Renesansowy humanizm - jest to prąd poszerzający i odwołujący się do idei antyku, opierającej się na poglądzie, że człowiek jest najważniejszą istota na ziemi. Idea ta rozwijana była w literaturze, sztuce antycznej. Wymagało to od twórców renesansowych znakomitej znajomości kultury antyku. Wierzono bowiem, że człowiek dzięki swojemu umysłowi jest w stanie osiągnąć wszystko. Dążono do wszechstronnego wykształcenia, poszerzania swoich horyzontów myślowych. Poeci dbali o swoje wykształcenie z zakresu literatury, sztuki, a przede wszystkim filozofii. Ceniono retorykę - sztuka mówienia, filozofię, prawo i medycynę. Humanizm wiązał się ze swoistym antropocentryzmem. Wyróżniano dwa rodzaje humanizmu: egalitarny i elitarny. Ten drugi rodzaj oznaczał, że bardzo ceniono słowo pisane, literaturę. A egalitarny oznaczało, że zwracano uwagę na wykształcenie człowieka, a nie jego pochodzenie. Kulturę starożytną i obowiązujące normy uznawano za normy niepodważalne. Najwyżej ceniono Cycerona. Prawdziwy humanista próbował osiągnąć taki poziom pisania i mówienia jak antyczny autorytet.
Termin humanizm oznacza - 1. W znaczeniu ściśle historycznym, to ruch umysłowy mający swój początek we Włoszech w szesnastym wieku; ruch ten przedstawiał zainteresowanie kulturą antyku - uważano ja za idealną. 2. W wieku dziewiętnastym oznaczał odrodzeniowa filozofię stojącą w opozycji do filozofii średniowiecznej. Zaczęto głosić nowe idee - Erazm z Rotterdamu, Andrzej Frycz Modrzewski - apoteoza rozumu człowieka, stawianie na wszechstronne wykształcenie. Do głosu doszedł stoicyzm, epikureizm.
Reformacja - idea, która głosiła sprzeciw hegemonii kościoła w najważniejszych sferach życia. Podważono sens istnienia kościoła jako instytucji. Głównym przedstawicielem tego ruchu był Marcin Luter, który zademonstrował swój sprzeciw wywieszając na drzwiach katedry 95 tez mówiącym o nadużyciach osób duchownych - m. in. wymienianie było łamanie celibatu, pobieraniu odpustów, nie uznawanie papieża jako za zwierzchnika kościoła. Nawoływał do powrotu podchodzenia do kościoła tak jak miało to miejsce na początku chrześcijaństwa. Mówił on, że najważniejsze powinno być Pismo Święte, które każdy wierzący człowiek mógł rozumieć na własny sposób. Niestety stało to w wielkiej opozycji co do nakazów papieża, dostojników kościoła, uchwał soborów. Uważał, że wiary człowieka nie może oceniać drugi człowiek (nawet dostojnik kościoła), a jedynie sam Bóg. Luter chciał, aby rozważono zmniejszenie świętych sakramentów do przyjmowania eucharystii i chrztu. Chciał zniesienia zakonów. Ruch ten sprawił, że powstał protestantyzm i wiele innych odłamów wiary. Na czele protestantyzmu stał Jan Kalwin. Był on zwolennikiem predestynacji - uważał bowiem, że Pan Bóg już na samym początku świata rozdzielił ludzi na tych, którzy mając zostać zbawieni i tych potępionych. Całe życie człowieka miało tylko udowodnić zasadność tego podziału. Człowiek zatem był pozbawiony wolnej woli, a przebieg jego życia był z góry przesadzony. Aby zostać zbawionym należało być nieustannie cnotliwym i potrafić się oprzeć każdym "złym" pokusom. Na dodatek w 1534 roku powstał kościół anglikański, na jego czele stanął król Henryk VIII i zadecydował odłączenie się od zwierzchnictwa Rzymu. Kościół zapoczątkował za to kontrreformację, stojąca w opozycji do postanowień reformacji.
