Rodzaje zdań złożonych

W języku polskim wyróżniamy zdania pojedyncze (jedno orzeczenie) i zdania złożone (dwa lub więcej orzeczeń). Zdania złożone możemy dodatkowo podzielić na zdania złożone współrzędnie i zdania złożone podrzędnie.

ZDANIA WSPÓŁRZĘDNIE ZŁOŻONE

Zdanie współrzędnie złożone to takie wypowiedzenie, w którym poszczególne zdania składowe są wobec siebie równorzędne, każde z nich jest tak samo ważne i wnosi do wypowiedzi jakąś nową treść. Między nimi można by postawić kropkę, ale w zdaniu złożonym są połączone za pomocą przecinka lub odpowiedniego spójnika. Wyróżniamy następujące typy zdań współrzędnie złożonych:

  1. ŁĄCZNE - połączone za pomocą spójnika: i, a, ani, ni, oraz ( _....._ )
  2. ROZŁĄCZNE - połączone za pomocą spójnika: albo, lub, czy, bądź ( -< ….>- )
  3. PRZECIWSTAWNE - połączone za pomocą spójnika: ale, lecz, natomiast, jednak, zaś ( -> …. <- )
  4. WYNIKOWE - połączone za pomocą spójnika: więc, toteż, dlatego ( ->….>- ) 

ZDANIA PODRZĘDNIE ZŁOŻONE 

Zdanie podrzędnie złożone to takie wypowiedzenie, w którym poszczególne zdania składowe nie są wobec siebie równorzędne. Jedno ze zdań jest zdaniem nadrzędnym (głównym), a pozostałe stanowią jego dookreślenie. Możemy wyróżnić następujące rodzaje zdań podrzędnych:

  1. DOPEŁNIENIOWE - pełni taka funkcję jak dopełnienie. Możemy o nie zapytać pytaniami przypadków zależnych:
    • D. kogo? czego?
    • C. komu? czemu?
    • B. kogo? co?
    • Ms. o kim? o czym?
    • N. z kim? z czym?
  1. OKOLICZNIKOWE - pełni taką funkcję jak okolicznik i możemy o nie zapytać takimi samymi pytaniami, jakimi pytamy o okoliczniki. Wyróżniamy kilka typów zdań podrzędnych okolicznikowych:
    • Miejsca (gdzie?)
    • Czasu (kiedy?)
    • Celu (w jakim celu?)
    • Sposobu (jak?)
    • Przyczyny (dlaczego?)
    • Warunku (pod jakim warunkiem?)
    • Stopnia (w jakim stopniu?)
    • Miary (jak bardzo?)
  1. PRZYDAWKOWE - pełni taką funkcję jak przydawka. Możemy o nie zapytać stosując pytania: jaki?; który?; czyj?; ile?
  2. PODMIOTOWE - może zastępować podmiot zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania: kto? co?
  3. ORZECZNIKOWE - może zastępować orzecznik rzeczowy zdania nadrzędnego i odpowiada na pytania: kim jest? czym jest? jaki, jaka, jakie jest?