Hodowla lasów na terenie Polski

Hodowla lasu

Za cele stojące za hodowlą lasu stawia się przede wszystkim zapewnienie trwałości oraz wysokiej produkcyjności lasów a także osiągnięcie ciągłego rozwoju i stabilizacji ekosystemów leśnych. Stosuje się głównie metody, wzorowane na procesach naturalnych, kształtowania i odnowienia struktury gatunkowo - wiekowej drzewostanów. Zabiegi takie dotyczą wszystkich faz rozwoju drzewostanów i obejmują przede wszystkim:

• zróżnicowany charakter warunków biotycznych i eko-fizjograficznych określanych w regionalizacji leśno - przyrodniczej oraz w siedliskoznawstwie leśnym,
• wielofunkcyjność obszarów leśnych w gospodarce przestrzennej, specyfikę obszarów chronionych oraz turystyczno - wypoczynkowych oraz lasów na obszarach zdegradowanych i gruntach porolnych,
• zasady i kierunki genetyki, selekcji, reprodukcji lasu, doboru rębni, fitomelioracji oraz uprawy i zalesiania gatunków drzewiastych poza obrębem ekosystemów leśnych

Doskonaląc gospodarkę leśną dużą rolę przypisuje się uwzględnianiu podstaw rozwoju drzew oraz drzewostanów przez:

• szczegółowe poznanie warunków glebowych i siedliskowych, potrzebnych do przywracania lub zachowania zgodności w występowaniu gatunków w odpowiednich warunkach siedliskowych,
• realizowanie podstaw powszechnej ochrony przyrody, ochrona ekosystemów charakterem zbliżonym do naturalnych - lasów olsowych i łęgowych, śródleśnych zbiorników, cieków wodnych, torfowisk, bagien, wrzosowisk, stanowisk rzadko występujących gatunków roślin, ostoi zwierzyny a także innych przykładów różnorodności biologicznej,
• optymalizacje sposobu gospodarowania lasami ochronnymi do pełnionych przez nie funkcji,
• naturalizację krajobrazu leśnego poprzez wzbogacanie różnorodności gatunkowej biocenoz leśnych, ograniczenie powierzchni zrębów zupełnych, preferowanie naturalnych procesów odnawiania się lasu oraz stosowanie urozmaicenia brzegowych stref lasów,
• regulowanie stanu zasobów drzewnych w zgodzie z zasadą trwałości, zabezpieczenie realizacji potrzeb ochronnych i hodowlanych lasów i wzrostu zasobności drzewostanów,
• zalesianie gruntów położonych w szczególności górnych części zlewni górskich, górskich strefach zagrożonych erozją i obszarach wododziałowych.

Nasiennictwo i selekcja

Główną formą ochrony zasobów genowych w lasach są uznawane komisyjnie i chronione prawnie, gospodarcze drzewostany nasienne, drzewa doborowe, plantacje oraz plantacyjne uprawy nasienne. W 1993 r. Został opracowany "Program zachowania leśnych zasobów genowych i hodowli selekcyjnej drzew leśnych na lata 1991 - 2010", który łączy zarówno cele; zapewnienie odpowiedniej jakości nasion, zachowanie bazy genetycznej i dostosowywanie się do zasad regionalizacji nasiennej

Stopień realizacji programu na dzień 31.12.1998 r. Przedstawiają następujące dane:

Baza nasienna pozwala na pełne zaspokojenie zapotrzebowania nadleśnictw w stosunku do odpowiednio jakościowo materiału siewnego oraz odpowiedniego przystosowania do lokalnych specyfikacji wzrostu.

Istnieją potrzeby intensyfikacji w wykorzystaniu posiadanej bazy nasiennej. Potrzeby te obejmują również prowadzenie badań naukowych. Dzięki odpowiedniej selekcji drzewostanów lub plantacji nasiennych, otrzymuje się nasiona które wysyłane są do wyłuszczarni, gdzie dokonują się procesy ich wyłuszczania, oczyszczania i przygotowania do wysiewu. Dzięki nowoczesnej sieci istniejących obiektów zaspokajane są wszelkie wymagania nadleśnictw w zakresie zapotrzebowania na materiał siewny. Dzięki temu istnieje możliwość stosowania nasion rodzimego pochodzenia, które są przystosowane odpowiednio do klimatycznych i siedliskowych warunków wzrostu.

