Średnie dzieciństwo przypada na okres pomiędzy trzecim a szóstym rokiem życia. W tym czasie następuje intensywny rozwój sprawności motorycznych, postęp w rozwoju orientacji przestrzennej, rozwój myślenia opartego na wyobrażeniach, powstaje umysłowa reprezentacja Nastepują również zmiany w relacjach społecznych - kontakty z rówieśnikami ulegają intensyfikacji.

W okresie średniego dzieciństwa następuje dosyć znaczne wydłużenie ciała spowodowane wzrostem kończyn. Powiększeniu również ulega część twarzowa. Dzieci w tym wieku charakteryzuje niezwykle silna potrzeba ruchu. Jej zaspokojeniu a zarazem dalszemu doskonaleniu czynności motorycznych sprzyjają już poczynione osiągnięcia w zakresie motoryki. Około 5 roku życia dziecko swobodnie się porusza - sprawnie chodzi i biega. Jego ruchy maja odpowiednią płynność i rytmikę, są już w znacznym stopniu harmonijne. Jednakże nie są to jeszcze ruchy do perfekcji opanowane - nie są zbyt dokładne, brakuje im również elastyczności. Dziecko ma opanowane nie tylko pojedyncze aktywności ruchowe, wykazuje już pewne umiejętności w zakresie wykorzystywania kombinacji różnych form ruchu - potrafi np. biegać i kopać piłkę. Pomimo znacznego rozwoju fizycznego organizm dziecka w tym okresie życia cechuje jeszcze stosunkowo niska wytrzymałość. W tym wieku również daje się zauważyć zróżnicowanie czynności i zainteresowań ruchowych wśród chłopców i dziewczynek. Zaczynają oni wybierać zachowania przypisane przez wzorce kulturowe ich płci.

Uwaga dzieci w tym wieku nie jest jeszcze zbytnio dobrze rozwinięta - nie potrafią one się koncentrować przez dłuższy okres czasu na jednym przedmiocie.

Na przestrzeni średniego dzieciństwa obserwuje się również dynamiczny rozwój w zakresie percepcji czasu i orientacji w czasie. Dzieci zaczynają zdawać sobie sprawę z sekwencyjności wydarzeń, pojawią się u nich również zdolność do wnioskowania o tym, że wystąpi pewne zdarzenie, potrafią również oszacować czas trwania zdarzenia. Stopniowo opanowują również słowa które są związane z określaniem relacji czasowych. Dzieci trzyletnie oceniają jeszcze czas trwania rutynowych zdarzeń w sposób przypadkowy, 5- 6 -latki mają dosyć dobrą orientację czasową w przypadku relacji czas- droga - prędkość. Trzylatki rozumieją znaczenie takich określeń czasu jak wczoraj i dziś (ich perspektywa czasowa dotyczy przeszłości i teraźniejszości). U dzieci czteroletnich następuje rozszerzenie perspektywy czasowej o niedaleką przyszłość - zaczynają one rozumieć znaczenie słowa jutro. Dalszy rozwój w zakresie percepcji czasu polega na opanowaniu słownictwa związanego z następstwem różnych wydarzeń w czasie - perspektywa zostaje wzbogacona o następstwo czasowe.

Obok rozwoju orientacji czasowej następuje rozwój w orientacji przestrzennej - dziecko orientuje się w przestrzeni poprzez kojarzenie jej z osobami i czynnościami. Rozwój orientacji przestrzennej odbywa się głównie poprzez zabawy - zarówno zabawy ruchowe jak i zabawy związane ze stawianiem różnego rodzaju konstrukcji. Udział w tego rodzaju zabawach pozwala dziecku poznać, doświadczyć relacji przestrzennych a także pozwala mu opanować słownictwo odnoszące się do tych relacji.

W okresie średniego dzieciństwa dziecko zaczyna również pojmować przyczynowości - potrafi wyciągać proste wnioski w oparciu o znane fakty. Czteroletnie dziecko potrafi połączyć ze sobą stan początkowy i końcowy jakiegoś zdarzenia i znaleźć czynniki które miały wpływ na przekształcenia.

W tym okresie życia pojawia się również funkcja symboliczna - dziecko zaczyna posługiwać się znakami i symbolami. Znajduje to swoje odbicie zarówno w zabawach jak i rozwoju mowy.

W zabawach pojawia się tzw. zabawa symboliczna - różne przedmioty pełnią funkcje zastępcze np. patyk może być karabinem. Dziecko jak gdyby przekształca świat na potrzeby swojej rzeczywistości.

Do czwartego roku życia w zabawach dziecka występują projekcje symboliczne, proste zastępowanie 9symbolizowanie) jednego obiektu drugim (np. klocek to samochód), sceny rzeczywiste są odgrywane w wyobraźni.

