WPROWADZENIE

Wśród katastrofalnych zjawisk klimatycznych wymieniamy m.in. tajfuny, tornada, powodzie i susze, burze i kwaśne deszcze. Najczęściej występują na kontynencie Azjatyckim (np. w Indiach, Chinach, Japonii) i obu Ameryk (np. USA). Obecnie świat dysponuje odpowiednimi technikami do ich przewidywania, niestety nadal nie można im zapobiegać, jedynie można ustrzec się przed ich skutkami. Wyjątkiem są kwaśne deszcze, które częściowo można ograniczyć stosując różnego rodzaju środki zapobiegawcze. Należą do nich filtry kominowe, katalizatory w samochodach, budowa nowych oczyszczalni ścieków, odpowiednia segregacja i utylizacja śmieci. Kwaśne deszcze to po prostu opady o odczynie pH niższym niż 7. Mogą również przyjmować postać mgły, czy opadów śniegu. Powstają przez połączenie się tlenków siarki, węgla czy azotu z parą wodną, powstałych ze spalania naturalnych złóż węgla, gazu ziemnego czy ropy naftowej. W wyniku takich połączeń powstaje mniej lub bardziej stężony roztwór kwasu siarkowego czy azotowego, i spada na ziemię w postaci kwaśnych opadów niszcząc glebę, roślinność, powodując korozje.

TAJFUNY

Tajfunem nazywamy wiatr wirowy, o dużej sile i niezbyt dużej prędkości. Pojawia się na wybrzeżach Filipin, Japonii i Chin. Jego powstawanie związane jest z okresowymi zmianami kierunków monsunów. Jest najwolniejszym katastrofalnym zjawiskiem pogodowym nie wliczając innych zjawisk należących do grupy tajfunów - deszczy, huraganów, czy zawiei śnieżnych. Prędkość tajfunu waha się w granicach od 20 do 30 km/h, a jego droga jest stosunkowo łatwa do przewidzenia.

TORNADA

Tornado (cyklon) to również wiatr typu wirowego, ale w odróżnieniu od tajfunu jest szybki i gwałtowny. Jego powstanie powoduje zderzenie się frontów ciepłego i wilgotnego z zimną i suchą masą powietrza. Powstają w okolicach zwrotnika i występuje przede wszystkim w USA i zatoce Meksykańskiej. Zwane są również trąbami powietrznymi, i mają charakter lokalny. Mają kształt długiego leja, którego energia porywa wszystko, co spotka na swojej drodze i przenosi na duże odległości, pozostawiając po sobie krajobraz zupełnego zniszczenia. Występowaniu tornada towarzyszy olbrzymi huk, który przypomina ryk odrzutowców. Wewnątrz tornada występuje niskie ciśnienie, które wywołuje eksplozje budynków. Tornada, podobnie jak tajfuny są możliwe do przewidzenia, i w miejscach gdzie jest wysokie prawdopodobieństwo ich powstania i wystąpienia, zainstalowana jest odpowiednia aparatura badawcza. Oprócz przyrody, inicjatorami tornad mogą być również samoloty o dużych prędkościach.

Ciekawostką jest fakt, że trąby powietrzne występują najczęściej na wybrzeżach Zatoki Meksykańskiej, Wysp Bahama, wybrzeży Florydy, oraz na zachodnim wybrzeżu Afryki. Na kontynencie amerykańskim a szczególnie w USA występują mniejsze trąby powietrzne, ale częstsze, około 900 w ciągu roku. Średnio powstaje ich około 3 w ciągu dnia.

BURZE I WYŁADOWANIA ATMOSFERYCZNE

Burze są zjawiskiem typowo lokalnym. Najczęściej występują w porze letniej przy występowaniu odpowiednich warunków atmosferycznych. Są to wilgoć, dość wysoka temperatura powietrza i lód. Gdy powierzchnia ziemi ulegnie nagrzaniu przez docierające do niej promienie słoneczne, następuje ogrzanie się zalegającego nad nią powietrza, które wędruje do góry. Ciepłe i wilgotne powietrze unosząc się coraz wyżej, traci temperaturę a ciśnienie spada. Następuje kondensacja wilgoci, która przekształca się w chmury. Przy odpowiednich warunkach powstające chmury kłębiaste szybko przekształcają się w chmury burzowe. Są to chmury nisko zalegające nad ziemią, ale wysokość takiej chmury jest duża (od 10 do 16 km). W poziomie chmura burzowa może zalegać nad powierzchnią około 8 km a olbrzymie skupiska chmur burzowych mogą się rozciągać na obszarze nawet 65-80 km. Powstające wskutek kondensacji krople stają się zbyt ciężkie i spadają na ziemię w postaci gwałtownego deszczu, natomiast mniejsze kropelki są unoszone do góry wraz z silnymi prądami i zamieniają się w drobinki lodu.

POWÓDŹ

Powódź jest wynikiem różnorakich zjawisk, niekiedy zjawiska te mogą występować razem na danym terenie i potęgować ogrom zjawiska powodziowego. Bezpośrednią przyczyną powodzi są długotrwałe i obfite opady deszczu. Często w parze idą jeszcze wiosenne roztopy, oraz zahamowanie odpływów. W Polsce dochodzie jeszcze do zatorów lodowych na rzekach, które występują ze swych brzegów. Olbrzymie powodzie występują w Chinach, Indiach, Bangladeszu. Powodzie nawiedzają na przykład dolinę Missisipi - katastrofalna w skutkach powódź nawiedziła te tereny w 1993 roku, wskutek nadmiernych opadów w północnym dorzeczu tej rzeki. W Polsce w okresie letnim początkiem powodzi są najczęściej wezbrania początkowych biegów Wisły i Odry w Karpatach i w Sudetach. Takie zjawisko nastąpiło w ostatnim dziesięcioletnim dwa razy, najpierw w 1997 roku i później w 2001 roku. Powódź z 1997 roku poczyniła większe straty niż ta późniejsza, bo pod wodą znalazło się ponad 500 tysięcy hektarów powierzchni oraz dzielnice większych miast, m.in. Wrocławia, Opola i Raciborza.

SUSZA

Susze są niszczącym zjawiskiem dla upraw polnych, łąk i pastwisk. W tych krajach na świecie, gdzie życie człowieka zależy od tego co zasieje i co zbierze, długotrwała susza można oznaczać klęskę głodową.

W meteorologii susza to czas, kiedy średnia opadów danego obszaru spada poniżej wartości dla tego obszaru i utrzymuje się przez długi czas. Przez okres Okło pół wieku, długotrwałe i uporczywe susze nawiedzały kontynent Afrykański, ze względu na warunki klimatyczne, przez co kraje Afryki przez cały czas były zagrożone i przeżywały klęski głodowe. Około 75% kontynentu jest realnie zagrożona widmem suszy. Drugim miejscem równie mocno zagrożonym suszą jest Sahel - obszar położony pomiędzy Saharą, a zachodnią i środkową Azją, oraz Somalia i Etiopia.