Powieść science - fiction jest utworem o charakterze fantastycznym, utopijnym oraz naukowym, bazującym na motywie oddziaływania postępu cywilizacyjnego, technicznego na ludzi i jednostki. Z prostego faktu odnoszącego się do stwierdzenia, ze nauka i technologia cały czas są w progresie wynika inny, a mianowicie taki, iż powieść science- fiction także musiała ewoluować do formy jaką posiada współcześnie. Dokładna analiza tego typu powieści zmusza nas do ukazania jej początków. Należy zacząć od "20000 mil podmorskiej żeglugi", opowiadającej o światowych podróżach "Nautilusa" . Polowania w lasach podmorskich, kłótnie z dzikimi tubylcami wysp w pobliżu Nowej Gwinei, przepływ pod Suezem, zatopiona Atlantyda, zdobycie bieguna południowego oraz tarapaty pod lodem w drodze powrotnej nalezą do najbardziej interesujących przygód , opisanych w tym utworze, ale warto zwrócić także uwagę na historię walki załogi okrętu z ośmiornicami - olbrzymami i moment ,kiedy ta sama załoga podziwia zatopionego "Mściciela". Koniec przygód wieńczy atak kapitana Nemo na okręt człowieka, który okazał się jego dawnym wrogiem. Sam Nemo jest ukazany jako wykształcony człowiek, który kiedyś zbuntował się wobec ludzi i wraz ze swoją załogą wybudował łódź podwodną przypominającą wyglądem płaszczkę, aby odizolować się od całej reszty. Od tej pory ocean stał się jego światem. Okazał się jednak kapitanem wykazującym czasem własny egoizm- nie zapomniał ,że ludzie są źli. Atakując wojskowe i cywilne statki niczym fanatyk , stawał się także przyczyną cierpienia osób postronnych. Piotr Arronax, to inny bohater tego utworu, który jest profesorem Paryskiego Muzeum Przyrodniczego. Wiedza, odkrycia oraz zbiory fauny i flory kapitana Nemo były powodem podziwu Arronaxa. Pojawiają się także Ned Land, jeden z najlepszych harpunników ma świecie, z bardzo porywczym usposobieniem, dla którego niewola była czymś nie do wytrzymania a także Conseil- służący Arronaxa, którego zawsze popierał Jego hobby był klasyfikowanie zwierząt i roślin pomimo tego, że nie rozróżniał wielu ich gatunków. Stosunek tego człowieka do pobytu na łodzi był neutralny. Załoga Nautilusa porozumiewała się w swoim , nieznanym języku. Dowódcą "Abrahama Lincolna", który ścigał "potwornego narwala" , był kapitan Farragut ,szczerze przeświadczony o istnieniu morskiego potwora, żyjącego w wodach oceanów całego globu. Pierwsza, prymitywna łódź powstała w czasie wojny secesyjnej Konfederatów . Verne oczywiście żył wcześniej, kiedy łodzi podwodnych jeszcze nie było i co więcej uważano życie w wodzie i istnienie tego typu konstrukcji za coś niemożliwego, stworzył w swej powieści łódź, która była fantazją tamtejszych ludzi, prawie nic nie wiedzących o głębinowym życiu wodny. Dlatego też można uznać tego twórcę za prekursora powieści science- fiction.
Kolejnym utworem, o którym można opowiedzieć w kontekście literatury science- fiction jest powieść Roberta Heinlein , pt. "Żołnierze Kosmosu". Jej autor sam służył w wojsku i dzięki temu opisał wojnę. O dziwo nie jest to wojna jaką wszyscy sobie wyobrażamy. Akcję swojego utworu przeniósł Heinlein w daleką przyszłość ,ukazując niesamowity postęp technologii wytworzonej przez człowieka i świat nie pogrążony w wojnach. Wszystkie kraje zaprzestały konfliktów zbrojnych i złączyły swoje siły militarne i gospodarcze. Ludzkość odkryła obcą cywilizację z innego układu planetarnego, która chce podbić ziemię. Wyglądem nie przypominają żadnego owada, którego mógł znać autor w XX wieku, i co więcej, niektóre z nich są wielkości dużego miasta. Głównym bohaterem książki jest student, który jak inni w tym czasie zgłasza się do wojska jednak jego zdolności z dziedziny matematyki i fizyki nie pozwalają mu zostać pilotem , jak jego dziewczynie. Został więc przydzielony do piechoty. Sceny walki z obcymi przybyszami są niezwykle obrazowe- pojawia się wiele brutalności i przemocy. Zauważyć można też w utworze pewne elementy systemu komunistycznego - pojawiają się hasła obowiązku wstąpienia do armii czy też widoczne jest zakłamanie ludzi mediów, cały czas mówiących o przewadze ludzkości w momencie kiedy na froncie wojska ziemskie przegrywają. Koledzy głównego bohatera giną, kontakt z jego dziewczyną zostaje zerwany i w dodatku gdy dostaje awans, umiera jego podwładny ,podczas wypadku na strzelnicy. Na domiar złego , kiedy został ukarany obniżeniem stopnia i chłostą dowiaduje się, że jego rodzina zginęła, podczas ataku na ich rodzinne miasto. Jego losy są celowo kreowane przez pisarza aby były zawiłe i niełatwe dla bohatera. Moment zaskoczenia pojawia się w chwili kiedy ratuje swoją dziewczynę, mimo iż, czytelnik jest przekonany o jej śmierci. Następnie naszemu bohaterowi wraz ze swoim dowódcą udaje się schwytać najważniejszego z wrogów, przedstawionego jako obślizgły , ogromny mózg i wtedy zostaje bohaterem wojennym a akcja kończy się happy endem. Utwór ten opowiada o walce ludzi w obronie całej rasy ludzkiej i w ostateczności o wielkim ich tryumfie. Powieść science - fiction ewoluowała więc w sferze przedstawionej rzeczywistości- zamiast podwodnego świata pojawia się wojna w przestrzeni międzygalaktycznej. Heinleina różni także to od Verne, iż nie skupił się , tak jak to zrobił Verne, na opisach technologii a zamiast tego pojawia się bardziej precyzyjnie oddana akcja. Różnice widać też w zakończeniach powieści gdyż dzieło Verne kończy się tylko częściowym szczęśliwym i pogodnym zakończeniem w przeciwieństwie do powieści Heinleina, gdzie wszystko zostaje pomyślnie zakończone.