W okresie pomiędzy 4 a 7 rokiem życia następuje rozwój zabawy symbolicznej - jest ona coraz bardziej uporządkowana. W zabawie tej może występować wiele przedmiotów zastępczych. Dzieci nakładają również pewne reguły dotyczące tych przedmiotów (np. zabawa w dom- miejsce pod stołem będzie domem, dywan to ogródek).

Również duże zmiany daje się zauważyć w rozwoju dziecięcych rysunków. Zmiany te następują na skutek rozwoju umysłowego a także na skutek rozwoju sprawności motorycznych. W okresie średniego dzieciństwa następuje rozwój rysunku od etapu bazgrot do etapu symboli graficznych. W pierwszym etapie bazgroty to właściwie tylko ślady na papierze, niczego konkretnego nie przedstawiają. Później pojawiają się w rysunkach proste kształty geometryczne oraz ich kombinacje. Charakterystyczny jest etap rysowania głowonogów (postać z głowa i nogami), które są przedstawieniem zarówno ludzi jak i zwierząt.

W wieku przedszkolnym następuje przejście do symbolicznego przedstawiania rzeczywistości, rysunki są schematyczne. Charakteryzuje je również realizm intelektualny - rysunek oparty jest na tym co dziecko wie. Wykształcone zostają typowe symbole do przedstawiania reprezentantów konkretnych kategorii (np. człowiek, dom)

Rysunki dziecięce tego okresu charakteryzują się:

  • Pasowym baz topologicznym uporządkowaniem przestrzeni
  • Afektywnymi przekształceniami - dziecko wykazuje subiektywny stosunek do przedstawianych obiektów i tak np. zły czarodziej może zostać na rysunku zamazany
  • Rysunki są odbiciem wiedzy dziecka o świecie

U starszych dzieci pojawia się dążenie do naśladowania natury, wiedza o otaczającym świecie zaczyna być w rysunku łączona z konwencjami kulturowymi. Następuje przejście do etapu wizualnego realizmu - na rysunkach pojawia się to co dziecko widzi.

U dzieci w wieku średniego dzieciństwa następuje także rozwój tzw. dziecięcych teorii umysłu.. Teorie te stanowią pewnego rodzaju koncepcje przyczynowo wyjaśniające na podstawie których dziecko tłumaczy sobie i przewiduje zachowania innych osób poprzez odnoszenie się do stanów, których nie można obserwować takich jak pragnienia czy emocje.

Teorie te także kształtują się etapami, dziecko stopniowo poznaje związki łączące rzeczywistość a umysł.

Dzieci trzyletnie są przekonane że to co dzieje się w świecie zewnętrznym jest bezpośrednio kopiowane przez umysł. Natomiast u pięciolatków pojawia się już rozróżnienie pomiędzy własnymi poglądami na temat rzeczywistości a samą rzeczywistością. Dziecko zaczyna także uświadamiać sobie że inni ludzie mogą widzieć w inny sposób te same sprawy - że mogą mieć odmienne zdanie. Dziecko uświadamia sobie także że przekonania o świecie mogą być fałszywe bądź też prawdziwe. Zaczyna zdawać sobie sprawę ze umysł jest pośrednikiem w doświadczaniu rzeczywistości. Tak więc u dziecka zaczyna pojawiać się teoria na temat tego jak funkcjonuje umysł.

W wieku przedszkolnym następuje u dziecka znaczny rozwój umiejętności umysłowych takich jak szeregowanie i klasyfikowanie. Zmienia się również rodzaj jak i treść obrazów umysłowych. Pojawiają się również niezmienniki.

Pojęcie szeregowania odnosi się do umiejętności wykrywania różnic między obiektami. W końcowym okresie wczesnego dzieciństwa dziecko jest w stanie zestawiać obok siebie przedstawicieli obiektów tej samej klasy różniące się od siebie rozmiarem (np. mały klocek - duży klocek)- jest w stanie tworzyć małe szeregi.

Z kolei dzieci nieco starsze próbują szeregować rzeczy metoda prób i błędów- niejako eksperymentalnie, wypracowane rezultaty nie są przez nie modyfikowane. Około szóstego roku życia pojawia się tzw. szeregowanie systematyczne. Dzieci wypracowują pewną strategię postępowania. Ustalają relacje mniejsze większe - relacja ta ustanawiana jest w obu kierunkach tworzonego szeregu (jeśli szeregują przedmioty a - b- c od najmniejszego do największego to oceniają że przedmiot "b" jest większy od "a" i mniejszy od "c"), umieją również wprowadzić do szeregu nowy pojawiający się element.

Z kolei klasyfikowanie oznacza umiejętność łączenia przedmiotów w zbiory na podstawie łączący je podobieństw. Zbiory tworzone są przez człowieka na podstawie podobieństwa jakie łączy dany obiekt z prototypem czyli reprezentacją poznawcza danego obiektu jaka mają w umyśle. Początkowo obiekty łączone są w kategorii precyzyjne czyli kategorie oparte na fizycznym podobieństwie między obiektami (podobieństwie które jest zauważane ). W późniejszych etapach rozwoju powstają kategorie konceptualne - wymagają one korzystania z posiadanej wiedzy, wiedzy dotyczącej tego jakie obiekty należą do tego samego zbioru.

