W czasie trzeciego rozbioru Polski, w 1795 roku, polskie ziemie podzielone zostały pomiędzy Rosję, Austrię i Prusy. Tym samym Polska utraciła suwerenność i zniknęła z mapy Europy. Polski naród przez prawie 800 lat będący przedmurzem Europy i broniący jej przed najazdami Tatarów i Turków, znalazł się ponownie pod obcym panowaniem. Przez wszystkie lata niewoli Polska przetrwała jednak, choć pozbawiona była politycznego zaplecza. Język i świadomość narodowa przetrwała w sercu Polaków, a wielkie literackie dzieła powstały na emigracji. W XIX wieku tworzyli jedni z największych polskich twórców. Wśród nich należy wymienić tak zwanych trzech wieszczów: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego.
Być może najwybitniejszy z nich, Adam Mickiewicz urodził się w Zaosiu na Litwie, 24 grudnia 1798 roku. W roku 1815 rozpoczął w Wilnie filozoficzno-historyczne studia. Duży wpływ na jego twórczość miały poznane wtedy dzieła Schillera, Goethego, Byrona. Młody Mickiewicz zaangażował się w antycarską działalność należąc do nielegalnych organizacji filomatów i filaretów. Został za to osadzony w więzieniu w 1823 roku przez władze carskie. Później został zesłany do Rosji, gdzie zapoznał się z jej literaturą i spiskową działalnością. W roku 1829 zdołał poeta wyjechać z Rosji i przez prawie dwa lata wędrował po Europie. Przebywał w Rzymie, kiedy w grudniu roku 1830 roku dotarła do niego wiadomość o wybuchu polskiego powstania. Podejmował bezskuteczne próby przyłączenia się do narodowowyzwoleńczego zrywu, który zakończył się klęską. Po upadku powstania nastąpiły zakrojone na szeroką skalę represje, które wywołały falę przymusowej emigracji. Mickiewicz, podobnie jak wielu wybitnych Polaków, znalazł się w Paryżu, gdzie pozostał do śmierci. "Pan Tadeusz", polska epopeja narodowa powstała właśnie na emigracji w Paryżu. Jej pierwotny tytuł brzmiał : "Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z 1811 i 1812 roku w dwunastu księgach wierszem". Poemat został napisany w roku 1834, a jak wiadomo z zachowanych listów Mickiewicza, intencją poety było stworzenie utworu wzorowanego na stylu Goethego. Głównym bodźcem, jaki popchnął poetę do napisanie tego dzieła, była nieutulona tęsknota Mickiewicza "za krajem lat dziecinnych". Poeta chciał oderwać się myślami od gorzkiej atmosfery panującej wśród polskiej emigracji i zjednoczyć się duchowo z utraconą ojczyzną.
Epopeja "Pan Tadeusz" zawiera typowe elementy historycznego, romantycznego utworu. Mamy tu więc spór dwóch zwaśnionych szlacheckich rodów oraz wątek miłosny i patriotyczny. Akcja utworu toczy się na tle znaczących momentów dziejowych, jakimi były dla Polaków uchwalenie Konstytucji 3 Maja oraz Napoleońska kampania przeciw Rosji i jego przemarsz przez ziemie polskie. Utwór w całości przedstawia wyidealizowany i sielankowy obraz życia szlacheckiego na Litwie na początku XIX wieku.
Początkowo dzieło nie zostało docenione i entuzjastycznie przyjęte, dopiero po upływie pewnego czasu dostrzeżone w nim ukryte treści i niebywałe walory artystyczne. Przedstawiony w utworze sielankowy obraz ojczystego kraju, nie został całkowicie pozbawiony momentów dramatycznych, a piękno krajobrazu i realia codziennego życia zostały opisane z niezwykłą maestrią i kunsztem poetyckim. Mieszkańcy dworu w Soplicowie kultywują polską, rodzimą tradycję, negują obce, cudzoziemskie wzorce, cechuje ich przywiązanie do ziemi, patriotyzm, poszanowanie dla starych obyczajów i etycznych norm, ukształtowanych na poczuciu społecznej sprawiedliwości. Stosunki sąsiedzkie i międzyludzkie zostały przedstawione żywo i barwnie. Poeta zwrócił uwagę na narodowe cechy charakteru Polaków, które pozwoliły im przezwyciężać typowe dla narodu wady i przywary, jak skłonność do warcholstwa, prywaty, łamania prawa. Wspólna idea narodowowyzwoleńczej walki potrafiła pogodzić i zjednoczyć zwaśnione środowiska społeczne.
O uniwersalnych walorach artystycznych działa Mickiewicza świadczy fakt, że "Pana Tadeusza", mimo typowo polskiego charakteru, przetłumaczono na wszystkie języki europejskie. Utwór ten nie ma bowiem pochwalnego charakteru, który ukazywałby Polskę w fałszywych barwach. Na 10 000 wierszy tego dzieła, tylko jeden wers mówi o wybitnym smaku polskiej kawy, natomiast z całego utworu tchnie miłość do ojczyzny. Ten wybitny poemat stanowi ważny element europejskiego dorobku literackiego.
