SPÓŁKA (company, partnership) - jedna z najczęściej przybieranych przez przedsiębiorstwa form organizacyjno-prawnych; utworzone w oparciu o umowę zrzeszenie przynajmniej dwóch osób fizycznych bądź prawnych, które decydują się połączyć swoje kapitały. Na podstawie zawartej umowy, wspólnicy zobowiązują się do prowadzenia wspólnej działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej, jak również zmierzają solidarnie do realizacji celu gospodarczego, jakim jest
osiąganie zysków. Ze względu na przepisy prawne, które je regulują, spółki można podzielić na:
- Spółki prawa cywilnego:
- spółka cywilna;
- Spółki prawa handlowego:
a. spółki osobowe
- jawna;
- partnerska;
- komandytowa;
- komandytowo-akcyjna;
b. spółki kapitałowe
- akcyjna;
- z ograniczoną odpowiedzialnością.
SPÓŁKI PRAWA CYWILNEGO - specyficzny rodzaj stowarzyszeń, które zakłada się
w celu wykonywania wspólnej działalności gospodarczej. Są one powoływane przede wszystkim przez przedstawicieli tzw. wolnych zawodów.
Spółka cywilna - umowny związek kilku lub większej liczby osób fizycznych, czyli
wspólników, którzy na podstawie pisemnej umowy zobowiązują się dążyć do realizacji wspólnego, z góry określonego celu gospodarczego. Działalność spółki cywilnej regulują przepisy kodeksu cywilnego; nie sprecyzowano jednak, ile powinna wynosić wartość kapitału własnego spółki. Jest ona jednostką nie posiadającą osobowości prawnej. Spółka cywilna może powstać na czas
określony, w celu wykonania konkretnego zadania, lub też na okres nieograniczony.
Charakterystyczne dla tego typu spółki jest to, że za zobowiązania majątkowe względem osób
trzecich wspólnicy odpowiadają solidarnie i bez żadnych ograniczeń, tzn. każdy całym swoim
majątkiem, zarówno spółki, jak i osobistym. Od 1 stycznia 2001 r. - spółka cywilna nie może być
autonomicznym przedsiębiorstwem. Aby osiągać zamierzone cele gospodarcze, każdy wspólnik jest zmuszony zarejestrować się jako podmiot indywidualnie wykonujący działalność gospodarczą,
zaznaczając jednocześnie, że będzie ona prowadzona w ramach spółki cywilnej. Zatwierdzona
nazwa spółki musi zawierać nazwiska wszystkich wspólników, mimo iż każdy z nich jest
oddzielnym przedsiębiorcą, który ma prawo samodzielnie zajmować się sprawami spółki. Jeżeli przez okres dwóch lat przychody spółki przekroczą 800 tys. euro, zgodnie z obowiązującymi
przepisami musi ona zostać wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, co jest jednoznaczne z przekształceniem spółki cywilnej w spółkę jawną.
SPÓŁKI PRAWA HANDLOWEGO (Spółki handlowe) - podstawą prawną działalności spółek handlowych jest uchwalony 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Określa on
w podstawowym zakresie sposób ich powoływania, zorganizowania, funkcjonowania oraz
przekształcania bądź likwidacji. Podmiotami tworzącymi spółkę handlową są wspólnicy lub
akcjonariusze. Na podstawie podpisanej umowy, zobowiązują się oni osiągać wspólnie założone cele, bądź to poprzez wnoszenie wkładów finansowych, bądź też współpracując na innej zasadzie. Każda spółka handlowa musi zostać wpisana do rejestru handlowego spółek, który prowadzony jest przez sąd.
Spółki osobowe - formy organizacyjno-prawne tworzone w celu prowadzenia
przedsiębiorstwa. Ich funkcjonowanie polega na bezpośrednim zaangażowaniu wszystkich
wspólników w działalność spółki. Każdy ze wspólników posiada jednakowe uprawnienia,
kompetencje i zadania względem danej spółki. Za zobowiązania finansowe spółki wspólnicy
odpowiadają solidarnie. Spółka osobowa nie posiada osobowości prawnej.
Spółki kapitałowe - formy przedsiębiorstwa, dla których funkcjonowania i działalności najważniejsze znaczenie ma kapitał. Są to jednostki posiadające osobowość prawną, które za swoje zobowiązania odpowiadają jedynie majątkiem spółki. Mogą być zakładane przez jedną lub więcej osób dla realizacji nieograniczonych praktycznie celów. Sprawami spółki wspólnicy zajmują się
w sposób pośredni. Każdy z nich posiada zróżnicowane prawa i obowiązki względem spółki.
SPÓŁKI OSOBOWE:
Spółka jawna - forma spółki handlowej; jest to najmniej skomplikowany rodzaj spółki osobowej, do założenia której przepisy prawne nie przewidują minimalnej wartości kapitału. Dla utworzenia spółki jawnej konieczne jest zawarcie umowy w formie pisemnej oraz wpisanie spółki do rejestru handlowego. Nie ma ona osobowości prawnej, jednak posiada zdolność do czynności prawnych, takich jak: zawieranie umów, zaciąganie zobowiązań czy bycie pozywanym. Za zobowiązania
finansowe względem wierzycieli wszyscy wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim
majątkiem.
