Narzędzia do konserwacji dysków twardych w systemie Windows 98

Wstęp

Wraz z instalacją systemu operacyjnego Windows 98 zyskujemy wiele narzędzi systemowych, które umożliwiają sprawdzanie kondycji naszych dysków, kontrolowanie ich właściwego funkcjonowania oraz zwiększenie obszaru miejsca wolnego na dysku. Liczba programów wchodzących w skład narzędzi systemowych nie jest stała i w sposób ścisły zależy od komputera, ponieważ sprzedawca danego sprzętu włącza do tej kategorii narzędzia różnego typu. W poniższym artykule zostaną opisane istotne składniki pakietu narzędzi systemowych, takie jak Defragmentator dysków, ScanDisk oraz program służący do kompresji dysku - DriveSpace.

Skanowanie dysku

Narzędzie, które jest używane do skanowania, czyli badania dysku nosi nazwę Scandisk. Dlaczego w ogóle skanowanie jest konieczne? Jest ono przeprowadzane w celu sprawdzenia, czy rejestr zawierający informacje o plikach przechowywanych w pamięci ma prawidłowy format. Skanowanie dysku ma istotne znaczenie, ponieważ nieprawidłowe wpisy znajdujące się w tym rejestrze mogą w efekcie spowodować, że niektóre pliki nie będą chciały się otwierać lub będą zawierały błędne dane, przez co staną się zupełnie bezużyteczne. W wypadku znalezienia jakichkolwiek nieprawidłowości Scandisk poprawia uszkodzone pliki. Jeśli chcemy, możemy w każdej chwili zbadać powierzchnię całego dysku twardego w poszukiwaniu obszarów nieprawidłowych. Jeżeli Scandisk znajdzie takie obszary, to oznaczy je jako nienadające się do zapisu, przez co unikniemy dodatkowych kłopotów związanych z tymi obszarami. Na podstawie domyślnych ustawień Scandisk dokonuje sprawdzenia nazw folderów i plików, oraz szuka niewielkich fragmentów plików. Są one cząstkami danych lub programów, które uległy oddzieleniu od swoich plików. Mogą one powstać w chwili, gdy w programie wystąpi błąd albo, gdy nastąpi niezgodne z procedurą wyłączenie komputera, przez co system Windows nie zamknie prawidłowo wszystkich plików. Skoro są one bezużyteczne, to Scandisk w domyślny sposób ładuje je oraz zwalnia zasoby pamięci, które one zajmowały. Nie ma konieczności częstego korzystania z programu Scandisk, jednak okazuje się on być bardzo pożytecznym narzędziem, które pozwala na przeprowadzanie okresowych kontroli dysku twardego. Może się on przydać również w tym wypadku, gdy system Windows będzie miał problemy z odczytem albo z zapisem danych na dyskietce. Wtedy Scandisk może rozpoznać prawidłowo błędy napotkane na dyskietce, a następnie może je usunąć. Przeskanowanie całego dysku twardego może zająć większą chwilę czasu, zwłaszcza, gdy dokonujemy gruntownego testu naszego dysku.

Program Scandisk uruchamiamy poprzez kliknięcie przycisku Start, wskazanie polecenia Programy, i kolejno klikanie na pozycjach Akcesoria, Narzędzia systemowe i w końcu klikając na pozycji Scandisk. Powinno się pojawić okno dialogowe, które będzie wyświetlało możliwe do przeskanowania dyski twarde i dyskietki. Teraz wybieramy dysk, który chcemy sprawdzić klikając raz na jego ikonie, na skutek czego powinien się on podświetlić. Następnie w polu Typ testu powinniśmy wybrać rodzaj testu: standardowy lub gruntowny. Na końcu, w celu rozpoczęcia skanowania klikamy na przycisk Rozpocznij.

