Wstęp: Epoka renesansu jest epoką, kiedy ważne miejsce zajmował postać samego twórcy; zależało im na tym, by zostawić po sobie jak największy spadek literacki.
Rozwinięcie: Różne przeżycia inspirowały do pisania:
- tragiczne wydarzenia - śmierć kogoś bliskiego:
"Treny" Jana Kochanowskiego - jest to dziewiętnaście żałobnych utworów, które poeta poświęca pamięci swojej małej córeczki, Urszulki; wspomina ją rzewnie, ale smutek jest też dla niego pretekstem do rozważań na temat filozofii życiowej - nie sprawdziły się bowiem jego dotychczasowe poglądy stoickie i epikurejskie.
- spokojne życie na wsi - miejscu sielankowym:
"Pieśń świętojańska o Sobótce" Jana Kochanowskiego - "wsi spokojna, wsi wesoła", jest rajem dla ludzi, którzy znajdują tutaj spełnienie w pracy i radość z przebywania na łonie natury; przedstawia też poeta niektóre wiejskie obrzędy.
"Na lipę" Jana Kochanowskiego - fraszka, w której poeta ustami drzewa, przedstawia niekwestionowane zalety przebywania na świeżym powietrzu i cieszenia się pięknem przyrody.
"Na dom w Czarnolesie" Jana Kochanowskiego - dla poety najważniejszymi dobrami jest spokojna starość, przychylność innych ludzi, skromny, ale przytulny dom; o to właśnie modli się on do Boga.
- Niespełnione marzenia, które są przyczyną wiecznych rozterek i problemów na tle psychicznym:
"Jerozolima wyzwolona" - Torquat Tasso - jest eposem rycerskim, w którym przypomniana jest wyprawa krzyżowa - Tasso utożsamia się z postaciami.
- tęsknota do ukochanej w czasie wojny:
"Listy do Marysieńki" - Jan Sobiewski - król zwraca się do żony "Największa mego duszy i serca pociecho", opowiadając o przeżyciach wojennych i wyrażając swoją miłość do niej;
- rozterki moralne:
- "Kto mocniejszy ten lepszy" Wacław Potocki - krytykuje autor nietolerancję religijną, która doprowadziła do wygnania braci polskich w 1658 roku - sam autor przyjął wówczas wiarę katolicką.
- Obserwacja życia Sarmatów
"Pamiętniki" Jana Chryzostoma Paska - pisarz opisuje tu rozlegle obyczaje i styl życia polskiej szlachty.
Zakończenie: Jak pokazują wybrane przykłady tekstów literackich zupełnie w różny sposób twórcy chcieli zaznaczyć swoją rolę w tekście - sami czynili się bohaterami lub dawali do zrozumienia, że piszą o swoich poglądach.
