw. złożone.

W każdej strukturze państwa federalnego funkcjonują - oprócz władzy federalnej - władze poszczególnych państw wchodzących w skład federacji - przykładowo stanów w USA. W tak określonym systemie zakres pełnienia władzy centralnej jest bardzo ściśle ograniczony oraz dotyczy zazwyczaj polityki zagranicznej i obronności oraz finansów. Odmienną formą w swojej strukturze jest niewątpliwie konfederacja państw - związek kilku państw ograniczających część swojej suwerenności dla dobra wspólnej polityki. Zwykle w takiej sytuacji nie powołuje się wspólnego organu - powoduje to, iż takie struktury zwykle nie są trwałe; czasem dochodzić może do powstania federacji.

Znane są w historii inne formy tzw. związku państwowego - unie personalne, gdzie państwa są złączone osobą władcy, albo unie realne, gdzie występują wspólne instytucje, przykładowo parlament lub wojsko.

IX/ Integracja.

Zwartość społeczeństwa i zespolenie oraz zharmonizowanie elementów danej zbiorowości społecznej, które jest rozumiane jako intensywność oraz częstotliwość kontaktów pomiędzy członkami określonej zbiorowości, będącej akceptacją w jej obrębie pewnych wspólnych systemów wartości i norm oraz ocen.

X/ Źródła.

a> Encyklopedia PWN oraz multimedialna,

b> Turowski J. " Wielkie struktury społeczne",

c> Chałasiński J. "Kultura i naród",

d> S. Ossowski "O ojczyźnie i narodzie",

e> Artykuły internetowe.