Tryb standardowy, który wybieramy w polu Typ tekstu pozwala na sprawdzenie poprawności folderów i plików. Test gruntowny z kolei wykonuje te same operacje, co test standardowy, a oprócz tego skanuje dokładnie powierzchnię dysku twardego. Zajmuje to długi okres czasu, ponieważ program może przeglądać dysk klaster po klastrze. W celu zmiany ustawień używanych przez program Scandisk do sprawdzania powierzchni naszego dysku, w momencie, gdy wybraliśmy test gruntowny, wystarczy, że naciśniemy odpowiednie opcje. Aby dokonać zmiany w ustawieniach używanych przez program Scandisk w czasie sprawdzania folderów i plików powinniśmy kliknąć w przycisk Zaawansowane. Jeżeli chcielibyśmy czy program Scandisk powinien usuwać znalezione błędy, czy jedynie informować o ich istnieniu, wystarczy, że zaznaczymy lub odznaczymy pole Automatycznie naprawiaj błędy. Jeżeli posiadamy dysk o dużej pojemności jego skanowanie może potrwać trochę czasu. Ponieważ przeprowadzanie operacji skanowania jest bardzo pożyteczne i wręcz wymagane do stabilnego działania naszego systemu operacyjnego, powinniśmy uzbroić się w cierpliwość. Zazwyczaj powinniśmy przeprowadzać test standardowy, test gruntowny powinniśmy przeprowadzać jedynie, gdy pojawią się problemy z dyskiem twardym lub profilaktycznie raz na kilka miesięcy.

Defragmentacja dysku twardego

Poza regularnym skanowaniem dysku, należy przeprowadzać od czasu do czasu defragmentację naszego dysku twardego. Pod pojęciem defragmentacja kryje się procedura, która pozwala na znaczne przyspieszenie pracy naszego dysku twardego. Dużych korzyści nie odniesiemy, jeżeli defragmentujemy dysk, który niedawno był formatowany, jednak defragmentacja dysku, którego nie formatowaliśmy od dłuższego czasu może przynieść znaczne usprawnienie plików zapisywanych na dysku, a także szybszy ich odczyt z dysku.

Defragmentacja jest procesem ponownego zapisania plików, które zostały pofragmentowane w czasie wielokrotnych instalacji i deinstalacji oprogramowania, czy też w czasie tworzenia nowych dokumentów. Jeżeli odwrócimy proces defragmentacji znacznie zmniejszy się czas dostępu do danych i użytkownik może odczuć szybsze działanie komputera.

Fragmentacja danych komputerowych to naturalny proces, na drodze, którego pliki, które znajdują się na dysku twardym zapisywane są na klastrach dysku niesąsiadujących ze sobą. Jest to spowodowane tym, że system operacyjny dokonuje zapisu danych w pierwszym wolnym klastrze dysku, jaki napotka. Najpierw dysk był zapełniany w sposób ciągły, a następnie w momencie normalnego użytkowania komputera, na skutek kasowania danych powstają luki w ciągłym obszarze znajdującym się na początku dysku. Jeżeli w tym momencie zainstalujemy nowy program, to część nowych plików może zostać podzielona oraz rozmieszczona w wolnych miejscach znajdujących się na powierzchni całego dysku.

Przed uruchomieniem defragmentatora powinniśmy dokonać sprawdzenia naszego dysku programem Scandisk oraz naprawić napotkane błędy. Defragmentator przeczesuje obszar naszego dysku, jednak nie jest w stanie samemu naprawić napotkanych błędów. Defragmentator może być używany poprzez kliknięcie na przycisku Start, a następnie wskazanie kolejno poleceń: Programy, Akcesoria, Narzędzia systemowe, Defragmentator dysków. Powinno pojawić się okno dialogowe, które wymaga określenia partycji, którą chcemy defragmentować. Jeśli zaznaczyliśmy odpowiedni dysk naciskamy klawisz OK, co powinno uruchomić defragmentację wskazanej przez nas partycji. Jeżeli uruchomimy program defragmentujący, zostanie sprawdzony sposób rozmieszczenia poszczególnych plików na naszym dysku twardym. Jeszcze zanim zaczniemy defragmentować nasz dysk, jesteśmy w stanie zmienić ustawienia Defragmentatora, poprzez kliknięcie przycisku Ustawienia. Powinno otworzyć się okno dialogowe, w którym możemy zaznaczyć pola tak, by program dokonał sprawdzenia dysku w poszukiwaniu błędów oraz aby rozmieścił pliki w ten sposób, by programy były szybciej uruchamiane. Opcji tych możemy użyć wyłącznie razem lub w trakcie każdej defragmentacji dysku twardego. W czasie trwania procesu defragmentacji możemy normalnie pracować na komputerze, będzie on jednak wolniej działał i zwiększy się również czas pracy Defragmentatora. Aby wstrzymać pracę Defragmentatora na jakiś czas, w celu uruchomienia programu wymagającego dużych zasobów systemowych, wystarczy, że klikniemy na przycisku Wstrzymaj. W czasie trwania procesu defragmentacji, program Defragmentator musi uruchomić się ponownie za każdym razem, gdy jakiś program zapisze dane na dysku. Jeżeli Defragmentator uruchamia się zbyt często wystarczy, że nie będziemy korzystali z innych programów w czasie trwania procesu defragmentacji. Reasumując należy wspomnieć, że Defragmentator dokonuje ponownego rozmieszczenia plików na dysku twardym, zwalniając przy tym część miejsca. Zdefragmentowane pliki są szybciej otwierane, ponieważ są one przechowywane w klastrach sąsiadujących ze sobą, wolne miejsce jest, więc konsolidowane.

