"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza to jeden z tych utworów, gdzie tytuł zdaje się być jak najbardziej nieadekwatny do tego, kto ma być w nim głównym bohaterem.

 BOHATEROWIE Z SOPLICOWA

 Jacek Soplica - Ksiądz Robak

To bohater, który wydaje się bardziej pretendować do miana bohatera głównego niż jego wymieniony w tytule dzieła syn. Jacek Soplica jest bowiem postacią o najbardziej burzliwych dziejach, które mają wpływ na to, co dzieje się w całości utworu i w jakiś sposób kształtują losy innych bohaterów. 

W młodości bardzo dumny i popularny, ale niezupełnie świadom swych czynów szlachcic, popełniwszy szereg błędów, których ukoronowaniem było zabójstwo najbardziej znaczącego człowieka w okolicy, zmienia radykalnie swe życie i nazwisko. Zostaje zakonnikiem, znanym jako ksiądz Robak i pozostając nierozpoznany, działa jako emisariusz polityczny przygotowujący szlachtę ze swych rodzinnych okolic na przyjście Napoleona.

Utraciwszy zupełnie swe życie osobiste na rzecz służby dla kraju umiera jako ojciec nierozpoznany przez własnego syna, ale również jako człowiek zrehabilitowany.

Tadeusz Soplica

Syn Jacka, wcześnie traci matkę, a ojciec w tragicznych okolicznościach musi uciekać z kraju - właściwym rodzicem zatem jest dla niego stryj. Poznajemy go, gdy wraca do Soplicowa ze szkoły w Wilnie. Pierwszym, co czyni Tadeusz, jest pogrążenie się w romansie ze starszą od siebie i bardziej doświadczoną Telimeną, którą na wstępie Tadeusz myli z młodziutką Zosią, co nie świadczy najlepiej o jego bystrości. 

Prostolinijny, niezdolny do krętactw, szczery i łatwy do zmanipulowania Tadeusz, odznacza się jednocześnie patriotyzmem i gotowością do podejmowania radykalnych kroków dla dobra innych, o czym świadczy jego pierwsza decyzja podjęta wspólnie z przyszłą żoną Zosią. 

Uwłaszczenie chłopów przez tych dwoje jest sygnałem, że Tadeusz chce zerwać ze złą przeszłością, by budować nowy, lepszy kraj, poczynając od własnego gospodarstwa.

Sędzia Soplica

Mniej niebezpieczny i nieobliczalny od swego brata Jacka, znany jest przede wszystkim jako świetny gospodarz, który prowadzi w sposób wzorcowy gospodarstwo. Słynie z gościnności i poszanowania tradycji. A jednak ten bohater, najczęściej ceniony i szanowany, ma też swe przywary. Trudno mu wznieść się ponad własne sprawy, gdy w grę wchodzi honor (np. w sytuacji konfliktu z Hrabią). 

Nie ma też skrupułów w przypadku, gdy można powiększyć stan posiadania (np. o zamek Stolnika Horeszki, który do rodziny Sopliców trafił w hańbiących i godnych potępienia okolicznościach). Sędzia potrafi ku rozpaczy brata być zacietrzewionym szlachcicem w chwili, gdy okoliczności wymagają spojrzenia dalej niż poza własne poletko.

Telimena

Rezydentka na dworze soplicowskim, daleka kuzynka Sędziego, przebywa tu w charakterze opiekunki nastoletniej Zosi. Kobieta w dość krytycznym wieku jak na jej niejasną sytuację towarzyską, niezamężna i w zasadzie pozbawiona własnego domu. Czyni co się da, by znaleźć mężczyznę, a w nim oparcie. Nie przebiera w środkach i partnerach, co czyniłoby jej działania dość rozpaczliwymi, gdyby nie jej wdzięk i talent uwodzicielski. 

Bystra obserwatorka, potrafi dobrać wachlarz nęcących sztuczek do poszczególnych mężczyzn, ale jednego nie potrafi ukryć - coraz bardziej zaawansowanego wieku. Kocha dwie rzeczy: Petersburg i sztukę, o której na soplicowskiej prowincji nie ma z kim porozmawiać. Szczerze przywiązana do swej wychowanki Zosi, którą darzy prawdziwie macierzyńskim uczuciem.

Zosia

Czternastoletnia córka Ewy Horeszko i Wojewody. Wcześnie osierocona przez rodziców zmarłych na Sybirze, została wzięta pod opiekę Sędziego na polecenie jego brata Jacka, z ręki którego straciła dziadka. Właściwą opiekę sprawowała nad nią Telimena, ucząca dziewczynę obycia w świecie i manier, jednak niezdolna jej zaszczepić własnego kosmopolityzmu, co objawia się najbardziej wyraziście podczas zaręczyn Zosi. 

Występuje wtedy w ludowym stroju litewskim, nie w modnej kreacji, w którą chciała odziać ją opiekunka. Prostolinijna i znajdująca upodobanie w pracach domowych, Zosia od samego początku swego związku z Tadeuszem wykazuje uległość wobec niego i ufna jest w podejmowane przez niego decyzje.

