Wstęp

Witamina B12 to kobalamina. Jak już sama nazwa wskazuje w skład tej witaminy wchodzi kobalt. Syntetyczną formą tej witaminy może być cyjanokobalamina, która charakteryzuje się duża trwałością i w jej skład wchodzi grupa cyjankowa, która nie jest obecna w naturalnej witaminie B12. Grupa cyjankowa może dołączyć się do witaminy w czasie przetwarzania pokarmu. Sztuczna postać kobalaminy nie jest szkodliwa dla zdrowia, gdyż ilości cyjanku, które mogą być uzyskane z niej są bardzo małe. Witamina B12, jako jedyna ze wszystkich witamin, które rozpuszczają się wodzie, jest w stanie odkładać się w nerkach, wątrobie oraz w innych tkankach. Niedobór tej witaminy jest trudny do zaobserwowania, gdyż możliwe to jest dopiero po kilku latach niedoboru.

Odkrycie witaminy B12

Badacz Whipple wraz ze swoimi pracownikami w 1926 roku stwierdził, że podawana wątroba psom z niedoborem krwi powoduje szybsze ich leczenie, a w konsekwencji uratowanie życia.

Murphy oraz Minot kontynuowali badania i stwierdzili, że wątroba może być wykorzystywana w celach choroby niedokrwistości złośliwej.

Rickes wraz ze swoimi pracownikami w roku 1948 dokonał jako pierwszy wyizolowania (6 lat żmudnych badań) z wątroby krystalicznie czystej substancji charakteryzującej się czerwonym zabarwieniem. Substancja ta, jak wykazano, zapobiega niedokrwistości podawana w bardzo małych ilościach (mikrogramy).

Stwierdzono w tym związku obecność kobaltu oraz fosforu. Zamienne nazwy witaminy B12 to: kobalamina.

Płyn fermentacyjny, który ma zastosowanie w hodowaniu Streptomyces griseus służy do uzyskania streptomycyny. Jest to bogate źródło kobalaminy. W taki sposób może uzyskać czystą witaminę będącą znakomitym lekiem na niedokrwistość złośliwą.

Budowa chemiczna oraz właściwości witaminy B12

Witamina B12 to ogólnie stosowana nazwa związków chemicznych (korynoidów), które charakteryzują się podobną budową chemiczną oraz spełniają podobne funkcje fizjologiczna. Wszystkie te związki posiadają w swojej budowie pierścień w skład, którego wchodzą 4 zredukowane pierścienie pirogowe. Pierścienie pirogowe przy pomocy mostków węglowych łączą się wzajemnie.

W wyniku procesy krystalizacji kobalaminy powstają czerwone igiełki. Witamina B12 jest substancja silnie higroskopijną. Zawiera w swojej budowie 4,5% kobaltu. Wykazuje dużą odporność w podwyższonej temperaturze w środowisku neutralnym. Inna sytuacja przedstawia się w środowisku kwaśnym oraz zasadowym. Tam następuje proces rozkładu witaminy B12 i zmniejsza się jej biologiczna aktywność. Kobalamina może ulec uszkodzeniu na skutek działania metali ciężkich oraz substancji silnie utleniających. Wykazuje odporność na fenole, dlatego też są one wykorzystywane do konserwowane kobalaminy.

Źródła witaminy B12

Podstawowym źródłem kobalaminy są drobnoustroje występujące w środowisku naturalnym. Niewielkie ilości tej witaminy możemy znaleźć w wodzie oraz glebie. W znacznej ilości występuje w tkance mięśniowej oraz wątrobie przeżuwaczy. Dzieje się tak, gdyż drobnoustroje są podstawowym źródłem witaminy. Występują one w części przedżoładkowej tych zwierząt. Organizmy roślinne nie zawierają tej witaminy. Występuje tylko w organizmach zwierzęcych.

Funkcje kobalaminy w organizmie ludzkim

Kobalamina odgrywa ważną rolę w przemianie białek, węglowodanów oraz tłuszczy. Bierze udział w procesie powstawania aminokwasów oraz lipidów. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Wchodzi w skład warstwy ochraniającej komórki nerwowe tzw. otoczka mielinowa. Bierze udział w procesie odtwarzania kodu genetycznego w komórce. Odpowiada za powstawanie oraz funkcjonowanie wszystkich komórek. Wspólnie z pozostałymi witaminami tworzy przekaźniki nerwowe tzn. substancje biorące udział w przekazywaniu informacji pomiędzy komórkami nerwowymi. Odgrywa znaczącą rolę podczas leczenia depresji oraz innych chorób nerwowych.

Skutki nadmiernych ilości witaminy B12

Nadmiar witaminy B12 może spowodować różnego rodzaju uczulenia.