Spółka partnerska - specyficzna forma handlowej spółki osobowej, którą wspólnicy zakładają, aby móc wykonywać wolny zawód. Wspólnikami w spółce partnerskiej mogą zatem być jedynie osoby fizyczne - przedstawiciele takich zawodów, jak: lekarz, adwokat, architekt, weterynarz,
tłumacz przysięgły, broker, rzeczoznawca majątkowy, notariusz, radca prawny itp. (pełny wykaz wolnych zawodów uprawniających do utworzenia spółki partnerskiej dostępny jest w Kodeksie spółek handlowych). Dla założenia spółki niezbędne jest podpisanie umowy w formie aktu
notarialnego i wpisanie nowopowstałej spółki partnerskiej do Krajowego Rejestru Sądowego.
W spółce partnerskiej odpowiedzialność każdego z partnerów jest ograniczona; wspólnicy
odpowiadają za zobowiązania indywidualnie. Jest ona jednostką nie posiadającą osobowości
prawnej.
Spółka komandytowa - rodzaj spółki handlowej, która posiada osobowość prawną. Jest to
pośrednia forma organizacyjno-prawna pomiędzy spółką osobową a kapitałową. Utworzenie spółki wymaga zawarcia umowy w postaci aktu notarialnego oraz wpisania do rejestru. Odpowiedzialność wspólników względem osób trzecich jest zróżnicowana; za zobowiązania może odpowiadać całym swym majątkiem jeden bądź więcej wspólników, tzw. komplementariuszy. Pozostali wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności finansowej lub też odpowiadają do wysokości kwoty określonej
w umowie, i są oni nazywani komandytariuszami.
Spółka komandytowo-akcyjna - stosunkowo nowa forma spółki osobowej działająca na mocy statutu podpisanego w postaci aktu notarialnego. Prawnie określona wartość początkowa kapitału zakładowego spółki wynosi co najmniej 50 tys. złotych. Podobnie jak inne spółki, wymaga ona zgłoszenia do rejestru sądowego. Spółka komandytowo-akcyjna zostaje założona w momencie
wpisu do rejestru, jednak, jako spółka osobowa, nie ma osobowości prawnej. W spółce
komandytowo-akcyjnej występują dwa typy wspólników: odpowiadający za zobowiązania wobec wierzycieli, komplementariusze oraz akcjonariusze, którzy nie ponoszą odpowiedzialności, lecz są
właścicielami akcji danej spółki. Zarówno jedna, jak i druga grupa wspólników uczestniczy
w podziale zysków odpowiednio do wniesionych przez siebie wkładów.
SPÓŁKI KAPITAŁOWE:
Spółka akcyjna (S.A.) - forma przedsiębiorstwa kapitałowego, do którego wkład wnoszą
udziałowcy - akcjonariusze. Jej działalność regulowana jest przepisami kodeksu. Spółka akcyjna jest jednostką organizacyjno-prawną posiadającą osobowość prawną. Dzięki temu akcjonariusze nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki, lecz robi to sama spółka całym swoim majątkiem. Podstawą funkcjonowania spółki akcyjnej może być każdy zgodny z prawem cel. Powołanie spółki wymaga podpisania aktu założycielskiego w formie notarialnej, jak również wpisania do rejestru
handlowego. Minimalny wkład zakładowy spółki akcyjnej, określony przepisami prawa, wynosi 500 tys. złotych. Kapitał akcyjny spółki podzielony jest na akcje, które można kupować
i sprzedawać na giełdzie. Wszystkie akcje danej spółki muszą mieć jednakową wartość i nie może być ona mniejsza niż 1 zł. Akcje dzielą się na: imienne, na okaziciela, zwykłe, uprzywilejowane, gotówkowe i aportowe. Odpowiedzialność wspólników-akcjonariuszy jest proporcjonalna do
wartości nominalnej akcji, które posiadają. Każdy akcjonariusz ma prawo do dywidendy, czyli
zysku od posiadanych akcji. Zysk ten dzielony jest między wspólników odpowiednio do wysokości udziałów, jakie są ich własnością. Władze spółki dzielą się na: walne zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd, radę nadzorczą.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) - spółka, za której zobowiązania
finansowe wspólnicy odpowiadają w sposób ograniczony - jedynie do wysokości zainwestowanego kapitału, który może mieć formę gotówki lub wkładów niepieniężnych. Jest to jednostka
organizacyjno-prawna, której działalność regulują przepisy prawa handlowego, a jej kapitał
podzielony jest na udziały. Wartość nominalna pojedynczego udziału nie może być niższa niż 500 zł. Umowę spółki z o.o. w postaci aktu notarialnego może podpisać dowolna liczba wspólników
będących osobami fizycznymi lub prawnymi. Wymaga ona wpisu do Krajowego Rejestru
Sądowego. W celu zarejestrowania spółki z o.o., niezbędne jest wcześniejsze wpłacenie kapitału początkowego, którego minimalna wartość wynosi 50 tys. złotych. Do organów spółki z o.o. należą: zgromadzenie wspólników, zarząd oraz rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Utworzenie rady nadzorczej jest wymagane, gdy kapitał zakładowy przekracza minimalną kwotę, tj. 50 tys., a liczba wspólników jest większa niż 25.
