W swojej pracy pragnę przedstawić przykłady korelacji, jaki występują między dziełami literatury i sztuki. Na początek jednak przyjrzyjmy się bliżej samemu terminowi korelacja. Pojęcie to oznacza współzależność, wzajemne powiązanie i jak już wielokrotnie dane nam było się przekonać, jest zjawiskiem powszechnie występującym w sztuce i literaturze. Rozpatrzymy teraz różne rodzaje powiązań zachodzących między, różnorodnymi w swym charakterze, dziełami.

Dzieło literackie & dzieło literackie

To typowa odmiana korelacji, występująca bardzo często między dziełami wcześniejszym a tymi, które powstały nieco później.

Przykłady:

  • "Urszula Kochanowska" Bolesława Leśmiana nawiązuje do "Trenów" Jana Kochanowskiego
  • Zygmunt Krasiński i jego "Nie-Boska komedia" nawiązuje do "Boskiej komedii" Dantego
  • Starożytny mit o Dedalu i jego synu Ikarze doczekał się ogromnej liczby utworów, które do niego nawiązują. Oto niektóre z nich: Jarosław Iwaszkiewicz "Ikar"; Zbigniew Herbert "Dedal i Ikar"; Ernest Bryll "Wciąż o Ikarach głoszą"; Tadeusz Różewicz "Prawa i obowiązki" i in.
  • Mit grecki o Syzyfie: Stefan Żeromski "Syzyfowe prace"; inne dzieła ocierające się o mitologię starożytną
  • Stary i Nowy Testament: Jan Kochanowski "Pieśń XXV" ("Księgi wtóre"); ks. Jan Twardowski "Nie wiedzieli" i in.

Dzieło muzyczne & dzieło literackie

Kompozytorzy bardzo często sięgają do poezji i na niej opierają swe utwory.

Przykłady:

  • "Bogurodzica"
  • "Dziadek do orzechów"
Dzieło literackie & dzieło muzyczne & dzieło filmowe

Reżyserzy niezwykle często sięgają do dzieł mistrzów pióra, by na ich podstawie nakręcić filmy. Obrazy te z kolei zostają uzupełnione muzyką świetnych kompozytorów.

Przykłady:

- ekranizacje prozy Henryka Sienkiewicza:

  • "Krzyżacy"
  • "Potop"
  • "Ogniem i mieczem"
  • "Pan Wołodyjowski"
  • "W pustyni i w puszczy"
  • "Zemsta" na podstawie komedii Aleksandra Fredry
  • "Faraon" i Lalka" oparte na powieściach Bolesława Prusa
  • "Awantura o Basię" na podstawie książki Kornela Makuszyńskiego
  • "Stara baśń" na podstawie powieści Ignacego Kraszewskiego

Po takie rozwiązania sięgają również współcześni reżyserzy i powstają np. filmy oparte na książkach fantastycznych, jak np. "Harry Potter" i "Władca Pierścienia" czy przeznaczone do emitowania w telewizji, np. serial "Roswell", jak również filmy animowane np. "Tytus, Romek i A'Tomek", który powstał na podstawie komiksu Papcia Chmiela.

Dzieło muzyczne & dzieło malarskie

Najwięcej związków między tymi dziedzinami sztuki odnaleźć możemy w Impresjonizmie. Zarówno dzieła muzyczne, jak i malarskie tego okresu miały być zapisem chwili, ulotnych odczuć autora, stąd często sprawiały wrażenia niewyraźnych, nieco zamazanych, jednak niezwykle barwnych.

Dzieło malarskie & dzieło literackie

Malarze bardzo często szukali inspiracji dla swych obrazów w utworach literackich. A oto przykłady takich korelacji:

  • Postać mitycznego Ikara: Matisse "Upadek Ikara"; Bruegel "Pejzaż z upadkiem Ikara"; zainspirowany mitem cykl stworzony przez Saraceniego; Rubens "Upadek Ikara"; Draper "Lament po Ikarze"; Chagall "Upadek Ikara" i in.
  • Syzyf: Monsiau "Hera z wizytą u erynii w Hadesie" czy "Syzyf toczący kamień"
  • Biblia: Blake "Stworzenie świata", "Bóg jako architekt świata"; Michał Anioł "Stworzenie Adama", "Grzech i upadek pierwszych ludzi", "Potop", "Arka Nowego"; Masaccio "Wygnanie z raju"; Cranach "Adam i Ewa"; Ren "Kain zabija Abla"; "Wieża Babel"; Bruegel "Strącenie zbuntowanych aniołów" i in.
  • "Treny" Jana Kochanowskiego i obraz Matejki "Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki"
  • "Don Kichote" Cervantesa i "Don Kichot i Sanczo Pansa"
  • "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza i obrazy Andriolli " Koncert Jankiela"; "Pierwsze spotkanie Zosi i Tadeusza".