Mapa jest to obraz Ziemi lub jej fragmentu wykonany w pomniejszeniu w oparciu o matematyczną konstrukcję, odpowiednią skalę i generalizację.
Mapy cechują się:
- Zmniejszeniem obrazu, który jest określony przez podziałkę mapy
- Wymiernością obrazu, gdyż można na niej dokonywać różnych obliczeń
- Dwuwymiarowością (poza globusem), gdyż jest wykonana na płaskiej powierzchni
- Symbolicznością, gdyż poszczególne przedmioty i zjawiska, które zawarte są na mapie przedstawione są tam za pomocą różnych znaków graficznych, liter, kolorów, itp. według określonego klucz symboli
Mapy składają się z elementów treści mapy takich jak: skala, osnowa geodezyjna, odwzorowanie, układ współrzędnych ( są to elementy matematyczne ). Mapy zawierają także elementy geograficzne takie jak: Fizjografia terenu, cechy administracyjno - gospodarcze oraz nazwy, litery, cyfry. Na mapach znajduje się także opis pozaramkowy na który składają się: tytuł mapy, rok i miejsce wydania, wydawnictwo, legenda itp.
Mapy dzielimy według różnych kwalifikacji
- ze względu na skalę wyróżniamy mapy:
- wielkoskalowe, powyżej 1:200000
- średnioskalowe, od 1:200000 do 1:1000000
- małoskalowe, poniżej 1:1000000
- ze względu na przedstawianą treść wyróżniamy mapy:
- ogólnogeograficzne - które dzielą się na mapy hipsometryczne oraz polityczno - administracyjne. Mapy te przedstawiają rzeźbę terenu, drogi, zabudowania, itp.
- tematyczne - które przedstawiają jeden lub kilka elementów, które są głównymi treściami mapy. Są to np. mapy, które przedstawiają zjawiska przyrodnicze( np. geologię, klimat, botanikę, hydrografię, gleby, itp.), zjawiska społeczno-gospodarcze (np. ludność, przemysł, rolnictwo, osadnictwo, komunikację itp.). Do map tematycznych zaliczane są także mapy inżynierskie, np. górnicze,
- Ze względu na przedstawione terytorium wyróżniamy mapy
- całego globu ziemskiego
- mapy samych lądów
- mapy samych oceanów
- Ze względu na przeznaczeni wyróżniamy mapy:
- projektowe, które odgrywają dużą role w budownictwie, leśnictwie, ogrodnictwie, itp.
- Oceniające warunki oraz zasoby środowiska przyrodniczego
- Drogowe i nawigacyjne takie jak morskie, lotnicze, rzeczne, itp.
- Operacyjno-gospodarcze
- Ze względu na zastosowanie w nauce i oświacie wyróżniamy mapy
- mapy szkolne z podziałem na mapy do szkoły podstawowej , gimnazjum, średnie , a także mapy dla niewidomych
- turystyczne, które dzielą się na sportowe i wycieczkowe
- naukowe i informacyjne
- krajoznawcze
- propagandowo-agitacyjne
Wyróżniamy także następujące typy map:
Mapy analityczne - które pokazują nie całość, a poszczególne właściwości zjawisk, bez współdziałania z innymi procesami. Przykładami takich map są mapy różnych wskaźników klimatycznych (temperatury, opadów, wiatrów), stref wysokości, rzeźby itp.
Mapy syntetyczne - podstawowym zadaniem tego typu map jest przedstawienie zarówno całościowej jak i integralnej charakterystyki zjawisk. Przy tworzeniu bierze się pod uwagę szereg przesłanek, takich jak części składowe danego zjawiska i powiązania między nimi, a także charakter tych powiązań. Przykładami takich map są: mapy krajobrazowe, mapy stref klimatycznych, mapy stref rolniczych. Z przedstawionych wcześniej cech tego typu map jasno wynika, że cechuje ich bardzo duża różnorodność. Mogą one w ostatecznej syntezie mapy uwzględniać jedno pojedyncze zjawisko, przykładowo klimat, a także mogą się odwoływać do szeregu wzajemnie ze sobą powiązanych zjawisk, na przykład zróżnicowania terytorialnego i warunków przyrodniczych.
Mapy kompleksowe - które ukazują równocześnie kilka aspektów zjawiska, lub kilka powiązanych ze sobą zjawisk, które są jednak przedstawione oddzielnie, gdyż każde z nich przedstawia się przy zastosowaniu różnych wskaźników. Mapy te można nazwać mapami wielogałęziowymi
Mapy dokumentacyjne - pokazujące prawdziwe i rzeczywiste zjawiska, gdyż są to zjawiska wcześniej zbadane. Zdjęcia: hydrograficzne, topograficzne, geologiczne itp. ą podstawą rysowania tych
Mapy hipotetyczne - sporządzanie tego typu map polega na przyjmowaniu jako podstawę materiału faktograficznego o cechach niepełnych i stosowaniu szeregu domniemań o rozmieszczeniu zjawisk
Mapy prognostyczne - są przedstawieniem przewidywań o charakterze naukowym procesów i zjawisk, które jeszcze nie istnieją lub są jeszcze nie poznane. W przypadku prognoz kartograficznych możemy mówić zarówno o rozmieszczeniu i istnieniu zjawisk w przestrzeni a także procesów rozwojowych tychże zjawisk w czasie.
Mapy inwentaryzacyjne - mapy te, jak sama nazwa wskazuje, stanowią formę katalogu odzwierciedlającego aktualny stan zjawisk przyrodniczych, bogactw naturalnych, zasobów siły roboczej i tym podobne. Istotą tego typu map jest duża liczba jak najbardziej aktualnych i ciągle aktualizowanych danych.
Mapy oceniające - mapy tego typu są skomplikowaną charakterystyką warunków przyrodniczych pod kątem przydatności do życia dla człowieka lub według kryterium przydatności i dogodności do realizowania określonych celów. Mapy te określają także stopień dopuszczalnego wykorzystania zasobów naturalnych danych terenów i ich efektywność ekonomiczną
Mapy rekomendacyjne - można powiedzieć, że są one rozszerzeniem map oceniających. Ich podstawowym założeniem jest uzyskanie przestrzennej lokalizacji planowanych w przyszłości przedsięwzięć, związanych z ochroną środowiska naturalnego i polepszeniem warunków przyrodniczych, oraz kształtują racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych.