Kompresowanie dysku twardego

Dzięki kompresji dysku twardego lub dyskietki możliwe jest zwiększenie ich pojemności. Jeśli po kompresji dane zajmują połowę swej objętości początkowej, to rozmiar dysku może być uważany za podwojony. Program służący do kompresji dysku twardego w systemie operacyjnym Windows 98 nazywa się Drivespace. Skompresowany dysk nie jest rzeczywistym dyskiem, chociaż pojawia się on jako taki. Zawartość skompresowanego dysku przechowywana jest w pojedynczych plikach, które są nazywane plikami skompresowanego woluminu CVF. Pliki te zlokalizowane są na nieskompresowanej partycji, która nazywana jest dyskiem hosta. Przykładowo, jeżeli dokonamy kompresji dysku twardego C, to program Drivespace przypisze mu inną literę dysku, na przykład E. Dysk E stanie się zatem hostem dysku C. W następnej kolejności Drivespace dokona kompresji dysku twardego do skompresowanego pliku woluminu, który przechowywany jest na dysku E. Plik zawierający skompresowany wolumin na dysku E jest widoczny jak oryginalny dysk C, jednak dysk C ma w tym wypadku większą pojemność jak poprzednio. Dyski hosta są dyskami nieskompresowanymi, które zawierają skompresowane pliki woluminów. Najczęściej posiadają one większą ilość wolnego miejsca, a także pliki systemowe, których skompresować się nie da. Plik woluminu skompresowanego zawiera to samo, co skompresowany dysk. Pliki woluminów skompresowanych posiadają atrybut ukryty, i noszą nazwy podobne do Drvspace.001. Aby otworzyć program DriveSpace wystarczy, że klikniemy przycisk Start, a następnie wybierzemy kolejno pozycje: Programy, Akcesoria, Narzędzia systemowe, Drivespace.

W celu skompresowania dysku twardego powinniśmy:

• Kliknąć na partycji dysku, którego chcielibyśmy skompresować.
• Kliknąć w menu dysku polecenie Kompresuj, a później kliknąć przycisk Start.
• Jeżeli wyskoczy monit informujący o uaktualnieniu dysku startowego powinniśmy kliknąć na przycisku Tak, a następnie włożyć do stacji dysków dysk startowy i kliknąć w przycisk Utwórz dysk.
• Jeżeli nie posiadamy kopii bezpieczeństwa plików znajdujących się na dysku, którego chcemy skompresować, powinniśmy kliknąć pozycję Sporządź kopie zapasowe a później postępować zgodnie z pojawiającymi się na ekranie instrukcjami.
• Klikamy przycisk Kompresuj teraz.
• W momencie, gdy kompresja zostanie skończona pojawi się informacja o konieczności ponownego uruchomienia komputera, klikamy przycisk Tak.

