Atak Niemiec na ZSRR, nazywany Operacją Barbarossa, dotyczył uderzenia III Rzeszy na tereny ZSRR podczas II wojny światowej.

 Atak Niemiec na ZSRR - przygotowania

W sierpniu 1939 r. pomiędzy III Rzeszą a ZSRR doszło do zawarcia paktu Ribbentrop-Mołotow dot. wzajemnej nieagresji. Polityka ekspansji prowadzona przez Stalina, wykraczająca znacznie poza postanowienia wspomnianego paktu spowodowała, że Hitler zdecydował się uderzyć na ZSRR. W grudniu 1940 r. wydał stosowną dyrektywę nakazującą przygotowania do ataku.

Szeroko zakrojona kampania dezinformacyjna spowodowała, że atak Niemiec na ZSRR całkowicie zaskoczył Rosjan.

Planowano przeprowadzenie wojny błyskawicznej. Na froncie wschodnim miało walczyć ok. 3 mln. żołnierzy, wspieranych przez siły rumuńskie, słowackie, włoskie, fińskie i węgierskie. Na czele wojsk stanął Walther von Brauchitsch.

Początkowo do ataku miało dojść 15 maja 1941 r. Z uwagi na sytuację polityczną na Bałkanach, termin został przeniesiony na 22 czerwca 1941 r.

Atak Niemiec na ZSRR - przebieg

22 czerwca 1941 r. Państwa Osi uderzyły jednocześnie w kilku punktach. Grupa Armii "Północ" uderzyła na Leningrad, Grupa Armii "Środek" uderzyła na Moskwę (przez Białoruś), a Grupa Armii "Południe" uderzyła na Kijów i Odessę. Początkowo, dzięki zaskoczeniu przeciwnika i sprzyjającej pogodzie, wojska niemieckie poruszały się szybko i zdobywały kolejne tereny. 

W listopadzie 1941 r. osiągnęły linię Leningrad-Moskwa-Rostów nad Donem. Jednakże nadchodząca zima spowodowała osłabienie wojsk i ich kolejne przegrane. Z kolei Rosjanie w styczniu 1942 r. rozpoczęli kontrofensywę, która doprowadziła do odzyskania m.in. Leningradu i wycofania wojsk niemieckich spod Moskwy.

W grudniu 1941 r. Hitler osobiście przejął dowództwo nad wojskami niemieckimi. Rozpoczęły one uderzenie na południe ZSRR, wynikiem czego było opanowanie terenów po Woroneż, Stalingrad, Groznyj i Noworosyjsk. Bitwa, jaka rozegrała się w okresie od sierpnia 1942 r. do lutego 1943 r. pod Stalingradem, doprowadziła do zdziesiątkowania oddziałów niemieckich i ogromnego osłabienia Niemców.

Ofensywa armii radzieckiej wiosną 1943 r. doprowadziła do stopniowego wycofywania się Niemców. Bitwa "na łuku kurskim", jaką stoczono latem 1943 r., zakończyła się porażką Niemców, podobnie jak bitwa pod Prochowką - największa bitwa pancerna II wojny światowej.

Do końca 1943 r. Rosjanie zdołali odzyskać tereny od Krzywego Rogu na południu przez Żytomierz, Witebsk po Leningrad na północy.