W Polsce, zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, panuje ogólna swoboda zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej. Wyjątkiem są działalności koncesjonowane, ale ma to uzasadnienie społeczne. Koncesjonowaniu podlegają np. działalności szkodliwe społecznie (np. sprzedaż alkoholu) czy działalności, które muszą być szczególnie kontrolowane pod względem standardów bezpieczeństwa (np. ruch lotniczy).
Przedsiębiorstwo charakteryzuje się pewnymi specyficznymi cechami, które świadczą o jego odrębności organizacyjnej i prawnej. Można tu wymienić:
- odrębność organizacyjną, które polega na wydzieleniu przedsiębiorstwa z grupy innych jednostek organizacyjnych,
- odrębność terytorialna - przedsiębiorstwa posiadają siedzibę, adres, najczęściej jakieś budynki, które są ich własnością,
- odrębność ekonomiczna - przedsiębiorstwa działają na własny rachunek w celu wykonywania zamierzonych działań gospodarczych,
- odrębność prawna - przedsiębiorstwa posiadają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, którą uzyskują po wpisaniu do rejestru (osoba prawna), jeżeli przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, od ukończenia 18 lat posiada ona pełną zdolność do czynności prawnych.
Działalność przedsiębiorstw opiera się o następujące zasady:
- zasadę samodzielności - oznacza ona, że przedsiębiorstwa działają na własny rachunek, podejmując decyzje w sposób niezależny,
- zasadę samorządności - oznacza ona, że pracownicy mogą uczestniczyć w kierowaniu przedsiębiorstwem,
- zasadę samofinansowania - wynika ona z odrębności ekonomicznej przedsiębiorstw. Zasada ta powoduje, że firmy same muszą zdobywać środki finansowe na własną działalność (z zysków lub kredytów bankowych), zawsze jednak muszą się terminowo i sumiennie rozliczać ze stosownymi urzędami, np. ZUSem, Urzędem Skarbowym.
Głównym celem prowadzenia działalności gospodarczej jest maksymalizacja zysku. Inne cele działalności, to między innymi rozszerzenie rynku zbytu, umocnienie pozycji przedsiębiorstwa na rynku, wytwarzanie produktu wysokiej jakości, na który istnieje zapotrzebowanie na rynku i wypracowanie dobrego wizerunku firmy.
Ze względu na wielkość, przedsiębiorstwa dzielimy na małe, średnie i duże, jednak kryteria tego podziału mogą się różnić w różnych państwach.
Działalność gospodarcza może być podejmowana w różnych sektorach. Wyróżniamy zasadniczo trzy rodzaje działalności, ze względu na sektor gospodarki, do którego się odnoszą. Jest więc działalność przemysłowa, usługowa i rolnicza.
Ze względu na własność, przedsiębiorstwa mogą należeć do sektora państwowego lub prywatnego.
Przedsiębiorstwa państwowe - to jednostka organizacyjna utworzona przez organy administracji państwowej, np. ministerstwa, wojewodów.
Przedsiębiorstwa komunalne - są to jednostki użyteczności publicznej.
Spółdzielnia - to dobrowolne zrzeszenie, które może zostać założona przez co najmniej 10 osób fizycznych albo 3 osoby prawne. Konieczna jest rejestracja spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym. Z chwilą wpisu do rejestru spółdzielnia uzyskuje osobowość prawną.
Najważniejsze cechy spółdzielni, to dobrowolność, samodzielność, samorządność. Nie ma ograniczeń co do liczby członków. Prowadzi ona działalność gospodarczą, oświatową, kulturalno - wychowawczą w oparciu o środki, które są własnością członków spółdzielni. Cechą charakterystyczną spółdzielni jest to, że prowadzi ona działalność w interesie jej członków i na ich rachunek. Najważniejszym organem spółdzielni jest walne zgromadzenie wszystkich członków, które zatwierdza sprawozdanie z rocznej działalności spółdzielni.