W celu dokonania dekompresji dysku powinniśmy kolejno:

• Kliknąć na dysku, którego chcemy zdekompresować.
• Z menu Dysk wybrać pozycję Dekompresuj, a później kliknąć na przycisku Start.
• Jeżeli nie posiadamy kopii zapasowych własnych plików, powinniśmy kliknąć pozycję Sporządź kopie zapasowe a później postępować zgodnie z pojawiającymi się na ekranie instrukcjami.
• Klikamy przycisk Dekompresuj.
• W momencie, gdy pojawi się monit informujący o konieczności ponownego uruchomienia komputera, klikamy na przycisku Tak.

W celu zmiany metody kompresji powinniśmy z menu Zaawansowane wybrać polecenie Ustawienia, a następnie w polu Metoda kompresji zaznaczyć odpowiednią metodę. Możemy tak dopasować kompresję, aby ilość miejsca na dysku była maksymalna, aby szybkość pracy z dyskiem była maksymalna, lub też wybrać rozwiązanie kompromisowe.

Jeśli zdecydujemy się na użycie opcji Bez kompresji i jeżeli dysk będzie pełny w 90%, wtedy powinniśmy użyć opcji kompresji standardowej. System operacyjny Windows dokona zapisu nieskompresowanych plików, o ile posiadamy wystarczającą ilość wolnego miejsca dostępnego na dysku twardym. Jeżeli nasz dysk twardy jest pełny, wtedy system operacyjny dokona zapisu plików z wykorzystaniem kompresji standardowej. Metoda kompresji standardowej systemu operacyjnego Windows 98 pozwala na skompresowanie plików do połowy ich oryginalnego rozmiaru. Poprzez użycie standardowej metody kompresji programu Drivespace, przeglądanych będzie więcej obszarów dysków w celu wyszukania powtarzających się danych. Dzięki temu zachowując dotychczasową wydajność możemy osiągnąć większy stopień kompresji.

Jeżeli użyjemy najszybszej opcji Bez kompresji, ilość wolnego miejsca na naszym dysku twardym, która jest raportowana przez system Windows znacznie się zmniejszy. W celu odzyskania dodatkowego wolnego miejsca powinniśmy użyć do kompresji plików Agenta kompresji, w momencie, gdy nie używamy naszego komputera. Agenta kompresji możemy włączyć poprzez kliknięcie na przycisku Start, a następnie kolejne wybieranie pozycji Programy, Akcesoria, Narzędzie systemowe, Agent kompresji.

Standardowa metoda jest gwarantem dobrej kompresji bez znacznej utraty szybkości działania sytemu. Jednak, jeżeli posiadamy bardzo niewiele miejsca na naszym dysku oraz jeżeli nasz komputer jest wyposażony w dobry procesor, możemy użyć metody HiPack. W tej metodzie kompresji stopień kompresji jest znacznie większy niż w wypadku kompresji standardowej. W czasie odczytu informacji z dysku skompresowanego komputer nadal zachowuje swoją wysoką wydajność, jednak zapisywanie informacji może się znacznie wydłużyć. Dzięki wykorzystaniu metody HiPack możemy skompresować pliki do rozmiarów mniejszych niż połowa ich rozmiaru oryginalnego. Przykładowo skompresowanie przy pomocy metody HiPack pliku o rozmiarze 10 MB zaowocuje zmniejszeniem ilości zajmowanego przez niego miejsca na dysku do 5MB. Należy zaznaczyć jeszcze jedną rzecz, nie jest możliwe skompresowanie dysku sformatowanego w systemie plików FAT32. Jest to bowiem system plików ściśle kontrolujący sposób przechowywania folderów i plików, dzięki czemu zwiększona jest wydajność dysku twardego oraz ilość miejsca, która jest na nim dostępna.

Podsumowanie

Reasumując, zarówno skanowanie, defragmentacja oraz kompresja dysku są bardzo przydatnymi narzędziami służącymi do zarządzania i konserwacji dysków twardych. Nie są one naturalnie jedynymi narzędziami, którymi system Windows 98 dysponuje, jednak są bardzo istotne. Dzięki aplikacjom opisanym w tym artykule mamy możliwość dokonywania kontroli poprawności danych przechowywanych na dysku twardym, przeskanowania jego fizycznej powierzchni, przyspieszenia jego pracy na skutek uporządkowania plików oraz zwiększenia całkowitej pojemności dysku twardego.