Okres oświecenia w Polsce dzielimy na trzy fazy:

- wczesną - od lat 40. XVII wieku do roku 1764;

- dojrzałą (czasy stanisławowskie) - lata 1764 -1795;

- schyłkową (czasy postanisławowskie) - lata 1795-1822.

Filozofowie oświecenia:

- Kartezjusz

- Wolter

- John Locke

- filozofowie należący do tzw. encyklopedystów: Wolter, Monteskiusz, Rousseau, Diderot i d`Alembert

Racjonalizm - doktryna filozoficzna, wedle której podstawą poznania prawdy jest.

Empiryzm - poznanie prawdy możliwe jest tylko poprzez doświadczenie.

Sensualizm - poznanie świata możliwe jest tylko dzięki zmysłom.

Ateizm - pogląd, który nie uznaje istnienia Boga.

Deizm - pogląd, który wierzy w istnienie Boga - Stwórcy, który dał prawa, ale nie ingeruje w sprawy świata.

Główne prądy oświeceniowe:

Klasycyzm - poezja ma mieć cele utylitarne oraz dydaktyczno

Sentymentalizm - literaturami przekazywać emocje i uczucia człowieka oraz kształtować prawdziwe więzi międzyludzkie

Rokoko -odznaczał się dużą dekoracyjnością, subtelnością, piękno było najważniejszą wartością.

Czasopisma w oświeceniu - Monitor, Merkuriusz Polski Ordynaryjny, Gazeta Warszawska, Zabawy przyjemne i pożyteczne

Szkolnictwo - Szkoła rycerska, Collegium Nobilium,

Publicystyka:

poglądy Staszica - chciał zlikwidować liberum veto, wolną elekcję, dać sejmowi władzę wykonawczą, prawa dla mieszczan, zniesienie pańszczyzny.

Poglądy Kołłątaja - domagał się dziedziczności tronu, zniesienia liberum veto, większych praw dla mieszczan i polepszenia doli chłopów.

Poglądy Jezierskiego - chce polepszyć los chłopów, krytyka szlachty

Bajka- Bajka jest gatunkiem epicko lirycznym. To alegoryczna opowieść, której bohaterami są zwierzęta, ludzie, przedmioty, które są pomocne w wyrażeniu pewnej nauki moralnej mającej charakter ogólny i powszechny. Podział bajek:

- narracyjna (np. La Fontaine, Francja XVII w.), krótka opowieść o nieskomplikowanej budowie, podobna do noweli

- bajka epigramatyczna, zazwyczaj czterowersowa, przedstawia sytuację powierzchownie, następnie prezentuje paralelizm lub kontrastowe postawy.

W oświeceniu bajka służyła celom dydaktyczno - moralizatorskim oraz krytyce przywar wyższych warstw społecznych. Najwybitniejszym twórca bajek był Ignacy Krasicki.