O bajkach Ignacego Krasickiego

Termin i tematyka:

Oświecenie było epoką, w której bardzo popularne stały się bajki. Chodziło o ich dydaktyzm, który nie był męczący dla odbiorcy, ponieważ zawierał się w krótkich, zwięzłych i atrakcyjnych formach. Bajki same w sobie, swój dydaktyzm posiadały od początku powstania. Utwory te wywodziły się od prostych mieszkańców wsi, cechowała je ludowość. Swój początek bajka wzięła w Grecji. Uznaje się, że ten gatunek stworzony został przez pół mitycznego Ezopa, mającego wieść żywot w szóstym wieku przed naszą erą. Znany jest także inny twórca bajek, któremu przypisuje się na tym gruncie spore zasługi - to Fedrus, żyjący w pierwszym wieku naszej ery.

Bajki niosą ze sobą tak zwaną "wiedzę życiową", której źródłem jest doświadczenie. Potrafią także pouczyć i przestrzec. Zazwyczaj mamy w nich do czynienia ze skontrastowaniem pewnych postaw, z których tylko jedna jest właściwa. Morał, który jest główną myślą bajki, wypowiada się wprost - w początkowych lub końcowych wersach utworu, albo zawarty zostaje pośrednio w treściach.

Polskim mistrzem bajek został Krasicki. Spod jego pióra wyszły dwukrotnie ich zbiory - pierwszy z nich miał dziewięćdziesiąt sześć bajek, drugi siedemdziesiąt dwie.

Bajki i ich rodzaje:

- epigramatyczna (krótkość i zwięzłość)

- narracyjna (posiada pewną fabułę)

Przykładowe bajki - streszczenia:

We "Wstępie do bajek" poeta mówi o kilku grupach ludzi, którym przypisuje postępowanie niezgodne z ich naturą - po tym wszystkim stwierdza żartobliwym tonem, że możliwe jest takie zachowanie jedynie w bajkach... Utwór bardzo krótki, ale jego wymowa jest jasna. Przykładem zwięzłości jest też bajka "Drzewo", które ubolewa nad swym losem - dając ciepło musi tracić w ogniu życie.

Bajką, w której zostaje ośmieszona pycha, jest historia o "Szczurze i kocie". Szczur, który jest narcyzem i uważa się za "naj" pod każdym względem, zapomina o ostrożności. Tę jego słabość wykorzystuje automatycznie kot, który nie czeka, aż szczur skończy, tylko szybko skacze mu do gardła. Przesłaniem tej bajki jest prawda, że w życiu trzeba być pokornym i pełnym skromności, ponieważ zawsze może na naszej drodze stanąć ktoś, kto da radę nas pokonać. Zarozumiałość szczura wynikała właściwie z jego głupoty, gdyż wpatrzony w swe rzekome zalety, przestał zauważać, co dzieje się wokół niego.

Bajka o "Grochu przy drodze" opisuje zachowanie gospodarza i złodziei - ten pierwszy, chcąc ustrzec się przed drugimi, posadził groch za zbożem, by utrudnić do niego dostęp. Okazało się jednak, że stracił podwójnie, gdyż groch i tak mu ukradziono, a zboże stratowano.

Pierwszy wers utworu o "Jagnięciu i wilkach" zawiera morał, w którym znajduje się istotna prawda, że nie sprawia trudności wytłumaczenie sobie przyczyny, jeśli koniecznie chce się coś zdobyć. W słowach tych zawarta została także stara jak świat prawda, iż racja najczęściej należy do silniejszego. Historia, która zostaje opowiedziana w tej bajce, jest potwierdzeniem wcześniejszych słów. Okazuje się bowiem, że nie ma absolutnie żadnych szans na przeżycie, jeśli jest się małym i samotnym stworzeniem. Taki jest również los jagnięcia, które dopada para wilków.

W bajce o "Dewotce" poznajemy kobietę, która modląc się potrafi zachowywać się bez pobożności.

Bajka o "Kruku i lisie" jest zbudowana tak, że mamy do czynienia w niej z fabułą. Występuje w niej także narracja oraz komentarze. Jej początek stanowi morał mówiący o tym, że zbytnie pragnienie pochwały może stać się powodem czyjegoś upadku. Następnie autor przedstawia całą historię, w której główne role grają próżność i zarozumialstwo. To są cechy, które w tej bajce przypisać można krukowi. Natomiast drugim z bohaterów jest, jak zwykle przebiegły i przewrotny lis. Otóż kruk zdobył gdzieś spory kawał sera, który wzbudził chętkę lisa. Postanowił więc zrobić wszystko, by zdobyć smakołyk. Zaczęło się od tego, że chwalił kruka słowami, jakie tylko przyszły mu do głowy. Największym kłamstwem, na jakie się zdobył, były zachwyty nad śpiewem tego ptaka. Kruk, pełen dumy ze swoich umiejętności, stwierdził, że da pokaz swego talentu i zaśpiewa coś specjalnie dla lisa. Otwierając w tym celu szeroko swój dziób, wypuścił zdobycz, na którą pod drzewem czekał już niecierpliwie lisek.

Bajka o "Kulawym i ślepym" opisuje podróż, w czasie której ślepy, niosąc kulawego, kieruje się na drodze jego uwagami. Kiedy jednak stwierdza, że poradzi sobie bez tego, obaj giną.

Co oryginalnego zawierają bajki Krasickiego?

Poeta często posługuje się w napisanych przez siebie utworach maskami. To, jak względem siebie zachowują się zwierzęta, ma przypomnieć ludzkie sposoby postępowania. Zwierzęta są tak naprawdę animizacją pewnych ludzkich cech, więc tworzą równocześnie obrazy społeczeństwa. Jagnię symbolizuje ludzi słabych, samotnych i naiwnych, wilki złych, okrutnych i silnych. Barany, kruki i szczury są ludźmi zarozumiałymi, pozbawionymi samokrytyki, cechującymi się samouwielbieniem. Koty charakteryzuje zwinność, przebiegłość i okrucieństwo. Lis jest zaś symbolem człowieka pełnego podstępności, przebiegłości, przewrotności.

W bajkach Krasicki bardzo często używa wielu epitetów, które mają za zadanie wzmocnić właśnie te wady, o jakich mowa jest w danym tekście. Ich zadaniem jest właściwie opisanie postępowania danego zwierzęcia.

Poeta, dzięki napisanym przez siebie utworom, ukazuje swój sposób patrzenia na życie i cały świat. Jego bajki to skarbnica wielu aspektów siedemnastowiecznej rzeczywistości w Polsce, oraz skarbnica ogólnych cech postępowania ludzi w każdym czasie i miejscu. Humor nie zawsze jest jednak w stanie pokonać pesymizm, wiążący się z pewnymi sytuacjami, przedstawionymi w utworach Krasickiego. Tak naprawdę ich lektura czasem przygnębia i zmusza do zastanowienia się nad wieloma sprawami. Zresztą, to zwykła cecha bajek, które bawią, ale jednocześnie przekazują treści, które mogą czegoś nauczyć. Tak bowiem najłatwiej dotrzeć do odbiorcy - lekką treścią, która zostaje w pamięci, nie obciążając, ale ucząc.