Skutki niedoboru witaminy B12

Niewystarczająca ilość kobalaminy może mieć przyczynę w braku tej witaminy w spożywanych produktach, ale także powodem może być niewystarczająca ilość czynnika wewnętrznego. Skutkiem niedoboru w obu przypadkach jest niedokrwistość. Do tego także dochodzą problemy z przewodem pokarmowym, powodując zmniejszanie możliwości jej wchłaniania. W wyniku tych problemów potrzebna jest operacja. Usuwana jest ta cześć jelita cienkiego, w której przebiega reakcja czynnika wewnętrznego z kobalaminą, ewentualnie usuwa się cześć żołądka, w którym ma miejsce produkcja tego czynnika.

Kobalamina odgrywa istotną rolę w procesie wzrostu i regeneracji komórek organizmu ludzkiego. Niedobór tej witaminy może spowodować niewłaściwe formowanie się komórek nerwowych, co wywołuje takie zmiany chorobowe jak: krwawienie, dezorientacja, demencja, drętwienie, drażliwość, nadmierne pobudzenie, wahanie nastroju, urojenia, bóle i zawroty głowy, halucynacje.

Niedobór tej witaminy może także spowodować problemy z odtwarzaniem kodu genetycznego, w wyniku czego powstają uszkodzone ciałka krwi. Prowadzi to do niedokrwistości oraz uczucie ciągłego zmęczenia. Niedobór białych krwinek doprowadza do większej podatności na zakażenia oraz choroby. Zmianie na gorsze ulega czynnik krzepliwości. Zmiany w układzie pokarmowym mogą doprowadzić do: mdłości, nieprawidłowego wchłaniania pokarmu, brak apetytu, wymioty, biegunka oraz utrata wagi. Niedostateczne ilość tej witaminy powoduje zmiany skórne oraz na powierzchni języka i ust. Powoduje także hipotonię, czyli niskie ciśnienie tętnicze.

Choroba Alheizmera także może być spowodowana niedoborem witaminy B12. Choroba ta, to choroba mózgu, której objawami są: dezorientacja, utrata pamięci, zmiany w układzie nerwowym.

Brak kobalaminy pogarsza sprawność umysłową oraz może doprowadzić do demencji. Należy wówczas zastosować kuracje witaminową, która jest w stanie zahamować zachodzące zmiany.

Problemy z metabolizmem kobalaminy mogą spowodować neuropatię cukrzycową. Witamina B12 może być kumulowana w organizmie. Niedobór tej witaminy nie zawsze jest spowodowany jej brakiem w pożywieniu. Przyczyna może tkwić w zaburzonym procesie wchłaniania. Osoby starsze są narażone na problemy z wchłanianiem tej witaminy, gdyż spada produkcja czynnika odpowiedzialnego za wiązanie witaminy w przewodzie pokarmowym. Konieczne stają się wówczas doustne przyjmowanie lub zastrzyki Niedokrwistość preparatem witaminowym. Osoby, które nie spożywają produktów zwierzęcych (wegetarianie) są narażeni na niedobór kobalaminy. Matki wegetarianki karmiące piersią narażają swoje dzieci na brak tej witaminy. Wegetarianie spożywający jajka, nabiał oraz mleko nie mają problemów z niedoborem witaminy B12.

Niedokrwistość

Niedokrwistość możemy podzielić na:

- niedokrwistość złośliwą;

- niedokrwistość metaloplastyczna (makrocytowa).

Głównymi objawami niedokrwistości są: przemęczenie, problemy z koncentracją.

Ciała krwi osoby chorej na niedokrwistość są delikatniejsze i znacznie większe.

Ze złośliwą mamy do czynienia, gdy przyczyna tkwi w braku substancji, która wiąże kobalaminę. W przypadku niedokrwistości makrocytowej, przyczyna tkwi w niedoborze witaminy w organizmie.

Brak witaminy B12 nie zawsze wiąże się z niedokrwistością.

Związek witaminy B12 z innymi substancjami odżywczymi

  1. Wraz z niedoborem witaminy B6 oraz żelaza spada sprawność wchłaniania kobalaminy.
  2. Brak witaminy B6 doprowadza zmniejszenia zdolności wchłaniania kobalaminy, co w konsekwencji powoduje spadek jej zawartości we krwi oraz wątrobie.
  3. Małe ilości witaminy E hamuje proces polegający na uaktywnieniu kobalaminy.
  4. Wapń jest niezbędnym pierwiastkiem do prawidłowego wchłaniania kobalaminy.
  5. Niedobór kobalaminy może być maskowany dużą ilością kwasy foliowego.