NIZINY ŚRODKOWOPOLSKIE są częścią Niżu Środkowoeuropejskiego. Od północy ogranicza je zasięg zlodowacenia bałtyckiego, a od południa Sudety oraz Wyżyna Małopolska.
W skład Nizin Środkowopolskich wchodzą:
- Nizina Śląska
- Nizina Południowowielkopolska
- Obniżenie Milicko-Głogowskie
- Wał Trzebnicki
- Niziny Mazowiecko-Podlaskie (Nizina Północnomazowiecka, Nizina Środkowomazowiecka, Nizina Południowopodlaska, Wzniesienia Południowomazowieckie).
W krajobrazie przeważają równiny denudacyjne i akumulacyjne, na których spotyka się pagórki kemów i ozów. Równinna powierzchnia terenu jest poprzecinana szerokimi dolinami rzek oraz pradolinami. Niewielkie opady na obszarze nizin są spowodowane położeniem w cieniu opadowym otaczających wzniesień. Amplitudy roczne wzrastają wraz z przesuwaniem się na wschód. Na terenach nizin zachowały się fragmenty dawnych lasów w postaci Puszczy Knyszyńskiej, Kampinoskiej i Białowieskiej. Znaczne obszary nizin we wschodniej części Polski zajmują tereny podmokłe - bagna i torfowiska. Niewiele jest naturalnych jezior. Na nizinach występują gleby płowe, brunatne, a także gleby bielicoziemne. W dolinach rzek spotyka się mady, a na obszarach podmokłych - gleby bagienne.
Rolnictwo jest najlepiej rozwinięte na Nizinie Śląskiej ze względu na korzystne warunki przyrodnicze - żyzne gleby i sprzyjający klimat, a także na Nizinie Południowowielkopolskiej ze względu na wysoką kulturę rolną. Wśród upraw przeważają ziemniaki, rzepak, buraki cukrowe i pszenica, a w hodowli bydło i trzoda chlewna. Warzywnictwo i sadownictwo skupia się w okolicach większych miast. Największe miasta regionu: Wrocław, Łódź, Warszawa, i Białystok są głównymi ośrodkami przemysłu na tych terenach. Największe znaczenie ma przemysł elektromaszynowy, środków transportu, chemiczny i włókienniczy. Ruch turystyczny skupia się w dużych miastach, gdzie znajdują się obiekty zabytkowe.
Wyżyny są położone między Nizinami Środkowopolskimi na północy, a Kotlinami Podkarpackimi na południu. W pasie wyżyn wyodrębniono:
- Wyżynę Śląską
- Wyżynę Krakowsko-Częstochowską
- Nieckę Nidziańską
- Góry Świętokrzyskie
- Wyżynę Kielecko-Sandomierską
- Wyżynę Lubelską oraz Roztocze.
Rzeźba terenu jest zróżnicowana. Przeważają tereny faliste; miejscami w krajobrazie zaznaczają się wyraźnie wyniosłości, zwłaszcza na terenie Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Roztocza. Obniżeniem w pasie wyżyn jest Niecka Nidziańska. Obszar jest zbudowany z wapieni, dolomitów, margli, piaskowców i zlepieńców różnego wieku. Klimat jest zróżnicowany. W zachodniej części regionu zaznaczają się wpływy oceaniczne, które zanikają wraz z przesuwaniem się na wschód, gdzie przeważają cechy kontynentalne. Wyżyny są obszarem źródłowym dla wielu rzek: Warty, Pilicy, Nidy, Wieprza i Malej Panwi. Sieć rzeczna jest raczej słabo rozwinięta. Tereny zbudowane z wapieni lub margli charakteryzuje głębokie położenie zwierciadła wód podziemnych i niewielkie zasoby wód powierzchniowych. Utworzono kilka zbiorników retencyjnych, między innymi w okolicy Poraja i Goczałkowic. Gleby wyżyn są zróżnicowane, występują tu gleby brunatne, rędziny, czarnoziemy i mady w dolinach rzek. Największe obszary leśne to Puszcza Świętokrzyska i Puszcza Solska. Na obszarze wyżyn spotyka się grądy, buczyny, lasy jodłowe.
Rolnictwo rozwinęło się najlepiej na Wyżynie Lubelskiej i Kielecko-Sandomierskiej oraz w Niecce Nidy. Uprawia się tu między innymi pszenicę, buraki cukrowe, rzepak, tytoń i chmiel (szczególnie na Wyżynie Lubelskiej). Dobrze rozwinięte jest sadownictwo i warzywnictwo. Na terenie wyżyn eksploatuje się surowce skalne (piaskowce, zlepieńce, wapienie, gipsy, kredę), węgiel kamienny, rudy żelaza oraz rudy cynku i ołowiu. Lokalizacja przemysłu jest nierównomierna. Największe skupisko przemysłu znajduje się na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, w wyniku czego nastąpiła silna degradacja środowiska. Najsłabiej rozwinięty jest przemysł na Wyżynie Lubelskiej i Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej. Najbardziej atrakcyjnymi turystycznie obszarami są: Jura Krakowsko-Częstochowska, Góry Świętokrzyskie, okolice Kielc, a także miasta: Kraków, Lublin, Zamość.
Źródło: Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, Złota encyklopedia PWN
