W powieści Elizy Orzeszkowej "Nad Niemnem" znajdujemy dwie mogiły. Mają one ogromne znaczenie w powieści. Są to: mogiła powstańców oraz mogiła Jana i Cecylii. Ważnym motywem akcji w powieści jest spór pomiędzy dworem Korczyńskich a zaściankiem Bohatyrowiczów. Wiele lat wcześniej te dwa miejsca były połączone silnymi więziami. W czasach, gdy rozwija się akcja utworu pozostała już tylko pamięć o wydarzeniach z przeszłości.
Pierwsza mogiła- powstańców przypomina o wspólnej walce niepodległościowej. Brat Benedykta- Andrzej Korczyński walczył razem z Jerzym Bohatyrowiczem w Powstaniu Styczniowym. Mogiła znajduje się w lesie. Jest ona świadectwem braterskiej walki w imię wolności ojczyzny. Jest to także symbol solidarności w działaniu pomiędzy różnymi warstwami społecznymi dla wyższego, wspólnego celu. Zbiorowy grób przypomina o wydarzeniach z 1863 roku, przywraca obraz ludzi, uczestniczących w walkach. Heroizm poległych objawił się w poświęceniu dla wyższej idei i umiejętności wspólnej, walki bez podziałów, aby osiągnąć jeden wielki cel obronić ojczyznę. Patriotyzm i możliwość wypełnienia obowiązków względem kraju daje szczęście, dla dobra ogółu powstańcy byli gotowi oddać życie. Historia stawia wyzwania, którym ludzie powinni umieć podołać. Bardzo ważna jest tu umiejętność współdziałania, czyli to, czego brakowało pozytywistom. Jedynie zgoda i mobilizacja do walki całego społeczeństwa może przynieść korzyści skrzywdzonej ojczyźnie.
Rody: Bohatyrowiczów i Korczyńskich nie wzięły jednak przykładu z własnych przodków. Benedykt prowadzi spór z Bohatyrowiczami o szkody w uprawach. Witold- syn Benedykta chce zjednoczyć i pogodzić rody, co prowadzi do nieporozumień pomiędzy ojcem a synem.
Druga mogiła należy do Jana i Cecylii. Była to para, która postanowiła stworzyć swój własny świat, gdzie panowałoby dobro a ludzie żyliby w zgodzie z naturą. Rzucili oni wyzwanie światu. Zamieszkali w puszczy, gdzie zbudowali swój nowy dom. Był to wielki wyczyn. Miłość dwojga była wielka, ciężka praca sprawiała im wielką przyjemność. Wykarczowali oni las, postawili dom, żyli w zgodzie ze sobą i naturą- byli szczęśliwi. Ich decyzja o zamieszkaniu w puszczy a następnie poświęcenie i trud świadczą o heroizmie bohaterów. Mogiła ta symbolizuje wielką, wzniosłą miłość oraz daje do zrozumienia, że praca to szczęście.
Dzięki Justynie Orzelskiej i Witoldowi dochodzi do pojednania dworu i zaścianka. Mogiły przypominają nieśmiertelne wartości, o których bohaterowie jakby zapominają. Jest to głos z zaświatów, który przemawia do młodszych pokoleń, przypomina o ponadczasowych ideach, daje przykłady i wzory postępowania.
