Archipelag wysp hawajskich

Hawaje położone są na Oceanie Spokojnym, łączna powierzchnia wynosi 16,7 tys. km². Liczba mieszkańców 1,1 mln (1991). Wyspy zamieszkuje w 24% ludność biała w 23% Japończycy i 20% Polinezyjczycy. Hawaje położone są na obszarach wulkanicznych, w krajobrazie dominują malownicze plaże, doliny i wybrzeża klifowe.

Wyspy należą do jednych a najatrakcyjniejszych na świecie. Szczególnie dla Amerykanów, których dzieli od wysp odległość około 2000 km, Hawaje należą również do Stanów Zjednoczonych. Z tego powodu Hawaje tracą swoją egzotykę, na rzecz rozwoju turystyki. Wyspy są jednym z najpopularniejszych miejsce gdzie Amerykanie spędzają wakacje, miesiące miodowe. Miejsce stanowi dla nich prawdziwy raj w porównaniu

z miejskimi krajobrazami. Hawaje odwiedza, co roku około sześć milionów turystów rocznie, z czego jeden milion to Japończycy. Wydają oni na wyspach około 600 USD na dzień. Wyspy zmieniają się w ogromne wesołe miasteczka, pełne atrakcji i rozrywek dla turystów. W 1992 roku nastąpił znaczny kryzys w rozwoju turystyki spowodowane było to wielkim huraganem Iniki na Kauai, którego skutki były bardzo tragiczne. Poza tym wiele wysp szczególnie małych bardzo dużo straciło przez swą popularność wśród turystów, straciły one swój charakter a wielu przypadkach doszło do zmian w krajobrazie naturalnym.

Stolicą i jednocześnie największym portem na Hawajach jest Honolulu, miasto na wyspie, Oahu, obok jednego z największych centrów turystycznych Waikiki. Do największych wysp należy wyspa, Hawaii, ponieważ nosi ona taką samą nazwę jak cały archipelag dla odróżnienia nazwano ja Wielką Wyspą. Wśród wysp, które cieszą się największą popularnością turystów są Maui i Kauai i w mniejszym stopniu Molokai.

Na wyspach w większości panuje podobny klimat charakteryzują się one również podobną topografią. Całe Hawaje znajdują się w strefie klimatu zwrotnikowego o odmianie morskiej. Największe sumy opadów występują w okresie od grudnia do marca, (na wyspie Kauai opady roczne do 12,5 tys. mm). Różnice w ilości występujących opadów są wyraźne na wybrzeżach. Na wybrzeżach północno - wschodnich znacznie częstsze są deszcze oceaniczne, co powoduje, że są one bardziej wilgotne, przez co występuje tu znacznie bogatsza roślinność. Wybrzeża południowo - zachodnie są suchsze, posiadają lepsze warunki do rozwoju wielkich ośrodków wypoczynkowych, hoteli. Wyspy archipelagu hawajskiego należą w większości do wysp pochodzenia wulkanicznego. Położone są na tzw. grzbiecie hawajskim który ciągnie się aż do Półwyspu Kamczatka.

Do najstarszych wysp należą położone na północnym zachodzie wyspy będące atolami koralowymi. Obszar Hawajów ciągle się powiększa, dzieje się to w wyniku stale wypływającej z morza i zastygającej lawy. Proces ten jest widoczny na Wielkiej Wyspie w okolicach Kilauea. Do czynnych wulkanów należą na Wielkiej Wyspie - Mauna Kea - 4205 m i Mauna Lea - 4169 m ). Jest to również obszar częstych trzęsień ziemi.

Hawaje około 2000 lat temu były nikomu nie znanym lądem. Prowadzone na tym obszarze badania wykazały, że pierwszymi osadnikami na tych wyspach byli w II w. n.e. karłowate ludy zwane menehune

o którym krążyło wiele legend. Za pierwszych mieszkańców Hawajów uważa się Polinezyjczyków, którzy znaleźli się na wyspach w wyniku procesu migracji w VIII wieku z Markizów i około 500 lat potem z Tahiti.

