Belle Epoque - piękna epoka XIX wieku.

Wielu literatów, filozofów zwykło nazywać wiek XIX mianem Belle Epoque - pięknej epoki. Cesarz Wilhelm II, z kolei, wspomniane stulecie określał mianem wspaniałych czasów. Czy obydwa sądy są słuszne, a jeśli, tak to czym zasłużyło sobie XIX stulecie na tak znakomite określenia? Otóż, okazuje się, że właśnie w XIX wieku, ludzki geniusz sięgnął szczytu. Był tak doskonały jak nigdy wcześniej. Był tak wszechstronny, iż objął wszystkie dziedziny życia. Był tak dociekliwy, iż poszukiwał odpowiedzi na wszelkie zadawane pytania. A o tym, że taki właśnie był, że w przytoczonych słowach nie ma ni ziarna przesady, oraz że ani literaci, ani filozofowie, ani też Wilhelm III, się nie mylili, traktować będzie niniejsza praca.

Wiek XIX był wiekiem zwiększonego przyrostu naturalnego, wiekiem kapitalizmu, industrializacji, urbanizacji, postępu. Zachód Europy podążając drogą gospodarki kapitalistycznej prężnie się rozwijał. Powstawały nowe miejsca pracy, zakłady produkcyjne, fabryki. Z dnia na dzień zwiększano i unowocześniano produkcję. W ślad za Zachodnią Europą, podążała Ameryka Północna. Ale nie wschodnia część Starego Kontynentu. Nie ówczesna Polska. Brak granic państwa na mapie, ziemie w rękach zaborców, brak poczucia bezpieczeństwa, stabilności, a nade wszystko wspólnoty, spowodowało, że dziś mówi się, że nasz kraj stracił (lub przespał) XIX wiek. I jest to niewątpliwie sąd prawdziwy.

Szczególnie istotne, dla krajów XIX-wiecznego kapitalizmu, były innowacje dostrzeżone i wykorzystane w przemyśle. Do nich to zaliczyć można: nowe technologie obróbki żelaza (spektakularne okazały się pomysły Anglików Bessemera i Thomasa oraz Francuza Martina, w zakresie przetapiania rudy, na stal czystszą od dotychczasowej, bardziej wytrzymałą, twardszą i mniej podatną na korozję, oraz jej walcowania) czy produkcji maszyn. Zmiany pociągały za sobą reorganizację całego procesu produkcji, także w zakresie polityki kadrowej. Nie tylko potrzebowano w fabrykach, hutach czy innych zakładach pracy, większej ilości pracowników (od kilkunastu do kilku tysięcy w jednym "przedsiębiorstwie"), ale nade wszystko, pracowników wykwalifikowanych, czy wykształconych. Około 1870 roku zakończono pierwszy etap uprzemysławiania. Zmiany gospodarcze pociągały za sobą innowacje o charakterze społecznym, a w drugiej połowie XIX stulecia, szczególnie widoczne, przemiany demograficzne. Borykano się z problem tzw. eksplozji demograficznej. Przyrost liczby ludności był zastraszający, i zwiększył się z 1100 milionów na początku XIX wieku do 1500 milionów końcem stulecia. Tyle tytułem wstępu, a teraz meritum. Oto dziedziny, innowacje, wynalazki i ludzie, dzięki którym wiek XIX zyskał miano Belle Epoque.

Medycyna:

- poprawa higienicznych warunków życia	oto przemiany cywilizacyjne zarysowujące się już w wieku XVIII
- spadek liczby zgonów
- rozwój nauki medycznej

- Ludwik Pasteur, francuski chemik i prekursor mikrobiologii, jego odkrycia na tym polu wprowadziły nową jakość do medycyny i farmakologii, Pasteur pracował na szczepionkami, mającymi uchronić ludzki organizm przed chorobami epidemicznymi, w trakcie kariery naukowej Pasteur zajmował się badaniami fermentacji oraz gnicia (pasteryzacji), a także drobnoustrojami chorobotwórczymi, 6 czerwca 1885 roku odbyło się pierwsze zastosowanie jego szczepionki przeciwko wściekliźnie, podano ją 9-letniemu chłopcu, pogryzionemu przez chorego na wściekliznę psa, podanie wspomnianej szczepionki, uratowało dziecku życie

- autorem dwóch traktatów: O powstaniu gatunków i O pochodzeniu człowieka, byłniejaki Charles R. Darwin, Anglik, jeden z największych w dziejach biologów, dowodził w nich, że świat roślin i zwierząt powstał na drodze ewolucji, czyli na drodze zmian od form prostych, po skomplikowane i zróżnicowane, podobne założenia miały przyświecać doskonaleniu się człowieka, od małpy człekokształtnej po ostateczną, najdoskonalszą formę obecną, przed ukazaniem się dzieł Darwina panował wśród systematyków pogląd o stałości gatunków, jego teoria ewolucji (także w kontekście filozoficznym, historycznym i ogólnym) jest porównywana do odkrycia Kopernika w zakresie astronomii

- pierwszy raz w roku 1847, medyk rodem z Wielkiej Brytanii, James Simpson, użył podczas operacji chloroformu, miało to uśmierzyć niejedno, doświadczane przez człowieka cierpienie

Fizyka i nauki medyczne:

- 1895 roku wynalezienie przez Wilhelma Roentgena, promieniowania X, wykorzystywanego do dnia dzisiejszego do diagnostycznych badań medycznych, zwanych prześwietleniami organizmu promieniami X

- odkrycie podzielności i złożoności budowy atomu

- odkrycie promieniotwórczości przez Henryka Becquerela

- odkrycie pierwiastków promieniotwórczych polonu i radu przez małżeństwo Marię Skłodowską-Curie i Piotra Curie

- Jerzy Ohm (fizyk niemiecki), odkrycie na polu elektryczności, a konkretnie określenie stosunku pomiędzy napięciem prądu, a oporem i siłą motoryczną (1826 rok), badając zależność oporu od formy geometrycznej przewodnika, udowodnił istnienie tzw. oporności właściwej

- teoria elektromagnetyczna, oparta o istnienie pola magnetycznego, odkrycie Hansa Oersteda w 1820 roku

- skonstruowanie pierwszego elektromagnesu przez Williama Sturgeona

- udoskonalenie elektromagnesu W. Sturgeona, przez Józefa Henrego w 1831 roku, poprzez zastosowanie izolacji drutów metalowych

- położenie podwalin pod elektrotechnikę przez Michała Faradaya, zdefiniowanie iż magnetyzm jest właściwością materii, odkrycie zjawiska indukcji elektromagnetycznej, odkrycie zjawiska samoindukcji, sformułowania prawa elektrolizy, Faraday był twórcą prostej metody skraplania gazów, ten pochodzący z Wielkiej Brytanii uczony, był samoukiem i eksperymentatorem

Chemia:

- Dymitr Mendelejew, stworzenie tablicy okresowości pierwiastków, zwanej powszechnie tablicą Mendelejewa; pracował w zakresie chemii roztworów; 101 pierwiastek tablicy ku jego czci nazwano mendelew

- Ludwik Gay-Lussac, zdefiniowanie prawa obojętności gazów

Astronomia:

- dzięki jej zgłębianiu, możliwe stało się lepsze poznanie wszechświata (badania w tej materii niezależnie od siebie prowadzili: Francuz Urban Le Verrier, oraz Anglik John Adams)

- Dawid Hilbert i Feliks Klein - odkrycia na płaszczyźnie matematyki i geometrii

Technika:

- postęp na gruncie hutnictwa, produkcji maszynowej i chemicznej - przeprowadzenie po raz pierwszy procesu rafinacji i destylacji - otrzymanie koksu w piecu koksowniczym z węgla kamiennego	przemysł
- postęp w konstruowaniu maszyn rolniczych - produkcja nawozów sztucznych - zwiększenie produkcji rolnej i hodowlanej	rolnictwo

- w budownictwie wykorzystano w charakterze elementów konstrukcyjnych: stal oraz żelazobeton (koniec XIX stulecia)

- 1889 rok, w Paryżu stanęła znana po dziś dzień wieża Eiffela, 300-metrowa konstrukcja autorstwa Gustaw Eiffela

"Wiek pary i elektryczności":

- pierwsza połowa XIX stulecia została naznaczona odkryciami z wykorzystaniem pary, druga z wykorzystaniem elektryczności

- 1827 rok, Brytyjczyk, fizyk z wykształcenia, Michael Faraday wynalazł silnik elektryczny

- z inicjatywy Niemca, przedsiębiorcy Ernsta Wernera Von Simiensa, uruchomiono pierwszą linię kolei elektrycznej (1879 rok)

- 1827 rok, pochodzący z USA, Tomasz Alva Edison stworzył żarówkę, w 1830 roku - otworzył w Nowym Jorku elektrownię

Komunikacja:

- elektromagnetyzm zastosowany do przesyłania informacji na odległość (początek badań, lata 30-te XIX wieku)

- w latach 1835-1838, Samuel Morse, Amerykanin, zbudował pierwszy praktyczny telegraf elektromagnetyczny, a w 1840 roku, opracował dla niego specjalny alfabet, zwany alfabetem Morse'a, dzięki wspomnianemu odkryciu, przepływ wiadomości został w krótkim czasie usprawniony i zwielokrotniony

- za wynalazcę elektromagnetycznego aparatu telefonicznego uznaje się Aleksandra Grahama Bella, ten, pochodzący ze Szkocji, fizyk i fizjolog, pracował nad wieloma innowacyjnymi urządzeniami, opatentował membranę, dążył do skonstruowania aparatu reagującego na obecność metalu w ludzkim organizmie; wspomniany telefon wynalazł w 1876 roku (wespół z Thomasem A. Watsonem), jeszcze w XIX wieku oddano do druku użytkownikom telefonu pierwszą książkę telefoniczną, powstawały także pierwsze budki telefoniczne

- Guglielmo Marconi, Włoch, laureat nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1907 (za wkład w rozwój telegrafii bezprzewodowej), w latach 90-tych pracował nad radiotelegrafem

- od 1914 roku w Belgii, w radiu nadawano stały program muzyczny

- lokomotywy w większości napędzane były za pomocą pary, co nie oznacza, że końcem XIX wieku, nie instalowano w nich silników elektrycznych

- na przełomie wieków swoje największe triumfy święcił tramwaj elektryczny, linie tramwajowe powstawały we wszystkich, ważniejszych metropoliach europejskich: w Londynie, Budapeszcie, Glasgow, Wiedniu, Paryżu, Berlinie i Hamburgu

- Carl Friedrich Benz i Gottlieb Daimler, Niemcy, odrębnie od siebie, skonstruowali benzynowy silnik spalinowy, dzięki ich odkryciu, samochód i motor, zyskały niezliczoną rzeszę zwolenników i entuzjastów

- w XVIII wieku konstruowano pierwsze balony, w XIX wieku kontynuowano prace nad samymi statkami aerostatowymi oraz nad "usprawnieniem" ich lotów dążono także do wzniesienia w powietrze sterowców i szybowców

- Clement Ader francuski inżynier, pionier awiacji - swój pierwszy samolot skonstruował w 1886 roku, wykorzystanie silnika parowego, pozwoliło mu na loty na odległość około 300 metrów

- pierwszym samolotem, który wykonał samodzielny lot był Wright Flyer, zbudowany przez braci Wright, 17 grudnia 1903 roku miał miejsce pierwszy lot; bracia Orville Wright i Wilbur Wright, amerykańscy pionierzy lotnictwa, zaczynali od konstruowania sterowców i szybowców, a przełomu w lotnictwie dokonali, napędzając samolot silnikiem spalinowym, z czasem dzięki udoskonaleniu ich odkrycia (w 1909 roku) Louis Bleriot przeleciał nad kanałem La Manche

- o ile przełom w lotnictwie miał się dokonać dopiero w XX wieku, tak niewątpliwie wiek XIX, należał do kolei i transportu morskiego

- kolej: w 1825 roku, George Stephenson, jako pierwszy zastosował metalowe szyny (w miejsce dotychczasowych drewnianych) i uruchomił pierwszą linię kolei publicznej łączącą miejscowość Stockton z miejscowością Darlington w Wielkiej Brytanii, z kolei w latach: 1891-1916 w większości, w azjatyckiej części Rosji wybudowano kolej transsyberyjską, jest to najdłuższa linia kolejowa na świecie, która przekracza 8 stref czasowych

- żegluga morska: 1869 rok, udostępnienie Kanału Sueskiego (tj. kanału głębokowodnego dla statków morskich, łączącego Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym), a tym samym skrócenie drogi morskiej ze Starego Kontynentu do Azji, 1858 położenie kabla podmorskiego, łączącego Wielką Brytanię ze Stanami Zjednoczonymi, połączenie funkcjonowało krótko, bo tylko od sierpnia do września, ale pozwoliło na udoskonalenie łączności w przyszłości, treść pierwszego, transatlantyckiego komunikatu brzmiała: Europa i Ameryka zostały połączone telegraficznie. Chwała Bogu na wysokościach; pokój na Ziemi ludziom dobrej woli.

Odkrycia geograficzne:

- dotarcie do "wnętrza" Afryki, odkrycie źródeł Nilu, badania w sferze okołobiegunowej

- na szczególną uwagę zasługuje Edmund Strzelecki, polski geograf, który w latach 1834-1835 prowadził wielotematyczne badania przyrodnicze w Ameryce Północnej; w Ameryce Południowej z kolei, badał tamtejsze wulkany; w roku 1838 kontynuował prace badawcze na Hawajach i Wyspach Polinezji, lata 1839-1844 to okres eksploracji Australii, Nowej Zelandii i Tasmanii przez Strzeleckiego, podczas pobytu w Australii, geograf odkrył najwyższe pasmo górskie tego kontynentu, a mianowicie Wielkie Góry Wododziałowe; jego najwyższy szczyt nazwał na cześć wodza insurekcji kościuszkowskiej - Górą Kościuszki

Edukacja:

- w krajach rozwijających, dobrze prosperujących gospodarczo, cywilizacyjnie prężnych, nastąpił widoczny postęp w szkolnictwie

- zmiany zostały wywołały także następujące okoliczności: przejęcie nadzoru szkolnego przez państwo oraz wzrastająca zamożność obywateli

- obowiązywanie przymusu szkolnego na etapie podstawowym, w konsekwencji zmniejszenie odsetka analfabetów w krajach prosperity gospodarczego, oraz na obszarach uprzemysłowionych (odwrotnie w krajach zacofanych, oraz na terenach z dominującą produkcją rolną)

- rozwój przemysłu napędzał szkolnictwo szczebla średniego i wyższego, zwłaszcza wobec konieczności zatrudniania fachowców, oraz ekspertów na konkretnych stanowiskach pracy

- im mniej rozwinięte, a co za tym idzie, im bardziej wsteczne państwo, tym mniejsze zabiegi podejmowane w kierunku usprawnienia i doskonalenia szkolnictwa (przykłady: Rosja, kolonie, czy Ameryka Południowa)

Nauki społeczne:

- postęp na wielu płaszczyznach życia, w nauce, technice, medycynie, otworzył człowieka na człowieka, na relacje wzajemne pomiędzy ludźmi, a także na współzależność pomiędzy jednostką a światem, społeczeństwem, naturą

- rozwijają się więc nauki humanistyczne: historia, filozofia, oraz społeczne: socjologia, psychologia czy pedagogika

- w historii skupiono się na zgłębianiu zmian społecznych, ekonomicznych, cywilizacyjnych, dokonujących się w przekroju dziejowym

- przed wybuchem I wojny światowej, w krajach takich, jak: Niemcy, Francja czy Belgia, na rynku wydawniczym, pojawiały się serie publikacji o profilu historycznym

- na gruncie nauk społecznych zasłynęli Karol Marks i Fryderyk Engels, głosząc teorię społeczeństwa klasowego, oraz dokonującej się wciąż pomiędzy klasami walki

-filozofia: ideologiem epoki był między innymi Fryderyk Nietzsche, to on wprowadził na grunt filozoficzny terminy: rasa panów i rasa niewolników, i to właśnie w nich zakorzenił się niemiecki, XX-wieczny faszyzm, nacjonalizm, ksenofobia i antysemityzm

Literatura:

- niesamowita różnorodność tematyczna oraz gatunkowa (spowodowana postępującymi zmianami społecznymi, gospodarczymi, cywilizacyjnymi)

- literacka doba Młodej Europy, charakteryzowała się poczuciem zagrożenia jednostki, obawą o odebranie jej tożsamości, obawiano się, że "identyfikatorem" człowieka nie będzie on sam, a jego miejsce pracy, nazwa zakładu, w którym jest zatrudniony, człowiek XIX wieku jeśli nie czuł się gorszy, to z pewnością miał przekonanie o własnej zwykłości, powszechności, a to go nie umacniało, nie napawało go dumą, wręcz przeciwnie rodziło niepewność i odbierało siły

- jednym z dominujących kierunków literaturze był naturalizm, prąd ten powstał we Francji w XIX wieku i rozprzestrzenił się na inne kraje Europy (pojawił się także w Stanach Zjednoczonych), naturalizm był ściśle powiązany z realizmem, a niekiedy te dwa terminy używano zamiennie, naturalizm objawił się przede wszystkim w powieści i dramacie, najważniejszym propagatorem tego nurtu był bez wątpienia Emil Zola (1840-1902)

- istotną rolę odegrał także symbolizm, kierunek poetycki; powstał we Francji w drugiej połowie XIX wieku, jako reakcja na naturalizm, symboliści dążyli do wywołania nastroju nie poprzez efekty malarskie, ale poprzez rytm i muzykę wiersza, sztandarowymi reprezentantami kierunku byli: Paul Verlain i Maurycy Maeterlinck.

- koniec wieku wzmacniał postawy dekadenckie, pesymistyczne a nawet w pewnym stopniu mistyczne - i o tym także traktuje literatura "wieku pary i elektryczności"

- w światopoglądzie końca epoki (a także w literaturze) pojawia się kierunek zwany dekadentyzmem, zakłada on pesymistyczny, posępny, pasywny nastrój towarzyszący przełomowi XIX i XX wieku

- o zjawiskach społecznych XIX wieku pisali między innymi: Anatol France (1844-1924), Marcel Proust (1871-1922), czy Geroge Bernrd Shaw (1856-1950)

- o realizmie traktowali: we Francji: Honoriusz Balzac (1799-1850), Henryk Stendhal (1783-1848), który powiedział, że literatura jest jak zwierciadło przechadzające się po dziedzińcu, Gustaw Flaubert (1821-1880), w Anglii Karol Dickens (1812-1870), w Niemczech: Otto Ludwig (1813-1865) oraz bracia Henryk (1871-1950) i Tomasz (1875-1955) Mann

- inni przedstawiciele literatury epoki to: Gerhart Hauptmann (1862-1946), Fiodor Dostojewski (1821-1955), Lew Tołstoj (1828-1906), Anton Czechow (1860-1904), Henryk Ibsen (1828-1906), Joseph Conrad (1857-1924), Mark Twain (1835-1910)

- głownie dzięki innowacjom w technice, a także sprawniejszej organizacji pracy w drukarniach, książka stała się produktem ogólnodostępnym, tanim, towarem po który chętnie sięgano, także wobec zmian zachodzących w szkolnictwie, naukę, a także literaturę ceniono, dzięki nim bowiem, poszerzały się horyzonty intelektualne ludzi epoki

Malarstwo:

- XIX wiek w malarstwie (i sztukach plastycznych ogólnie), zdominowały dwa sztandarowe kierunki: realizm i impresjonizm

- realizm: to naśladowczy sposób przedstawiania rzeczywistości, charakteryzuje się spokojną i cichą kompozycją, bohaterem dzieł jest człowiek pracy, ofiara niesprawiedliwości i wyzysku, tło najczęściej stanowią piękne ojczyste krajobrazy

- realizm reprezentowali: Gustaw Courbet (1819-1877), Honoriusz Dauimier(1809-1879), Jan Franciszek Millet (1814-1875), Adolf Menzel (1815-1905), Wilhelm Leibl (1844-1900), Ilia Riepin (1844-1930)

- najbardziej charakterystyczną cechą malarstwa i rzeźby impresjonistycznej było dążenie do oddania zmysłowych, subiektywnych wrażeń (impresji) artysty, stąd wielkie znaczenie odpowiedniego uchwycenia barwy i światła w dziele jego twórcy

- XIX-wieczni impresjoniści to: Klaudiusz Monet (1840-1926), Edward Manet (1832-1883), August Renoir (1841-1919), Edgar Degas (1834-1917), Paweł Gauguin (1848-1903), Paweł Cezanne (1839-1906), Vincent van Gogh (1853-1890)

- poza wspomnianymi prądami na uwagę zasługują: symbolizm, modernizm, kubizm z Pablem Picasso na czele

Architektura:

- kierunkiem dominującym w architekturze była secesja, podstawowe cechy sztuki secesyjnej to: dekoracyjność, stylizacja, asymetria, płynne, faliste linie, swobodne układy kompozycyjne, roślinna ornamentyka, pastelowa kolorystyka, inspiracje czerpano najczęściej z motywów kwiatowych (pąk symbolizował coś jeszcze nienarodzonego, coś oczekiwanego), także motywów ozdobnego ptactwa (pawie), słonecznika (światło, słońce), istotę secesji stanowiło dążenie do jedności wszystkich sztuk plastycznych

Muzyka:

- nurt romantyczny reprezentowali: Ryszard Wagner (1813-1883), Piotr Czajkowski (1840-1893), Edward Craig (1872-1966)

- nurt impresjonistyczny: Klaudiusz Debussy (1862-1918)

- nurt ekspresjonistyczny: Aleksander Skriabin (1872-1915)

Innowacje w sztuce, kinematografia:

- dagerotypia - to wynaleziona w 1839 pierwsza technika otrzymywania fotografii (materiałem światłoczułym była warstewka jodku srebra na powierzchni posrebrzonej płytki miedzianej), obraz fotograficzny otrzymany tą metodą to dagerotyp; nazwa pochodzi od nazwiska francuskiego malarza, dekoratora i chemika-wynalazcy Louisa Daguerrea; prezentacja dagerotypu nastąpiła w 1839 roku; patent został zakupiony przez rząd francuski, który to rząd, w tym samym roku ogłosił wynalazek jako "wolny dla całego świata"

- koncept fotografii artystycznej, narodził się już w połowie XIX wieku

- poszukiwano sposobów zapisu obrazów ruchomych

- końcem stulecia, Tomasz Edison, wynalazł urządzenie podobne do późniejszej kamery filmowej, kinetoskop, jego działanie polegało na wykonywaniu sekwencji zdjęć w bardzo niewielkich odstępach czasu, które następnie rejestrowano na taśmie filmowej

- w 1894 roku, bracia August i Louis Lumiere skonstruowali pierwszy kinematograf, a w następnym roku pokazali oni próbkę swoich możliwości, prezentując publicznie swoje filmy, pierwsza emisja odbyła się 28 grudnia 1895 roku, w Salonie Indyjskim Grand Cafe w Paryżu, wśród pokazanych produkcji braci Lumiere były między innymi: "Śniadanie", "Polewacz palny", czy wreszcie "Wjazd pociągu na stację w La Ciotat", podczas którego widzowie z pierwszych rzędu pouciekali w popłochu

- Francuz Georges Melies w roku 1898, założył pierwszą firmę producencką

- wysoki poziom artystyczny reprezentowały produkcje filmowe autorstwa Davida Warka Griffitha, a Narodziny narodu (The Birth ot a Nation) z 1915 roku i Nietolerancja (lntolerance) z 1916 roku, po dziś dzień uchodzą za arcydzieła i zachwycają widzów

- generalnie sztukę filmową w ówczesnym czasie, uznano za mało atrakcyjną, nie zaspakajającą wyszukanych i wyrafinowanych gustów publiczności, publiczności przywykłej do widowiskowych, przesyconych dramaturgią, a nade wszystko oprawą i kolorem, przedstawień teatralnych; trudno jednak wymagać by raczkująca kinematografia, mogła zachwycać i pobudzać wyobraźnię widza, do tego stopnia co teatr, teatr który ewoluował i doskonalił się od wielu wieków

- już na początku XX wieku w Stanach zaczęła się masowa produkcja krótkich jedno-, dwuaktowych komedii i melodramatów, tanie kina, do których bilet kosztował 5 centów (nickel) zwano nickelodeonami, pokaz odbywał się zwykle z podkładem muzyki granej na żywo na pianinie, rozgrywki między rosnącymi jak grzyby po deszczu wytwórniami sprawiły, że część z nich przeniosła się na wybrzeże zachodnie, gdzie zresztą warunki do filmowania (a więc np. oświetlenie i pogoda) były lepsze, tym samym zwłaszcza w USA, kinematografia zyskała na wielkiej popularności, początkowo będąc jedynie pożywką dla mas, z czasem doskonaląc technikę kręcenia i produkcji filmu, stała się sztuką tyleż komercyjną, co urzekającą; być może nie zawsze zaspakajała wysublimowane gusta, ale zawsze uwodziła zyskując nowych zwolenników i fanów; w konsekwencji: amerykańska atrakcja dla mas, stała się niedoścignionym wzorem, przemysłem

Prasa:

- stała się kolejnym przejawem tzw. raczkującej kultury masowej, a poprzez udoskonalenia techniczne mogła być kolportowana w wysokich nakładach; pozostawało postawić sobie pytanie do kogo ma być skierowana; jeśli także do nisko wykształconych grup zawodowych, należało uczynić teksty czytelnymi, a całość - atrakcyjną wizualnie; tym samym przekaz prasowy często sprowadzał się do ilustracji, zdjęć, opatrzonych chwytającym, błyskotliwym tytułem, i krótkim, lakonicznym, nierzadko spłyconym komentarzem

- rosły nakłady, gdyż wzrastała liczba potencjalnych nabywców, dzięki nowinkom technicznym, komunikacyjnym, doskonaliły się sposoby druku i kolportażu

- na rynku pojawiły się tytuły: "Het Limes", "New York Herold", "Daily Telegraph", "Die Woche"

- powstawały koncerny prasowe, skupiające po kilka lub kilkanaście tytułów ukazujących się na rynku

Sport:

- często pojawiał się jako przedmiot zainteresowania prasy i świata dziennikarskiego