Również rozwojowi w tym okresie życia podlegają obrazy umysłowe. Stanowią one pewnego rodzaju przedstawienie rzeczywistości. Oczywiście jest to przedstawienie symboliczne, odzwierciedlające tylko pewne cechy obiektów. Obrazy te przejawiają się na zewnątrz poprzez gesty , przedmioty zastępcze, rysunki i słowa - wszystkie te "wytwory" zaczynają się kształtować około drugiego roku życia. Obrazy umysłowe przechodzą transformację od obrazów reprodukcyjnych poprzez antycypacyjne, statystyczne, kinetyczne aż do transformacyjnych.

Pod koniec okresu średniego dzieciństwa dziecko zaczyna także rozumieć zasadę zachowania stałości. Zauważa że jeśli modyfikacji ulega jakaś określona cecha przedmiotu nie oznacza to że przedmiot ten staje się czymś innym czy też że przestaje istnieć.

Okres średniego dzieciństwa to nie tylko okres rozwoju sfery intelektualnej to także okres intensywnego rozwoju sfery emocjonalnej. Dziecko nabywa coraz lepszego rozeznania we własnych emocjach oraz emocjach innych ludzi. Zaczyna w tym okresie kształtować się również coraz lepsza zdolność regulowania ekspresji emocji . nabywa również różnego rodzaju umiejętności radzenia sobie z emocjami co znajduje pozytywne odbicie w kształtowaniu pozytywnych relacji społecznych tak z rówieśnikami jak i z dorosłymi.

Dzieci w młodszym wieku przedszkolnym potrafią już określić jakie są przyczyny elementarnych reakcji emocjonalnych. Stany emocjonalne przypisują jednak w większym stopniu czynnikom zewnętrznym niż czynnikom wewnętrznym. Emocje u dzieci w tym wieku przejawiają się w reakcjach fizjologicznych (czerwienienie się, przyspieszenie bicia serca - co jest oczywiste bowiem ten aspekt reakcji emocjonalnej jest wrodzony), w ekspresji ruchowej - dzieci odskakują, biegają, klaszczą. W tym wieku dzieci również potrafią ograniczać ekspresję emocjonalna - dzieje się to głównie w przypadku emocji negatywnych takich jak lek czy złość.

W okresie od 2 do 3 roku życia zaczynają się kształtować takie emocje jak wstyd, zazdrość, duma, radość. Stopniowo zaczyna kształtować się zdolności do mówienia o emocjach oraz umiejętność refleksji nad nimi. Dzieci nabywają na tyle rozeznania w emocjach że są w stanie nimi manipulować jeśli chcą wpłynąć na zachowania czy też emocje innych osób. Około czwartego roku życia dzieci nabierają wprawy w pocieszaniu innych, umieją już także żartować czy droczyć się. Rozwija się również umiejętność empatii (jej rozwój uzależniony jest od osiągniętego poziomu rozwoju intelektualnego). Dzieci zaczynają dostrzegać stany emocjonalne innych - pocieszają ich lub dzielą wspólnie z nimi przeżywane mocje.

W wieku średniego dzieciństwa następuje również znaczny rozwój społeczny, inaczej niż we wcześniejszych etapach zaczynają się kształtować relacje z rówieśnikami. Nawiązywane z rówieśnikami kontakty oparte są na równowadze. Podejmowana są również zachowania kooperacyjne, nawiązywane są przyjaźnie. W trakcie zabawy wspólnie ustala się jej cel i reguły nią rządzące. Rozwój społeczny dzieci w tym wieku bardzo łatwo jest prześledzić na etapach rozwoju przez jakie przechodzą dziecięce zabawy.

Na początku w zachowaniach dzieci dominują zabawy samotne - nie jest podejmowana aktywności społeczna. Nawet jeśli dzieci siedzą w grupie to każde z nich bawi się oddzielnie. (tego rodzaju zabawy występują u 3-latków). Następnie w zabawach pojawia się element naśladownictwa- dzieci nadal bawią się samotnie ale naśladują to co robią inne dzieci. Jest to tzw. etap zabaw równoległych. Później pojawiają się zabawy wspólne - dzieci odgrywają poszczególne role w trakcie zabawy. Kolejnym etapem jest etap zabaw zespołowych - grupa ma wyznaczony wspólny cel działania. Dzieci w trakcie zabaw udają różne przeżycia, poznają uczucia innych, uczą się współpracy oraz negocjacji. Poznają także różnego rodzaju sytuacje społeczne w trakcie zabaw w sklep czy szkołę. Rozwijają swoje kompetencje społeczne - zaczynają kształtować przyjaźnie oparte na wspólnej zabawie.