W okresie wielkich odkryć geograficznych, Magellan - pierwszy który przepłynął Ocean Spokojny nie napotkał się na swej trasie na wyspy. Wyspy odkrył w 1778 roku kapitan Cook który przypłyną do wybrzeży Kauai. Kapitan Cook był bardzo zaskoczony tym, że mieszkający tu ludzie posługują się językiem tym samym co mieszkańcu zamieszkujący inne wyspy w południowej części Oceanu Spokojnego. Cook przebywał

na Hawajach i tam zmarł w 1779 roku, przyczynił się on do wprowadzenie wielu zmian na wyspach. Polinezyjczycy którzy pierwsi przybyli na ten obszar i zaczęli się na nim osiedlać przywieźli ze sobą wiele roślin i gatunków zwierząt których do tej pory nie było na wyspach. Przybywający na wyspy Europejczycy przyczynili się natomiast do wytępienia wielu gatunków przywiezionych przez Polinezyjczyków a także do wytępiania części ludności zamieszkującej wyspy. Obecnie liczba rodowitych Hawajczyków wynosi zaledwie około osiem tysięcy. Wiele wysp jest wyludnionych jest to głównie skutek wielkich podbojów kolonialnych. Kapitan Cook przyczynił się do rozwoju wymiany handlowej między Chinami a północno - zachodnimi obszarami Oceanu Spokojnego. Przybywający na wyspy handlarze stali się głównym dostawcami broni dla mieszkańców wysp co było początkiem wielu sporów wewnętrznych na wyspach. Dzięki posiadanej broni wódz Wielkiej Wyspy, Kamehameha zdobył panowanie nad prawie wszystkimi wyspami archipelagu. Zanim na Hawaje przybyli Europejczycy, praktycznie nie istniała żadna forma gospodarki, handel polegał na bezpośredniej wymianie głównie owoców ziemi i morza. Po przybyciu kupców i handlarzy z Europy rozpoczął się rozwój gospodarki na tym obszarze. Wielkie korzyści zaczęły przynosić rosnące tu drzewa sandałowe, które sprzedawano przede wszystkim do Chin. Mieszkańcy wysp którzy dotychczas uprawiali rolę głównie kolokazje, (roślina bagienna

z rodziny obrazkowatych, której bulwy zwane taro są jadalne) oraz trudnili się rybołówstwem, zaczęli zajmować się wyrębem drzew sandałowych. Doprowadziło to do całkowitego wycięcia ogromnych puszcz drzew sandałowych. Mieszkańcy szukając innego sposoby zarobkowania zaczęli zajmować się wielorybnictwem.

Z przybyciem Europejczyków i zmianami jakie zaszły pod ich wpływem na wyspach. Zmieniła się nie tylko kultura ale i tradycyjna religia i zwyczaje. Po śmierci w 1819 roku jednego z największych wodzów na Hawajach, Kamehameha. Władza przeszła w ręce Kaahumanu, to za jej panowania na wyspę przybyli misjonarze głownie puryści i rozpoczęli oni proces chrystianizacji wysp. Władza na wyspach powoli zostawała przejmowana przez białych. Na wyspach przed przybyciem białych osadników, panowała zasada według której wódz był w posiadaniu wszystkich wysp i on oddawał w dzierżawę poszczególne wyspy ludziom których uważał za odpowiednich. Do roku 1848 grunty zostały podzielone i były w posiadaniu tylko rdzennych Hawajczyków. W roku 1850 sytuacja uległa zmianie, prawo zakupy i dzierżawy otrzymali również ludzie nie będący rdzennymi mieszkańcami wysp. Dzięki temu wiele obszarów na wyspach znalazła się w posiadaniu głównie przybyłych tum misjonarzy o których mówiono: "przybyli czynić dobro i zgromadzili spore dobra".

Bardzo duży wpływ na rozwój i funkcjonowanie wysp miały Stany Zjednoczone. Po wybuchu wojny domowej w USA nastąpił upadek wielorybnictwa na Hawajach i stało się ono nie opłacalne. Nastąpił jednak rozwój produkcji cukru do Ameryki Północnej. Cukier produkowany na Hawajach był objęty cłem ochronnym

w USA, to spowodowało uruchomienie starań plantatorów amerykańskich, którzy zaczęli dążyć do tego aby wyspy zostały przyłączone do USA. W roku 1893 obalono rządy dotychczasowej królowej Liluokalani a rok po tym doszło do utworzenia Republiki Hawajskiej. Stany Zjednoczone podczas prowadzonej wojny z Hiszpanią na Filipinach, zdały sobie sprawę jak wielką korzyścią byłoby posiadanie wysp Hawajskich, Chodziło im głównie

o port w Pear Harbor który miałby pełnić ważna rolę strategiczną. Przyłączenia Hawajów do USA nastąpiło

