Skały to naturalne zespoły minerałów powstałe w wyniku określonych procesów geologicznych. Stanowią podstawowy składnik litosfery. Minerał to pierwiastek lub związek chemiczny o określonym składzie chemicznym i właściwościach fizycznych powstały wskutek działania procesów geologicznych. Minerały tworzące skałę to minerały skałotwórcze. Dzieli się je na:

  • minerały główne - jest ich najwięcej w skale;
  • minerały poboczne - jest ich mniej;
  • minerały akcesoryczne - występują w skale w niewielkich ilościach.

Część minerałów jest pierwiastkami np.: diament i grafit, złoto, srebro. Minerały mają różną odporność na czynniki fizyczne i chemiczne. Twardość minerału określa się porównując ją do twardości minerałów wzorcowych zestawionych w tzw. skali Mohsa:

1. talk;

2. gips;

3. kalcyt;

4. fluoryt;

5. apatyt;

6. ortoklaz;

7. kwarc;

8. topaz;

9. korund;

10. diament.

Skały dzielimy ze względu na sposób powstawania na:

    • magmowe;
    • osadowe;
    • metamorficzne

Skały magmowe powstają w wyniku zastygania lub lawy. Dzieli się je na plutoniczne i wulkaniczne. Skały magmowe plutoniczne (głębinowe) powstają w wyniku zastygania magmy wewnątrz skorupy ziemskiej. Ponieważ zastyganie następuje powoli w skałach tych wykształcają się kryształy minerałów. Skały wulkaniczne (wylewne) powstają na skutek zastygania lawy, po jej wydostaniu się na powierzchnię ziemi. O skałach mówi się skrytokrystaliczne, gdyż w szybko zastygającej lawie nie zdążają wykształcić się kryształy. Jeżeli proces zastygania zaczął się w głębi ziemi i na skutek erupcji zakończył się na powierzchni mówi się o skałach magmowych o strukturze porfirowej. Minerały, które wykrystalizowały pod powierzchnią są zatopione w skrytokrystalicznej masie zastygłej na powierzchni. Jeżeli w zastygłą skałę wcisnęła się płynna magma lub lawa i zastygła to tworzy się skała magmowa żyłowa. Ze względu na skład chemiczny skały magmowe dzieli się na kwaśne, obojętne i zasadowe. Najpopularniejsze skały magmowe i ich podział przedstawiony jest w tabeli;

Odczyn

Skały

plutoniczne

wulkaniczne

żyłowe

kwaśne

kwarcolit

granit

riolit

kwarcolit

aplit

pegmatyt

objętne

tonalit

sit

dioryt

porfiry

lamprofiry

zasadowe

gabro

anortozyt

perydotyt

bazalt

diabaz

pikryt

Skały osadowe powstają na skutek nagromadzenia i osadzenia osadów organicznych i mineralnych. Dzieli się je na:

  • okruchowe;
  • organiczne;
  • chemiczne.

Skały okruchowe powstają w wyniku rozdrobnienia i ewentualnego scementowania innych skał (magmowych, metamorficznych oraz innych osadowych). Do skał okruchowych zalicza się skały luźne (gruz, żwir, piasek) jak i zwięzłe (zlepieńce, brekcje, piaskowce)

Skały osadowe pochodzenia organicznego powstają ze szczątków organizmów żywych (roślinnych i zwierzęcych). Pierwsze powstają wskutek nagromadzenia w środowisku bagiennym materiału roślinnego i przekształceniu go w procesie uwęglania (węgiel kamienny, węgiel brunatny, antracyt, torf, ropa naftowa). Skały pochodzenia zwierzęcego powstają z nagromadzenia szkieletów organizmów morskich (wapienie, kreda wapienna, margle, dolomity). Skały osadowe pochodzenia chemicznego to sól sodowa i potasowa, gips oraz anhydryt. Powstaje na skutek wytrącania się związków chemicznych w zbiornikach wodnych.

Skały metamorficzne powstają z przeobrażenia skał magmowych, osadowych i innych metamorficznych pod wpływem działania wysokiej temperatury i/lub wysokiego ciśnienia. Zmienia się skład mineralny i wygląd skały, skład chemiczny pozostaje natomiast nie zmieniony. Do skał metamorficznych zalicza się:

  • gnejsy - powstają ze skał magmowych, głównie granitów i sjenitów;
  • łupki krystaliczne - powstają ze skał osadowych;
  • fyllity - powstają ze skał ilastych;
  • serpentynity - powstają z zasadowych skał magmowych;
  • marmury - powstają z wapieni;
  • kwarcyty - powstają z piaskowców.

Skały mają duże znaczenie gospodarcze:

  • jako materiał budowlany np.: andezyt, bazalt, gabro, granit, sjenit, dolomit, gips, glina, piasek, piaskowiec, wapień, zlepieniec, żwir, gnejs;
  • jako materiał drogowy np.: andezyt, bazalt, gabro, granit, sjenit, piaskowiec, zlepieniec, żwir;
  • jako materiał dekoracyjny np.: gabro, granit, sjenit, marmur, wapień;
  • jako materiał rzeźbiarski np.: granit, sjenit, piaskowiec, marmur;
  • w przemyśle szklarskim: dolomit, piasek, wapień;
  • w garncarstwie i ceramice: glina, ił;
  • do produkcji cementu: dolomit, margiel, wapień;
  • do wyrobu wapna: wapień;
  • surowce energetyczne: gaz ziemny, ropa naftowa, węgiel kamienny i brunatny;
  • surowce chemiczne: anhydryt, sól kamienna, gips;
  • do produkcji nawozów mineralnych: fosforyt.