Akcja innego utworu science- fiction pióra Fostera, pt. "Obcy- ostatnie starcie" toczy się na odległej i nieprzyjaznej planecie Fiorina. Do niedawna na planecie istniała monumentalna kolonia karna oraz kopalnia, gdzie pracownikami byli więźniowie skazani podwójnym chromosomem Y. Akcja utworu rozpoczyna się kiedy na plancie pozostało tylko kilka więźniów, którzy pełnili tam funkcję dozorców. Ellen Ripley jest główną bohaterką i jedyną kobietą na planecie. Znalazła się na niej ponieważ właśnie tam rozbiła się jej kapsuła ratunkowa. Czeka na pomoc i zmuszona jest żyć z tamtejszymi ludźmi. Sytuacja nagle zmienia się kiedy okazało się, że w jej kapsule znajdował się także tytułowy obcy. Ta istota, o 2,5 metrowym wzroście i wytrzymałej skórze, zamiast krwi posiadającej kwas, ma tylko jeden cel, a mianowicie zabić wszystkich. Grupa nieuzbrojonych ludzi usiłuje pokonać go konstruując pułapkę ale ta nie przynosi rezultatów . Akcja w niesamowity sposób podtrzymuje napięcie czytelnika, np. w momencie kiedy Ripley zaprzyjaźnia się z lekarzem , zostaje on zabity przez obcego. Co więcej, bestia zaczyna mordować kolejne osoby i w końcu ma okazję zabić samą Ripley . Jednak nie robi tego bo okazuje się, że kobieta nosi w sobie embrion obcego co jest równoznaczne z jej śmiercią, bo kiedy obcy dorośnie i będzie chciał się wydostać z jej ciała, jednocześnie pozbawi ją życia. Niespodziewane jest zakończenie utworu- obcego udaję się zlikwidować a po Ripley przybywa ekipa ratunkowa. Jednak kobieta dowiedziawszy się, że Firmie nie zależy na jej życiu lecz na młodym obcym, który przyda się w przyszłości do celów militarnych i finansowych, popełnia samobójstwo. Foster swoją książkę oparła na scenariuszu do filmu o tym samym tytule, jednak ukazanie życia na planecie i samego obcego z jego zachowaniem i sposobem mordowania ludzi jest zdecydowanie lepsze u niej niż w przypadku filmu. Autorka wyraża w utworze przeświadczenie, iż nie jesteśmy sami w kosmosie. Jej powieść zmienia się z typowej science - fiction na thriller, bez optymistycznego zakończenia.