12 sierpnia 1898 roku. Dwa lata później przyznano im status terytorium. Ludność biała zamieszkująca Hawaje stanowiła w tym czasie 10%, nie byli oni za tym by Hawajczykom przyznać prawo stanowe. Umożliwiłoby mi to prawo do głosowania, tymczasem Kongres Stanów Zjednoczonych obawiał się ze po nadaniu takich praw Hawajczykom wrośnie ich wpływ szczególne obawiano się wzrostu wpływów Hawajczyków pochodzenia japońskiego. Przez długi okres władza na Hawajach była w rękach tzw. Wielkiej Piątki. Były to konglomeraty które zostały utworzone w głównej mierze przez rodziny misjonarzy. Posiadali oni największe wpływy

w rolnictwie w ich rękach znajdowało się 96% produkowanego cukru. Członkowie konglomeratów zajmowali również główne stanowiska w rządzie, bankach, ubezpieczeniach i innych ważnych instytucjach.

Szybkie przyłączenie wysp hawajskich do Stanów Zjednoczonych, odbyło się za sprawą udziału ich w wojnie USA z Japonią. Bardzo duże znacznie miała również rozwijająca się bardzo intensywnie turystyka. Ostatecznie Hawaje stały się członkami Unii Stanów Zjednoczonych w 1959 roku.

Obecnie na wyspach żyje ponad milion ludzi około 60% z nich stanowią osoby tam urodzone. Natomiast jedna trzecia mieszkańców to biali, (duży procent udziału w ludności białej maja amerykańscy żołnierze), pozostałe narodowości to głównie Japończycy i Filipińczycy. Za rdzennych Hawajczyków podaje się około 200 tysięcy mieszkańców.

Gospodarka Hawajów nie opiera się tak jak kiedyś na rolnictwie. Dalej uprawia się trzcinę cukrową, owoce cytrusowe. Obecnie gospodarka bazuje głównie na turystyce, doszło nawet do sytuacji w której trzeba sprowadzać rolników z Meksyku do pracy, gdyż miejscowa ludność zajmuje się głównie turystyką która daje im większe dochody. AN wyspach większość towarów niezbędnych do życia jest sprowadzana z innych krajów, to powoduje, że życie na wyspach jest bardzo drogie mówi się o tzw. "podatku od raju". Wiele mieszkańców by się utrzymać musi pracować na dwóch etatach.

Przybywający na wyspy hawajskie turyści szukają śladów po dawnych kulturach i zwyczajach. Niestety niewiele ich pozostało. To co przetrwało do dziś pochodzi głownie z okresu kiedy na wyspę przybyli misjonarz

i zaczęli się osiedlać na wyspach. XIX wieczna zabudowa na Hawajach powstała głównie pod wpływem kultury amerykańskiej z charakterystycznymi gankami z drewna jest dziś nazywana na Hawajach "starym miastem".

Na obszarze Wielkiej Wyspy można jedynie odnaleźć ruiny świątyń zwanych heiaus, poświecone różnym bóstwom. Hawaje są znane z panującego tu kultu Elvisa, to również jest jedna z atrakcji przyciągających turystów. Na wyspach odbywają się co roku dwa wielkie festiwale, trwające tydzień Święto Dobrego Króla Kalakuaka które ma miejsce na Wielkiej Wyspie oraz święto ku czci króla Kamehameha na wyspie Oahu. Hawajczycy starają się w różny sposób uatrakcyjnić pobyt turystom, między innymi przez organizowanie pokazów tańca hula czy tradycyjnego święta - luau. Luau stało się sposobem zarabiania pieniędzy i mało jest

w nim tego co tradycyjne. Imprezy takie są okazja do spróbowania hawajskich specjałów do których należy kalua, jest to pieczone pod ziemią prosie a także liczne potrawy z ryb m.in. ahi, mahi - mahi i lomi - lomi.

Język hawajski właściwie istnieje tylko w tradycyjnej muzyce i nazwach geograficznych. Słowa te są bardzo często trudne do wymowy gdyż opierają się one tylko na 12 literach z naszego alfabetu.