Liczba przechowalni, wyłuszczarni i stacji oceny nasion

Dzięki modernizacji, jaką przeprowadzono w latach 1993 - 1998, istniejąca w polskim leśnictwie sieć przechowalni i wyłuszczarni nasion jest jedna z najnowocześniejszych w Europie.

Miejscem odgrywającym w ochronie zasobów genowych jest Leśny Bank Genów Kostrzyca. Położony na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu, został wybudowany w 1995 r., przy udziale wsparcia Banku Światowego, dzięki środkom pochodzących z funduszu GEF.

Szkółkarstwo

Materiał przeznaczony dla potrzeb odnowienia i zalesiania gruntów pochodzi ze szkółek leśnych. Ich liczba wynosiła 1385 w 1998 roku, a powierzchnia produkcyjna szacowana była na 3521 ha.

W skali całego kraju przeciętna powierzchnia produkcyjna wynosiła 2,54 ha. W obszarach górskich szkółka leśna miała powierzchnię 1,54 ha. W związku z realizacją projektów zalesiania powierzchni nieużytków i gruntów rolnych oraz odnawiania lasów, wzrasta od 1993 roku przeciętna powierzchnia produkcyjna. W niektórych obszarach istniały trudności w zaspokojeniu zapotrzebowania w odniesieniu do materiału sadzeniowego, głównie niektórych gatunków drzew liściastych (buk, dąb) i modrzewia. Powodem tego był niedostatek brak nasion wynikający z ograniczeń regionalizacji nasiennej i nieurodzaju. W 1998 roku wyprodukowano łącznie w szkółkach leśnych 1 391 mln sadzonek (z tego 713 tys. stanowiły sadzonki drzew iglastych, 652 tys. liściastych i 26 tys. krzewów). Przeciętna powierzchnia szkółki leśnej w kraju to 2,54 ha.

Odnowienia i zalesienia

23 czerwca 1995 roku został przyjęty "Krajowy program zwiększenia lesistości". W jego założeniach przewiduje się wzrost powierzchniowego udziału lasów do 30 % (2020 r.) i 33 % (do 2050 r.). Gospodarowanie gruntów nieprzydatnych dla potrzeb rolnictwa poprzez zalesianie jest podyktowane działaniami w zakresie ochrony środowiska i kształtowania krajobrazu oraz ładu przestrzennego użytkowania ziemi.

W okresie od 1995 do 1997 roku zalesiono 33 tys. ha powierzchni, co dawało średnio około 11 tys. ha rocznie, przy przewidzianej na rok 8,33 tys. ha. Zaplanowany na 1998 r. rozmiar zalesień wynosił 9871 ha, wykonano natomiast 10617 ha.

Planowana na 1999 rok powierzchnia zalesień to 11852 ha (o 20 % więcej w stosunku do planowanej ilości w 1998 r.). Zadania zawarte w "Krajowym Programie zwiększenia lesistości" są prowadzone zgodnie z planem, a niekiedy z pewnym wyprzedzeniem. Dzięki zwiększeniu środków budżetu przekazywanych Lasom Państwowym a także włącznie z pozyskaniem środków z NFOŚiGW oraz Ekofunduszu, dotacji EBI, Banku Światowego oraz funduszu PHARE możliwe jest przyspieszenie realizacji niektórych zadań zawartych w programie.

W 1998 roku zostało zalesione ponad 10 627 ha powierzchni gruntów. Na ponad 59 170 ha wykonano prace związane z przywróceniem roślinności drzewiastej, dolesieniem i odnowieniem lasów. Największe powierzchniowo obszary zalesiono w dyrekcjach regionalnych Lasów Państwowych w: Szczecinku (1846 ha), Olsztynie (1779), Wrocławiu (1207) i Białymstoku (1029).

Stopień wykonania w 1998 r. zadań w zakresie pielęgnowania i odnowienia lasu ilustruje poniższa tabela: