Powstanie Listopadowe - plan pracy :

1. Przyczyny wybuchu Powstania Listopadowego.

2. Przebieg Powstania Listopadowego.

3. Wojna rosyjsko - polska.

4. Przyczyny klęski Powstania Listopadowego.

5. Skutki Powstania Listopadowego.

6. Bibliografia

1. Przyczyny wybuchu powstania listopadowego:

  1. powstańcze dążenia, jakie tkwiły w Królestwie Polskim, a związane były z łamaniem przez cara konstytucji i ograniczaniem autonomii Królestwa Polskiego,
  2. napływające z Zachodu wieści o ruchach niepodległościowych,
  3. patriotyczne manifestacje,
  4. informacje o rewolucji lipcowej we Francji,
  5. przygotowanie przez cara interwencji przeciw Belgii i zamiarze uczestnictwa w niej polskich wojsk,
  6. zagrożenie dla młodych kadetów na czele z Piotrem Wysockim, iż zostanie wykryty ich spisek.

2. Przebieg "Powstania Listopadowego":

  1. 29/30.XI.1830r.-rozpoczęcie powstania w Warszawie pod dowództwem poruczników: P. Wysockiego (część południowa miasta), P. Urbańskiego(Północ), J. Zalewskiego (centrum),
  2. w Warszawie stacjonowały polskie oddziały w liczbie 10 tysięcy i carskich w sile 6 tysięcy,
  3. niepowodzenie ataku na Belweder - ucieczka Wielkiego Księcia Konstantego,
  4. Piotr Wysocki przerywa wykłady w Szkole Podchorążych i wzywa do walki młodych oficerów,
  5. krótkie ale zwycięskie starcie z rosyjskim wojskiem i marsz w kierunku centrum na Arsenał,
  6. ludność Warszawy siekierami i łomami zdobywa Arsenał,
  7. chaos, na ulicach Warszawy panuje dezorganizacja,
  8. Rada Administracyjna (W. Sobolewski, ks. Drucki-Lubecki, ks. A. Czartoryski, J. U. Niemcewicz, J.Lelewel, gen. J. Chłopicki) opracowuje odezwę do ludu warszawskiego wzywającą go do "ładu i porządku",
  9. grudzień 1830 - walka w sprawie utrzymanie powstania pomiędzy Radą Administracyjną przeciwną powstańcom a młodymi oficerami, którzy popierali powstanie,
  10. gen. J. Chłopicki zostaje dowódcą polskich wojsk jakie stacjonowały w Warszawie,
  11. wycofanie się ze stolicy ks. Konstantego wraz z wojskiem na mocy zawartego porozumienia,
  12. 1.XII.1830r.- powstanie Towarzystwa Patriotycznego, w jego skład wchodzili: prezes J.Lelewel, M. Mochnacki, Ks. Bronikowski, T. Krępowiecki, J. L. Żukowski. Najważniejszym celem Towarzystwa było nie dopuścić przez polskie władz do klęski powstania,
  13. 3.XII.1830r.- Rada Administracyjna przekształca się w Rząd Tymczasowy. Margrabia Aleksander Wielopolski zlikwidował Towarzystwo Patriotyczne,
  14. 5.XII.1830r.- gen. J. Chłopicki ogłasza się dyktatorem powstania,
  15. rozmowy polskiej delegacji z carem Mikołajem I w następujących kwestiach: respektowanie zasad konstytucji, zakaz stacjonowania w Królestwie carskich wojsk,
  16. przyłączenie się Litwy, Wołynia i Podola do powstania listopadowego. Powstanie listopadowe okazuje się walką nie o niepodległość ale o konstytucję,
  17. u)18.XII.1830r.- ogłoszenie przez sejm powstania narodowego,
  18. 18.XII - 18.I.1831r.- trwa dyktatura Chłopickiego - jest tragiczna w skutkach, nie podejmowano odpowiednich przygotowań do działań zbrojnych, do zaopatrzenia walczących w broń i żywność,
  19. 18.I.1831r.- J. Chłopickiego oddaje urząd dyktatora w związku z brakiem woli ze strony cara na mediacje z powstańcami, na dyktatora powołany zostaje ks. Michał Radziwiłł,
  20. 25.I.1831r.- ponowne powstanie Towarzystwa Patriotycznego - zorganizowało ono wielką manifestację na cześć dekabrystów. Sejm ogłasza detronizację cara Mikołaja , władzę obejmuje 5-osobowy Rząd Narodowy (Ks. Czartoryski, St. Barzykowski, T. Morawski, W. Niemojewski, J. Lelewel)

3. Wojna rosyjsko -polska: (luty-wrzesień 1831r):

  1. luty 1831r.- granice Królestwa Polskiego przekracza liczącą ponad 100 tysięcy żołnierzy rosyjska armia pod wodzą Iwana Dybicza. Celem strategicznym generała Dybicza był marsz na Warszawę, zajęcie stolicy do końca lutego, natychmiastowa i bezwarunkowa likwidacja powstania.
  2. 14.II.1831r.- miała miejsce bitwa pod Stoczkiem. Polskie oddziały pod dowództwem gen. J. Dwernickiego pokonały dywizję rosyjskiego gen. Gejsmara.
  3. 17.II.1831r.- rozegrała się bitwa pod Dobrem. Generał J. Skrzynecki po pięciogodzinnej walce zatrzymał marsz na Warszawę rosyjskich wojsk pod wodzą generała Rosena.
  4. 20.II1831r.- sejm wydał uchwałę, która przyznawała pensje rannym podoficerom i żołnierzom a także żonom poległych.
  5. 25.II.1831r.- toczyła się bitwa pod Grochowem. Armią polską dowodzili Ks. Radziwiłł ale faktycznie generał Chłopicki, który to podczas tej bitwy został bardzo ciężko ranny. Polskie oddziały wycofane zostały na Pragę.
  6. 26.II.1831r.- sejm wybrał gen. J. Skrzyneckiego na stanowisko naczelnego wodza. Gen. W. Chrzanowski został szefem sztabu, a gen. J. Prądzyński kwatermistrzem. Stanowisko gubernatora Warszawy objął Jan Krukowiecki, z Królestwa wycofały się carskie wojska.
  7. 3.III.1831r.- korpus gen. Dwernickiego zajął Lublin i Zamość. Wojska rosyjskie udają się w kierunku ujścia Wieprzy do Wisły, zamierzały w taki sposób wykonać manewr przejścia Wisły i ataku od południa na Warszawę.
  8. 30/31.III.1831r.- polskie oddziały rozgromiły 30 marca pod Wawrem siły gen. Gejsmara a 31 marca pod Dembem Wielkim zwyciężyły korpus gen. Rosena.
  9. 10.IV.1831r.- pod Iganiami rozegrała się zwycięska dla wojsk polskich bitwa pod dowództwem gen. I. Prądzyńskiego.
  10. 26.V.1831r.- z winy Skrzyneckiego wojska polskie poniosły klęskę pod Ostrołęką. Skrzynecki dał się podejść rosyjskim siłom. Zmarnowana została kolejna szansa.
  11. 4.VII.1831r.- carskie wojska pod dowództwem feldmarszałka Iwana Pastkiewicza udają się w kierunku Pułtuska i Płocka.
  12. 13.VII.1831r.- polskie oddziały na Litwie pod dowództwem Adama Giełguda i Dezyderego Chłopowskiego przechodzą pruską granicę i oddają broń.
  13. 10/11.VIII.1831r.-Towarzystwo Patriotyczne ogłasza 58-pytań. Zawierały one zarzuty wobec naczelnego wodza - Skrzyneckiego. Sejm usunął go ze stanowiska. Powołał na to miejsce gen. H. Dembińskiego, on także nie rozpoczął zaczepnych działań.
  14. 15.VIII.1831r.- doszło do zamieszek w Warszawie. Ludność wtargnęła do aresztu na Zamku i dokonała samosądu, wieszając oskarżonych o zdradę więźniów. Ginie gen. Jankowski. Kolejnym wodzem powstania został gen. K. Małachowski a gen. J. Krukowiecki prezesem Rządu Narodowego. Krukowiecki dążył do układów z Paskiewiczem, rozwiązania Towarzystwa Patriotycznego oraz kapitulacji powstańców.
  15. na Lubelszczyznę zostało skierowane 20 tysięcy polskich żołnierzy pod dowództwem generała Girolamo Ramorino
  16. 6.IX.1831r.- Pastkiewicz zaatakował Warszawę od strony Woli. Zginęli wówczas gen. Julian Ordon i obrońca Woli -gen. Józef Sowiński.
  17. 8.IX,1831r.- Warszawa skapitulowała. Akt kapitulacji podpisał Małachowski, natomiast sejm oraz rząd na czele z prezesem B. Niemojewskim wyjeżdżają ze stolicy. Rozpoczyna się agonia powstania, pomiędzy oddziałami nie ma już łączności.
  18. 5.X.1831r.- polskie wojsko (20 tysięcy ludzi) na czele z ostatnim przywódcą powstania listopadowego gen. Maciejem Rybińskim przekracza pruską granicę pod Brodnicą, następnie oddaje broń. 9.X kapituluje twierdza Modlin a 21.X Zamość.

4. Przyczyny upadku "Powstania Listopadowego":

  1. brak wsparcia ze strony chłopów, stanowiących wówczas większą część polskiego społeczeństwo a także ze strony niemiecko-żydowskiej mniejszości narodowej, która zawsze pozostawała obojętna wobec suwerenności oraz wolności Polski.
  2. brak zgody co do strategii prowadzenia walki przez dowódców powstania.
  3. zupełny brak jedności w czasie obrad sejmu - ścieranie się lewicowo - konserwatywnych tendencji dotyczących sposobu prowadzenia walki.
  4. niewiara w sukces powstania, szukanie wszelkich dróg aby je zakończyć. Jeżeli wielki Napoleon nie zdołał pokonać Rosji mając tylu sprzymierzeńcach, jak więc ma to się udać małej Polsce.
  5. zbyt duże rozbieżności w uzbrojeniu i liczebności wojsk (200 tys. żołnierzy rosyjskich wobec 100 tys. polskich).

5. Skutki "Powstania Listopadowego":

  1. car Mikołaj I zlikwidował Konstytucję, a na jej miejsce wprowadził Statut Organiczny, który pozostawiał Radę Administracyjną i Radę Stanu.
  2. Statut Organiczny dawał Polakom ograniczoną nietykalność osobistą oraz wolność wyznania.
  3. Królestwo Polskie utraciło: rząd, sejm, armię i stało się "nierozdzielną częścią Rosji".
  4. wprowadzono stan wyjątkowy, który trwał do 1914r.
  5. wszelkie polityczne przestępstwa miały podlegać sądom wojskowym.
  6. namiestnikiem Królestwa Polskiego car mianował feldmarszałka Iwana Paskiewicza, któremu nadał tytułu książęcy za zdobycie Warszawy w 1831r.
  7. na terytorium Królestwa Polskiego przebywało 100 tysięcy rosyjskiego wojska.
  8. majątki powstańców zostały skonfiskowane a następnie przekazane do Rosji, całe szlacheckie rodziny wywożono w głąb carskiej Rosji albo odbierano im szlachectwo za obronę polskości.
  9. zbudowano Cytadelę, tam w pawilonie X przetrzymywano więźniów politycznych, których Komisja Śledcza skazywała na katorżnicze roboty.
  10. w 1837r. wprowadzono podział na gubernie według rosyjskiego systemu, a od 1847r. obowiązywał carski kodeks karny.
  11. zamiast złotówek nakazano używać rubli.
  12. zamknięte zostały uczelnie wyższe: Uniwersytet Warszawski i Uniwersytet Wileński - młodzież została zmuszona kształcić się na rosyjskich uczelniach
  13. zlikwidowano Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
  14. wszczęto zdecydowaną walkę z rzymsko-katolickim Kościołem. Rozwiązano praktycznie wszystkie klasztory. Ograniczono liczbę istniejących szkół zakonnych,.
  15. 1839r.- Kościół greko-katolicki dzięki metropolicie kijowskiemu Józefowi Siemaszko włączono do Kościoła prawosławnego,.
  16. po klęsce powstania konsekwencje gospodarcze dla Królestwa Polskiego były następujące:
    • nowa taryfa celna - rosyjskie towary przywożone do Królestwa posiadały bardzo niskie cła, a towary polskie wwożone do Rosji bardzo wysokie nawet do 16%. Granicę celną zniesiono dopiero w 1851 r.
    • zahamowanie przemysłu włókienniczo-tekstylnego w Żyrardowie i Łodzi,
    • zaczęto wprowadzać oczynszowanie chłopstwa, spowodowało to zróżnicowanie wsi bowiem, ci którym nie starczało na opłatę czynszu tracili gospodarstwa a następnie powiększali miejski plebs.
  1. w latach 1845-48 wybudowano Kolej Warszawsko-Wiedeńską. Połączyła ona Warszawę - Częstochowę - Kraków - Wrocław i Wiedeń.