W 1788 roku obrady rozpoczął Sejm Czteroletni. Przygotował wiele reform, ale niewątpliwie najważniejsze postanowienie to uchwalona 3 maja 1791 roku konstytucja (oficjalnie zwana Ustawą rządową). Była pierwszą w Europie, a drugą na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych). Jej celem było m.in. zachowanie suwerenności państwa.
Konstytucja 3 maja wywołała niezadowolenie wśród zaborców. Najostrzej zareagowała oczywiście Katarzyna II. W tym czasie Austria zajęta była konfliktem z rewolucyjną Francją. Ustawa miała przeciwników również w kraju. Byli nimi m.in. magnaci i szlachta oddana carycy Katarzynie II. 27 kwietnia 1792 roku zawiązali w Petersburgu konfederację, a ogłosili ją oficjalnie 14 maja 1792 roku w Targowicy. W konfederacji najważniejszymi przywódcami byli Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Józef i Szymon Kossakowscy.
Targowiczanie dążyli do zniesienia konstytucji oraz przywrócenia dawnego ustroju. Zwrócili się do carycy o pomoc zbrojną. W maju 1792 roku wybuchła wojna polsko-rosyjska, nazywana również wojną w obronie konstytucji 3 maja.
Rosjanie posiadali przewagę liczebną i ostatecznie rozstrzygnęli konflikt na swoją korzyść. Trzeba jednak zaznaczyć, że 18 czerwca 1792 roku oddziały dowodzone przez Józefa Poniatowskiego pokonały wojska rosyjskie pod Zieleńcami (ustanowienie słynnego orderu Virtuti Militari).
W lipcu 1792 roku do konfederatów przystąpił również król Stanisław August Poniatowski. Wtedy patrioci Józef Poniatowski oraz Tadeusz Kościuszko podali się do dymisji.
Jednak zajęcie Polski przez wojska przeciwnika nie oznaczało jeszcze drugiego rozbioru. Jednak w wyniku pertraktacji podziału polskich ziem dokonały Prusy i Rosja. Nie wzięła w nim udziału Austria, ponieważ toczyła wojnę z rewolucyjną Francją.
Ostatecznie traktat rozbiorowy podpisano 23 stycznia 1793 roku w Petersburgu.