Wojski Hreczecha

Niedoszły teść Sędziego i jego daleki krewny, żyjący jako rezydent w Soplicowie, gdzie zajmuje się organizowaniem polowań, jest skarbnicą wiedzy o tradycjach i człowiekiem wszechstronnie utalentowanym, o niezwykle dobrze opanowanej sztuce dyplomacji, co objawia rozstrzygając spór o Kusego i Sokoła.

Woźny Protazy Brzechalski

Wierny sługa Sopliców, mimo sędziwego wieku pełniący ciągle urząd w sądzie i dumny z tego powodu. Jak wszyscy mieszkańcy Soplicowa - gorący patriota.

GOŚCIE SĘDZIEGO

 Podkomorzy

Jedyny bohater o rodowodzie magnackim, przyjaciel Sędziego cieszący się niezwykłym autorytetem, przybyły, by rozsądzić spór o Zamek. Zawsze sadzany na pierwszym miejscu, znawca obyczajów.

Rejent Bolesta

Gość Sędziego, obecny najprawdopodobniej z przyczyny sporu o Zamek, gdyż jest urzędnikiem sporządzającym akty notarialne. Miłośnik polowań, właściciel charta Kusego, z racji czego jest wrogiem Asesora. Ostatecznie zostaje narzeczonym Telimeny i zapowiada się na pantoflarza (na jej życzenie ubiera strój cudzoziemski, w którym czuje się niezręcznie).

Asesor

Sługa carski, komisarz nadzorujący policję. Właściciel charta Sokoła , z racji czego jest wrogiem Rejenta. Niesłychanie złośliwy, co odbija się głównie na Telimenie, której niegdyś był adoratorem oraz na romansującym z nią Tadeuszu. Ostatecznie zaręcza się z jedną z córek Wojskiego.

Jankiel

Żyd, właściciel dwóch miejscowych karczm, patriota polski, zasymilowany i ceniony przez miejscową społeczność, w której słynie z mistrzowskiej gry na cymbałach. Mądry i przewidujący, jest tajnym współpracownikiem księdza Robaka, jako jeden z nielicznych zna jego prawdziwą tożsamość.

PRZEDSTAWICIELE DOMU HORESZKÓW

 Hrabia

Ostatni żyjący potomek rodu Horeszków, choć "po kądzieli". Modny kawaler, rozmiłowany w tym, co obce, z łatwością znajduje wspólny język z Telimeną, ale z nikim poza tym. Uznawany za dziwaka, jest swoistą parodią romantycznego kochanka. Ceniąc subtelność oraz urok klimatu chwili, podejmuje czasem dziwaczne decyzje, jak ta o przeprowadzeniu zajazdu na Soplicowo, choć z gruntu bohater jest człowiekiem łagodnym i  nastawionym pokojowo. 

Nie przeszkadza mu to jednak okazywać aktów prawdziwej odwagi, dlatego w finale zamiast dziwacznego eleganta, widzimy go jako pułkownika wojsk polskich. Postać pozytywna, choć niezamierzenie komiczna. Bardzo kochliwy, łatwo zmieniający obiekty uczuć, w finale zostaje narzeczonym Podkomorzanki.

Gerwazy Rębajło

Najwierniejszy sługa Stolnika Horeszki, mimo upływu lat doskonale pamiętający o ogromie krzywd, jakie spotkały jego ród z ręki Jacka Soplicy, który zabił jego pana. Żyje chęcią zemsty, zwłaszcza, że poprzysiągł dokonanie jej umierającemu Stolnikowi. Nadzieję na spełnienie przysięgi daje mu pojawienie się Hrabiego. 

Dlatego choć ostatni potomek rodu jest dziwakiem i pośmiewiskiem, Gerwazy traktuje go zupełnie serio, popychając do zajazdu na znienawidzonych Sopliców. To od niego oczekuje przebaczenia umierający jako ksiądz Robak Jacek Soplica i otrzymuje je. Objawienie się wnuczki Stolnika daje Gerwazemu szansę na powrót do normalnego życia. Przekazuje Zosi pilnie strzeżone skarby rodowe i jedna się ze swymi wrogami. Przekazuje też swój miecz zwany Scyzorykiem. Odnajduje spokój.

ZAŚCIANEK DOBRZYŃSKICH

 Maciek nad Maćkami

Senior rodu i przywódca rodu Dobrzyńskich, szlachty zaściankowej, nosi wiele przydomków. Niewiele mówi, ale słynie z mądrości, dzięki czemu cieszy się ogromnym autorytetem i bez względu na swą kondycję społeczną jest np. sadzany jako gość honorowy za stołem Sędziego.

Przeciwstawiający się pomysłowi zajazdu na Sopliców, ale pomagający księdzu Robakowi w uwolnieniu agresorów uwięzionych przez Rosjan. Chłodniej niż inni oceniający wielkie szanse związane z Napoleonem, co dowodzi rzeczywistej mądrości tej postaci.