Kurt Vonnegut jest autorem "Galapoagos", książki ukazującej czasy współczesne lecz w innym świetle. Rożne państwa na świecie zbankrutowały , inne są temu bliskie. Organizowany jest rejs nowoczesnym statkiem pasażerskim do Ekwadoru, a dokładniej do archipelagu wysp Galapogos. Okazuję się jednak, że Ekwador także bankrutuje i w tej sytuacji wielu ludzi zrezygnowało z rejsu, powołując się na fakt, iż teraz nie będzie to bezpieczny kraj. Pozostała grupka ludzi, która nie wiedziała czy rejs się odbędzie. Ludzie Ci bardzo się od siebie różnią. Andrew Macintosh, któremu podczas podróży towarzyszą niewidoma córka Selena i jej pies, jest majętnym mężczyzną , pragnącym dzięki wyprawie zaprzyjaźnić się z genialnym cybernetykiem. Oprócz nich na statku znajdują się także ciężarna żona cybernetyka, nauczycielka z małego miasteczka , będąca w żałobie po niedawno zmarłym mężu, Amerykanin, którego sposobem na życie są małżeństwa ze starszymi kobietami a potem okradanie ich, nie znający się na niczym kapitan statku, trzy dziewczynki ze szczepu kanka- bonek a także sam autor, w postaci ducha zmarłego podczas budowy twego okrętu robotnika. Kiedy wyjaśniło się już , że wyprawa nie dojdzie do skutku , Ekwadorczycy wykradli wszystko ze statku, a jaj członkowie musieli na niego uciekać kiedy okazało się, że nie mogą wrócić do hotelu obleganego przez wygłodniałą ludność. Udało im się wrócić na okręt i nie bez problemów odpalić silniki i to sprawiło, że pozostali oni jedynymi ludźmi na ziemi. I nie wiedzą tego nawet kiedy docierają na bezludną wyspę w Archipelagu Galapagos, gdzie dalej z nadzieją wyczekują pomocy. Autor - narrator stworzył rzeczywistość jemu współczesną, jednak są to czasy po upływie miliona lat po opisanych w niej zdarzeniach. Gatunek ludzki wyewoluował- nastąpił prawie całkowity zanik mózgu, nasze ciało jest bardziej owłosione, jesteśmy przystosowani do głębokiego nurkowania bez użycia jakiegokolwiek sprzętu i przede wszystkim nikt nie jest do nikogo wrogo nastawiony. W zasadzie ludzkość przypomina tę z czasów prehistorycznych. Ciekawym zabiegiem pisarskim Vonneguta jest stawianie gwiazdki przy nazwisku bohatera mającego wkrótce umrzeć. Egoizm i zapatrzenie w swoją własna osobę może doprowadzić do zagłady ludzkości i to właśnie usiłuje nam pokazać ten utwór science - fitcion. Ten rodzaj powieści upodabnia się trochę do stylu Verne - w obu dziełach akcja toczy się w czasach współczesnych i obie operują motywem podróży. Różnica opiera się na ewolucji człowieka, w przypadku książki Vonneguta i przede wszystkim pokazaniu politycznej fantazji, tego co może spowodować ludzki egoizm.
"Solaris" jest powieścią tego samego rodzaju. Jej autorem jest polski pisarz Stanisław Lem. Przedstawia ona planetę Solaris, nie posiadającą żadnego lądu lecz same wody i znajdującą się na niej stację kosmiczną, która utrzymuje się na powierzchni oceanu. Stacje obsługuję trzech ludzi. Przybycie nowego członka załogi - Kalvina rozpoczyna właściwą akcję utworu. Wcześniej na stacji zmarł Gibarian w niewiadomych okolicznościach. Dziwne rzeczy, dziejące się na stacji i tajemniczy wpływ oceanu na ludzką świadomość szybko zostają odkryte przez nowego członka załogi. Poza tym na stacji pokazują się inni ludzie, którzy nie powinni się tam znajdować. Okazuje się niebawem iż, ocean, w momencie kiedy ludzie śpią, ma zdolność wyciągania najgłębszych myśli z podświadomości i urzeczywistniania ich. Toteż sprawiło, że Kalvin po przebudzeniu się pewnego dnia widzi swoją zmarłą dziewczynę, która kiedyś popełniła samobójstwo. O tym ,że takie zjawiska towarzyszą im od chwili kiedy znaleźli się na statku, dowiaduje się od Snauta i Sartoriusa. Pragną pozbyć się tych zjaw jednak przywiązali się do nich, poza tym są one jakby nieśmiertelne. "Solaris" jest więc książką o ludzkich problemach, napisaną w inny sposób niż te, o których wspomniałem wcześniej ,choćby ze względu na to, iż Lem często używa technicznego języka. Na uwagę zasługuje także fakt przemieszania rzeczywistości ze sferą snów bohaterów. Nie pojawiają się też w niej żywe potwory a jedynie ogromny ocean. Zatem u Lema powieść science- fiction ewoluuje w kierunku utworu o charakterze psychologiczno- naukowym i dlatego tez wymaga od czytelnika głębokiej refleksji, inteligencji, skupienia oraz niezwykłej wyobraźni.
Jak się okazuje, każda z tych książek pomimo przynależności do literatury kręgu science- fiction, pokazując zjawiska tajemnicze i niespotykane, wykazuje jednakże względem siebie wiele różnic. Jej ewolucja w czasie dokonała się dzięki postępowi technicznemu ale także za przyczyną historii i wydarzeń jej towarzyszących na świecie. Zaczęło się od podróży pozwalającej odkryć życie dna morskiego , ukazywania wojny, brutalności, morderstw, polityki oraz zagłady a w końcu zaangażowania motywów psychologicznych i stworzenia dzieła wymagającego od odbiorcy większej uwagi. I na tym nie koniec- literatura ta będzie dalej się przekształcać bo technologia , którą posiadamy, także cały czas się zmienia i rozwija a poza tym nie ma nic bardziej nieskończonego jak ludzka myśl.
