Darbyści należą do Ruchu Wolnych Chrześcijan.
Kościoły Wolnych Chrześcijan powstały w wyniku przebudzenia religijnego, jakie miało miejsce w Wielkiej Brytanii w pierwszej połowie XIX w. Wierzący z różnych chrześcijańskich Kościołów pielęgnowali od 1826 roku ze sobą bliską społeczność, nie mogli jednak, z powodu przynależenia do różnych wyznań, wspólnie "łamać chleba". W tym też czasie, pomimo dzielących ich barier, wierzący z różnych denominacji zaczęli sporadycznie wspólnie obchodzić wieczerzę Pańską. Jednakże stan ten nie mógł trwać na zawsze i w tej sytuacji zrodził się nowy ruch.
Jako początek ruchu "braci" przyjmuje się rok 1830, kiedy to w Dublinie rozpoczęto zgromadzać się na regularne nabożeństwa. Od roku 1832 "bracia" zgromadzali się także w mieście Plymouth i od nazwy tego miasta "braci" nazywa się także "braćmi plymuckimi".
Należy podkreślić, iż zamiarem pierwszych "braci" nie było stworzenie odrębnej denominacji, ale przeciwnie - zgromadzanie wierzących, aby w prostocie, bez zbędnej tradycji w duchu fragmentu z Dziejów Apostolskich 2,42 pełnić służbę Bożą.
Czołowi "bracia" pierwszego okresu to między innymi : John Bellett, William James Stokes, John Nelson Darby i Georg Müller. Ruch ten jest od samego początku ruchem misyjnym i większość z wymienionych braci albo udawała się na misję, albo odbywała podróże misyjne po wielu krajach świata na wszystkich kontynentach.
Przyjrzyjmy się teraz bliżej Johnowi Nelsonowi Darby, założycielowi darbystów.
Urodził się w 1800 roku w Westminster, w Anglii. Tam też uczęszczał do szkoły, a następnie studiował w Trinity College w Dublinie, który skończył z wyróżnieniem.
W 1825 roku został duchownym Kościoła Anglikańskiego i rozpoczął pracę w wiejskiej parafii. Wkrótce został zaproszony do wzięcia udziału w spotkaniach biblijnych organizowanych przez miejscowa hrabinę. Rozważano na nich fragmenty Słowa Bożego dotyczące proroctw. To podczas tych spotkań J.N.Darby spotkał ludzi, którzy odegrali znaczącą rolę w historii ruchu braterskiego (miedzy innymi Johna Bellet'a i E. Cronin'a). Ludzie ci podkreślali działanie Ducha Świętego i ogrom chrześcijańskiej nadziei - to znaczy powtórnego Przyjścia Pana. W tamtym czasie były to prawdy niedoceniane, czy wręcz lekceważone.
W 1827 roku Darby zrezygnował z urzędu proboszcza w Kościele Anglikańskim, a w następnym roku wystąpił z niego całkowicie, by spotykać się na wspólnym "łamaniu chleba" z ludźmi poznanymi wcześniej na spotkaniach biblijnych. W 1832 r. odwiedził Plymouth, gdzie działał dr Hawker. W tym samym roku powstał w tym mieście kościół chrześcijan, którzy gromadzili się jedynie w imieniu Pana Jezusa. Był to pierwszy kościół tego typu w Anglii.
Gdy w 1945 roku Darby ponownie zawitał do Plyomuth odkrył znaczące różnice w nauczaniu o usprawiedliwieniu i Kościele. W tym czasie czołowym nauczycielem w tym kościele był wybitny biblista Benjamim Wills Newton. W wyniku niemożności pogodzenia stanowisk dotyczących doktryny - w 1948 roku Darby wystąpił z tego kościoła i założył własny.
Był to początek rozłamu pośród Wolnych Chrześcijan - na braci otwartych (open brethren) i braci zamkniętych (exclusive brethren). Podziały stały się później przyczyną kolejnych rozłamów. Trwają one do dnia dzisiejszego.
A oto pokrótce o Wolnych Chrześcijanach:
Wolni Chrześcijanie należą do radykalnego skrzydła Reformacji protestanckiej i wraz z innymi kościołami Reformacji wyznają, że podstawą wiary jest jedynie Pismo Święte (sola scriptura), zbawienie jest wyłącznie z łaski (sola gratia) i osiągane jest wyłącznie przez wiarę (sola fidae). Zasady wiary wyznawane przez nich można ująć w 10 punktach:
1. Biblia
Wierzą, że Biblia składa się z 39 kanonicznych ksiąg Starego Testamentu i 27 kanonicznych ksiąg Nowego Testamentu. Jest Słowem Bożym i jako Pismo Święte jest przez Boga natchnione, nieomylne i stanowi pełne objawienie oraz najwyższy autorytet w sprawach wiary i życia chrześcijanina.
2. Bóg
Wierzą w jedynego Boga, Stworzyciela wszechświata, Wiekuistego i Wszechmogącego, jako Ojca, który jest w niebie.
3. Syn Boży
Wierzą w boskość Pana Jezusa Chrystusa
- jedynego Syna Bożego, Zbawiciela i Pośrednika, narodzonego według ciała z dziewicy Marii,
- w Jego zastępczą śmierć na krzyżu za grzechy świata,
- w Jego zmartwychwstanie w ciele i wniebowstąpienie,
- w Jego powtórne przyjście.
4. Duch Święty
Wierzą, że Duch Święty jest osobą boską pochodzącą od Ojca i Syna, wiekuiście współistniejącą z Ojcem i Synem. Został dany Kościołowi jako Orędownik, mieszka w Kościele i w każdym jego członku i każdemu odrodzonemu człowiekowi daje dary duchowe według swojej woli.
5. Czasy ostateczne i wieczność
Wierzą w:
- zmartwychwstanie ciała,
- pochwycenie wierzących,
- powtórne przyjście Pana Jezusa Chrystusa na ziemię i ustanowienie przez Niego Tysiącletniego Królestwa,
- wieczne zbawienie i wieczne potępienie.
6. Chrzest wiary
Wierzą, że jest wolą Pana Jezusa Chrystusa, aby odrodzony chrześcijanin, który stał się Jego naśladowcą, został w wieku świadomym ochrzczony przez zanurzenie w wodzie.
7. Wieczerza Pańska
Wierzą, że jest wolą Pana Jezusa Chrystusa, aby obchodzić pamiątkę śmierci Pańskiej pod dwiema postaciami: chleba i wina.
8. Jedność Kościoła
Wierzą, że wszyscy odrodzeni, wierzący w Pana Jezusa Chrystusa są członkami Kościoła, którego głową jest Chrystus. Każdy, kto przyjął przez wiarę Pana Jezusa Chrystusa, przyjął równocześnie Ojca i Ducha Świętego. Każdy nowonarodzony chrześcijanin ma Ducha Świętego jako zadatek i powinien dążyć do życia w Jego pełni.
9. Zasady życia
Każdy wierzący przestrzega zasady powszechnego kapłaństwa i należy do jednego z Kościołów (protestanci mówią - Zborów). Członkowie żyją zgodnie z przykazaniem:
- miłości Boga i bliźniego, oraz
- trwają w nauce apostolskiej, w społeczności z wierzącymi, w łamaniu chleba i w modlitwach.
10. Stosunek do państwa
Członkowie Zborów zgodnie z nauką Nowego Testamentu są lojalnymi obywatelami i starają się o pomyślność swej ziemskiej ojczyzny.
