Obozy koncentracyjne stały się miejscami odosobnienia, ośrodkami więzienia, a także pracy - przymusowej – w konsekwencji – ośrodkami masowej zagłady, organizowanymi przez władze hitlerowskich Niemiec od roku 1933 do końca II wojny światowej. Tworzono je zarówno na terenie Niemiec, jak i na ziemiach krajów przez III Rzeszę okupowanych. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej stały się skutecznym i okrutnym narzędziem izolacji i wyniszczania antyhitlerowskiej opozycji. Po rozpoczęciu się II wojny światowej uległy rozbudowie i przekształceniu w powszechny instrument hitlerowskiego terroru i eksploatacji siły roboczej z podbitych terenów oraz narzędziem realizacji nazistowskiego programu ludobójstwa (wobec - zdaniem Niemców - niewartościowych ludów Europy).

Obozy koncentracyjne w systemie wszystkich hitlerowskich obozów odgrywały  podstawową rolę. Zaczęły powstawać tuż po objęciu władzy przez Hitlera, z inicjatywy  H. Göringa i H. Himmlera. Ramą prawną ich działalności były datowane na 28 II 1933 r. rozporządzenia „o ochronie narodu i państwa” oraz o „zdradzie narodu niemieckiego  i przygotowaniu zdrady głównej”, które w Niemczech wprowadzały ograniczenia praw obywatelskich i sankcjonowały bezterminowe odbieranie wolności (bez sądu) ludziom uznawanym za groźnych wrogów narodu i państwa niemieckiego.

Od wiosny 1934 r. całkowity nadzór nad siecią obozów koncentracyjnych znajdował się w rękach SS. Obozy takie zorganizowano m.in. w: Buchenwaldzie, Mauthausen, Sachsenhausen, Ravensbrück, Oranienburgu i Dachau.

Liczba więźniów, którzy przez koszmar obozów koncentracyjnych przeszli jeszcze przed wybuchem II wojny światowej, to około 170.000 osób.

Od wybuchu II wojny światowej obozy na terenie III Rzeszy ciągle rozbudowywano, stopniowo (w miarę poszerzania się niemieckiej okupacji) organizując nowe - w kolejnych krajach europejskich. Obozy koncentracyjne powstały m.in. w: Dora – Mittelbau, Bergen -  – Belsen, Stutthof, Auschwitz, Neuengamme, Natzweiler – Struthof, Gross – Rosen, Płaszowie i w Majdanku.

Obozy koncentracyjne organizowane w krajach okupowanych przez armię niemiecką, doskonale służyły hitlerowskim planom zagłady elit intelektualnych krajów podbitych  i całkowitemu wyniszczeniu ludności słowiańskiej, cygańskiej i żydowskiej, co miało być wstępem do kolejnego etapu ekspansji – etapu germańskiej kolonizacji ziem na wschodzie, realizowanej w ramach opracowanego wcześniej Generalnego Planu Wschodniego. Decydując o lokalizacji nowych obozów hitlerowskich pod uwagę brano zawsze dogodne położenie komunikacyjne i możliwość łatwego ukrycia śladów popełnianych w obozie zbrodni. Dlatego dużo obozów powstawało w sąsiedztwie większych skupisk ludzkich (zwłaszcza narodów skazanych na eksterminację), wielkich zakładów produkcyjnych  i przemysłowych oraz kopalń i kamieniołomów. Zwłaszcza, że w miejscach tych niewolnicza praca osadzonych więźniów mogła łatwo zostać wykorzystana przez niemiecką gospodarkę do celów produkcyjnych.

Straszliwej sytuacji więźniów często sprzyjały też niekorzystne warunki klimatyczne (obszary bagniste lub zatrute chemikaliami), a także choroby  szerzące się często wśród ludzi osłabionych i wycieńczonych. W obozach hitlerowskich ludzie ginęli więc od wyniszczających organizm warunków egzystencji, ciężkiej pracy (na rzecz niemieckich koncernów), powszechnego głodu i wymyślnych tortur. Zabijani byli też zastrzykami z benzyny i z fenolu, a także cyklonem B. W 1941 r. do masowego zabijania więźniów obozów koncentracyjnych zaczęto stosować komory gazowe. Zwłoki tych więźniów spopielano w krematoriach, palono na stosach lub po prostu zagrzebywano w dołach  z wapnem. Od 1942 r. więźniowie niemieckich obozów koncentracyjnych stawali się też ofiarami lekarzy – eksperymentatorów z SS, którzy na nich prowadzili zbrodnicze eksperymenty medyczne, celowo zarażając ich ropowicą, malarią, tyfusem lub gruźlicą. Próbowali zamrażać im organy, przeszczepiać kości i mięśnie, a także masowo sterylizowali, zadając im okrutne cierpienia i powodując u nich często kalectwo lub śmierć. Od początku 1945 r. kilkadziesiąt tysięcy więźniów zmarło także od kul, z zimna i z wycieńczenia podczas  tzw. „marszów śmierci”. Marsze te były prowadzone w ramach ewakuacji obozu w momencie, gdy linia frontu zbliżała się już do obszarów obozu. Więźniowie prowadzeniu byli w głąb III Rzeszy, gdzie nadal mieli stanowić siłę roboczą dla niemieckiego przemysłu.

Wypełniając decyzję władz III Rzeszy tyczącą się wymordowania narodu żydowskiego, SS na ziemiach polskich utworzyła obozy zagłady, gdzie w komorach gazowych zabijano całe grupy deportowanych osób. Ofiar tych mordów nawet nie ewidencjonowano. Obozami zagłady stały się ośrodki w: Majdanku, Auschwitz, Bełżcu, Sobiborze, Treblince oraz w okolicy Chełmna.

Na terenach okupowanych przez hitlerowców mocno rozbudowany był też podlegających Gestapo i SS system obozów pracy przymusowej. Osadzeni tam więźniowie zmuszeni byli do wykonywania prac niewolniczych na korzyść dużych koncernów niemieckich. Obozy takie powstały m. in. w: Skarżysku - Kamiennej, Łodzi, Mysłowicach, Poniatowej, Rawiczu, Starachowicach, Częstochowie, Wieliczce, Lubiczu, Krakowie  i w Sulejowie. Warunki bytowe więźniów tego rodzaju obozach prawie wcale nie różniły się od warunków panujących w obozach koncentracyjnych.

Przedstawiciele narodu polskiego trafili do prawie wszystkich obozów hitlerowskich. Wielu z nich miało status więźniów politycznych, co  powodowało, że poddano ich wyjątkowo brutalnym formom terroru i eksterminacji. Działania nazistów i ludobójcze warunki bytowe panujące w obozach powodowały śmierć wielu więźniów, a tym, którzy to piekło przeżyli, straszne wspomnienia i straty na zdrowiu zostały na zawsze.