- prężny rozwój sportu datuje się na cały XIX wiek

- szczególnym powodzeniem cieszyła się piłka nożna

- w Wielkiej Brytanii początkowo sport był rozrywką i uciechą klas uprzywilejowanych, wyższych, z czasem także klasy średniej oraz niższej, robotniczej

- w Niemczech już w XVIII wieku powstawały towarzystwa gimnastyczne, ich celem było nie tylko propagowanie sportu, ale wzmacnianie poprzez sport - ducha narodowego, uprawianie sportu miało więc wymiar ideologiczny

- Francja: Pierre de Coubertin był zwolennikiem prawdziwej, nieskalanej chęcią zysku lub wzbogacenia się, konkurencji i rywalizacji sportowej, był konceptorem zawodów sportowych rozgrywanych w systemie globalnym, tj. z udziałem zawodników z wielu krajów; miały one tym samym nawiązywać do olimpiad z czasów greckich, starożytnych

- pierwsza olimpiada w czasach nowożytnych odbyła się w 1896 roku, w Atenach, a kolejne miały mieć miejsce co cztery lata

- oczywiście nie udało się uniknąć skomercjalizowania sportu, oraz jego uzawodowienia; niemniej jednak tak amatorski, jak i zawodowy zyskiwał rangę kolejnej rozrywki dla mas, rozrywki niezwykle pasjonującej, wciągającej i porywającej (przykład: mecz finałowy o Puchar Anglii obejrzało w 1913 roku około 120 tysięcy widzów), szczególnie mocno, wyraźnie i intensywnie upowszechnianej przez ówczesną prasę

Inne:

- ciągłe doskonalenie silnika spalinowego

- wynalezienie płyty gramofonowej

- udoskonalenie mikroskopów przez Zeissa

- udoskonalenie budowy armat i dział przez Kruppa

- udoskonalenie procesów technologicznych wytwarzania stali - konwertor Bessemera

- drut kolczasty

- wiertarka dentystyczna

- wprowadzenie mechanicznych kosiarek zbożowych

Zmiany technologiczne, cywilizacyjne, oraz w nauce, były przez cały wiek XIX, zauważalne. Nie mogły nimi nie być, nie mogły pozostawać anonimowymi i niezauważonymi, choćby ze względu na to, że na każdym kroku ułatwiały ówczesnym ludziom życie i funkcjonowanie. Co więcej, wiele spośród nich, udoskonalonych służy także i nam, społeczeństwu XXI wieku. Wyjątkowość wieku XIX polega na ogromnym nagromadzeniu nowości, innowacji, na wybuchu szeregu pomysłów usprawniających i ułatwiających ludzkie życie, czyniących codzienność przyjemniejszą, a także na odkryciu metod i środków, dzięki którym człowiek mógł być leczony i chroniony przed śmiercią. I choć i dzisiaj, w wieku XXI (a także w minionym XX) myśl ludzka nieraz przekraczała, przekracza i przekraczać będzie granice zrozumienia, to jednak warto pamiętać, że na przysłowiowy warsztat pracy często kładzie się przedmioty, urządzenia, czy bada się zjawiska niegdyś odkryte, odkryte i poznane zwłaszcza w XIX stuleciu. Obecnie jedynie się je udoskonala. Z drugiej jednak strony warto wiedzieć i rozumieć, że gdyby niegdyś nie zostały wynalezione i odkryte, dziś nie mogłyby być udoskonalane i jeszcze bardziej precyzyjne.

Wiek XIX był niepowtarzalny, i z całą pewnością nie pomylili się wielcy (literaci, filozofowie) nazywając go Belle Epoque - piękną epoką. Miał też rację Wilhelm III twierdząc, że to wspaniałe czasy.

Bibliografia:

Piotr Czerwiński, Historia 1815-1871.

Tomasz Kizwalter, Historia Powszechna wiek XIX.

Grażyna Szelągowska, Dzieje nowożytne i najnowsze 1815-1870.

Mieczysław Żywczyński, Historia Powszechna 1789-1870.