TRAGEDIA ANTYCZNA [gr. tragōidia - pieśń kozła]:
- jeden z gatunków dramatu antycznego,
- najstarszym źródłem powstania tragedii był kult Dionizosa. Czciciele i czcicielki boga wina i zabawy udawali się gromadnie w dzikie ustronia i poddawali się ekstazie przy dźwiękach instrumentów dętych i perkusyjnych. Nazywali ten stan "zejściem w siebie"(ekstasis).
- twórcą tragedii greckiej był Tespis - wprowadził on do teatru greckiego pierwszego aktora, który prowadził dialog z chórem.
-Budowa tragedii:
1. Prologos: monolog lub dialog wprowadzający,
2. Parodos: pierwsza pieśń chóru,
3. Epejsodion: dialogi między bohaterami,
4. Stasimon: pieśń chóru,
5. Exodos: pieśń chóru schodzącego z orchestry.
- katharsis (oczyszczenie)- tragedia powinna wzbudzić w widzu uczucie "litości i trwogi", a przez to oczyścić jego umysł z tych doznań, co miało doprowadzić do osiągnięcia spokoju wewnętrznego: harmonii ducha i równowagi psychicznej. Efekt ten jest głównym celem tragedii i jemu podporządkowane są wszystkie elementy kompozycyjne gatunku takie jak:
*dobór postaci (wysoko urodzone, ale nie bogowie, tak aby widz mógł się z nimi utożsamiać),
*rozmiary i spójność fabuły:
- zasada trzech jedności: miejsca (w jednym miejscu), czasu (akcja trwa 12 - 24 godz.), akcji (jeden wątek),
- zasada decorum (stosowności): zgodność stylu z tematyka utworu,
- mimesis (naśladownictwo) - mimetyczność świata przedstawionego.
*zakaz przedstawiania krwawych scen.
- największymi tragikami byli: Sofokles, Ajschylos i Eurypides.
Z pojęciem tragedii wiążą się takie zjawiska jak:
- tragizm - nierozwiązywalny konflikt pomiędzy równorzędnymi wartościami,
-konflikt tragiczny - bohater pozbawiony możliwości wyboru, cokolwiek postanowi zaprowadzi go do katastrofy (śmierć, klęska),
- wina tragiczna - bohater sprowadza na siebie zgubę, świadomie lub nie staje się winny,
- fatum- (przeznaczenie, predestynacja) - życiem bohatera kieruje nieubłagany los.
Przykłady tragedii antycznej:
- Król Edyp, Edyp w Kolonie, Antygona Sofokles,
- Oresteja Ajschylos,
- Elektra Eurypides.
EPOS BOHATERSKI [gr. épos - słowo, mowa, pieśń]:
- synonim: epopeja,
- utworzony przez Homera w IX w. p. n. e. gatunek literacki, którego autor prezentuje świat znany z mitologii, istniejący na dwóch płaszczyznach:
*racjonalnej (ludzkiej),
*fantastycznej (boskiej),
- jest pisany wierszem (u Homera: heksametrem),
- epopeję otwiera inwokacja, czyli wierszowany zwrot do jakiegoś bóstwa, prośba autora o pomoc w tworzeniu dzieła,
- język jest poważny, patetyczny,
- narrator: wszechobecny, wszechwiedzący i obiektywny,
- dominuje opowiadanie, opis jest bardzo realistyczny i szczegółowy,
- występują porównania homeryckie i epitety,
- z eposu wywodzą się takie gatunki jak:
*poemat rycerski,
*poemat opisowy,
*poemat dygresyjny,
*poemat heroikomiczny.
