WSTĘP
1. Oświecenie
- twórcy epoki wierzyli w wielką misję, którą mieli do wykonania w rozwoju kultury europejskiej
- inaczej nazywany "wiekiem rozumu" (Anglia), "wiekiem filozofów" (Francja),
- rozum jest światłem , które wyprowadzi nas z ciemności, czyli z epoki baroku
- gwałtowny rozwój filozofii oraz nauki;
- liczne przemiany społeczne i polityczne
- ojczyzną oświecenia były trzy kraje zachodnioeuropejskie: Anglia (koniec XVII w.), Holandia i Francja (XVIII w.);
- w Polsce rozwój epoki przypada na lata 40 - te XVIII w. a datą początkową jest rok 1822 r. (wydanie "Ballad i romansów" A. Mickiewicza)
2. Filozofia epoki
- krytycyzm- patrzenie na świat racjonalnie, krytyka instytucji kościelnych i publicznych,
- racjonalizm - źródłem ,wiarygodnym i jedynym, poznania świata jest rozum,
-deizm- Bóg stworzył świat, ale potem nie ingeruje w życie ludzkie
-ateizm - brak wiary w istnienie Boga
-empiryzm - jedynie doświadczenie pozwoli nam poznać prawdę
-utylitaryzm - dobre i potrzebne jest tylko to, co jest jednocześnie użyteczne dla społeczeństwa
-sensualizm - źródłem poznania są wrażenia zmysłowe
ROZWINIĘCIE
1. Porównanie kierunków w sztuce i literaturze
a) Klasycyzm
- podejmuje tematy związane z utylitaryzmem
- dydaktyzm jako cel
- racjonalistyczne myślenie
- najważniejszy jest rozum
- propagowane gatunki: bajka, satyra, poemat heroikomiczny
- główni przedstawiciele to I. Krasicki, A. Naruszewicz
b) Sentymentalizm
-tematyka dotyczy natury oraz miłości
- brak elementów utylitarnych i racjonalizmu
- opozycja do klasycyzmu
- propagowane gatunki: sielanka konwencjonalna, powieść sentymentalna, poezja ludowa
- główni przedstawiciele to J. J. Rousseau (ojciec kierunku), F. Kniaźnin, F. Karpiński
2.Literatura- przykłady utworów
a) Franciszek Kniaźnin "Dwie Lipy"
- miłość porównana do dwóch lip
- uczucia symbolizowane przez naturę
- rozdzielenie kochanków przez los, którego symbolem stała się rzeka
b) Jean - Jacques Rousseau "Nowa Heloiza"
- opis nieszczęśliwie zakochanego nauczyciela w szlacheckiej damie
- forma listów pisanych przez kochanków do siebie
- wykreowanie wzoru kochanków sentymentalnych
- opis dziejów bohaterów to pretekst do skrytykowania cywilizacji
c) Franciszek Karpiński "Do Justyny. Tęskność na wiosnę"
- opis uczuć podmiotu lirycznego, który cierpi z powodu nieszczęśliwej miłości
- rodząca się na wiosnę przyroda jest opozycja do stanu duchowego kochanka- smutek, żal
- uczucie góruje nad rozumem, wyolbrzymiona czułostkowość i wrażliwość, jako cechy typowe dla sentymentalizmu, które zapowiadają nadchodzący romantyzm
3. Sztuka- przykłady dzieł
a) Hubert Robert "Ruiny łuku triumfalnego"
-dominujące uczucia: strach przed przemijaniem, smutek
- łuk, jako symbol zwycięstwa, które przeminęło- żal
- kolorystyka: szary, niebieski, zielony
b) Zygmunt Vogel "Ogród Aleksandry Ogińskiej w Siedlcach"
- nostalgia, zaduma
-ogród anielski jako temat przewodni
- pokazanie piękna przyrody oraz niemożliwości zapanowania nad naturą
ZAKOŃCZENIE
-sentymentalizm jest opozycją do klasycyzmu
- nie tematy społeczne i polityczne, ale przyroda stała się głównym tematem dzieł
- twórcy odrzucili funkcję dydaktyczna , wysoki styl na rzecz tkliwości i uczuciowości
