U człowieka układ krwionośny jest zamknięty. Znaczy to, że krew nieustannie obiega organizm w całym systemie połączonych ze sobą naczyń krwionośnych. Pompą wymuszającą ten obieg jest serce. Krążenie krwi odbywa się na dwóch drogach: obwodowej oraz płucnej, które razem stanowią jak gdyby zamknięte koło.
Krążenie obwodowe (duży krwioobieg):
Z lewej komory serca krew bogata w tlen jest wyrzucana (dzięki skurczowi serca) do aorty, czyli największej tętnicy w ciele ludzkim (średnica ok. 25 mm). Aorta ta stopniowo rozgałęzia się na coraz mniejsze (o coraz mniejszej średnicy) naczynia, zwane tętnicami (prowadzą krew w kierunku od serca na obwód). Na samym początku od aorty wychodzą tętnice niosące krew ku głowie i kończynom górnym. Kolejne rozgałęzienia prowadzą do narządów oraz ścian tułowia, a następnie aorta rozdziela się na duże (dwie) gałęzie niosące krew kończynom dolnym. Tętnice w każdej części ciała ulegają rozdziałowi na coraz to mniejsze i drobniejsze gałązki, aż wreszcie przechodzą w naczynia włosowate - najmniejsze naczynia o średnicy około kilkunastu mikrometrów. Oplatają one wszystkie tkanki w organizmie, odbywa się w nich wymiana substancji (wymiana gazowa, a także pobieranie pożywienia oraz produktów przemiany materii). Po opuszczeniu danego narządu naczynia włosowate tworzą coraz większe (o coraz większej średnicy) naczynia - żyły, którymi krew podąża w kierunku serca, by móc ponownie się natlenić. Z głowy oraz kończyn górnych odtleniona krew prowadzona jest żyłą główną górną, a z kończyn dolnych oraz innych części ciała (wątroba, nerki) krew zbierana jest do żyły głównej dolnej. Obie te duże żyły uchodzą do prawej strony serca (prawego przedsionka). Na tym kończy się duży krwioobieg (w skrócie: lewa komora → tkanki → prawy przedsionek).
Krążenie wrotne:
Krew z przewodu pokarmowego prowadzona jest drogą żyły wrotnej. Jest to naczynie dochodzące do wątroby i tam rozgałęziające się na naczynia włosowate, po czym (już po przejściu przez narząd) wracające do postaci żył wątrobowych, łączących się z żyłą główną dolną. Naczynia włosowate doprowadzają do wątroby pozyskane składniki pokarmowe, w celu ich przetworzenia i zmagazynowania. Krążenie wrotne jest jednym z elementów krążenia obwodowego.
Krążenie płucne (mały krwioobieg):
Do prawej połowy serca (spływa z przedsionka do komory prawej) dopływa krew żylna, która jest krwią odtlenioną. Przepompowywana jest ona następnie do płuc (w celu natlenienia) poprzez pień płucny, rozgałęziający się na dwie tętnice płucne: prawą oraz lewą. Obie tętnice płucne następnie oddają coraz drobniejsze gałęzie - tętniczki, aż do przejścia w delikatne naczynia włosowate, które oplatają pęcherzyki płucne. Tutaj dochodzi do wymiany gazowej, czyli pobierania tlenu w zamian za oddanie dwutlenku węgla. Potem naczynia włosowate przechodzą w gałązki o coraz większej średnicy, aż powstają cztery żyły płucne. Natleniona krew wędruje nimi do przedsionka lewego serca. Na tym etapie kończy się mały krwioobieg (w skrócie: prawa komora → płuca → lewy przedsionek).
Krew:
Stanowi ok. 7 % masy ciała. Jest rodzajem tkanki łącznej, będąca mieszaniną osocza oraz zawieszonych w tym płynnym środowisku krwinek.
Erytrocyty (krwinki czerwone):
Zawartość w krwi: 4,5 mln/mm3 (kobiety); 5,4 mln/mm3 (mężczyźni); 7 mln/mm3 (noworodki), choć ilość ta może ulegać zmianie (miejsce pobytu, panujące tam ciśnienie). Bezjądrzaste, okrągłe, dwuwklęsłe komórki. Produkuje je czerwony szpik kostny, a rozkłada głównie śledziona (po ok. 120 dniach życia). Zawierają czerwony barwnik - hemoglobinę, dzięki któremu mogą przenosić tlen oraz dwutlenek węgla, co ma znaczenie dla organizmu w procesie wymiany gazowej. Hemoglobina jest zbudowana z białka globuliny oraz cząsteczek hemu (czterech), zawierających atom żelaza. Żelazo z kolei ma zdolność do nietrwałego wiązania się z cząsteczką tlenu - powstaje tzw. oksyhemoglobina.
Leukocyty (krwinki białe):
Zawartość w krwi: 3,5 - 10 tys./ mm3. Stosunkowo duże, prawie że bezbarwne, jądrzaste komórki. Produkowane przez węzły chłonne, grasicę, śledzionę oraz szpik kostny. Należą tu: granulocyty, limfocyty oraz monocyty. Leukocyty to składniki układu odpornościowego, stąd ich główną funkcją jest zapewnienie odporności swoistej (jako przeciwciała) oraz fagocytoza drobnoustrojów i uwalnianie czynników hamujących namnażanie się wirusów.
Płytki krwi:
Zawartość w krwi: 150 - 390 tys./ mm3. Nieokreślone w kształcie komórki. Produkuje je szpik kostny czerwony, żyją 8 - 10 dni. Mają bardzo ważną rolę przy hamowaniu krwawienia (proces krzepnięcia krwi).
Osocze:
Jest płynem o barwie słomkowej, o zdolności do krzepnięcia. Złożony jest z: wody (90 %) oraz związków organicznych (białka, lipidy osocza, składniki pozabiałkowe, które zawierają azot oraz które go nie zawierają) i nieorganicznych (jony chlorkowe, potasowe, sodowe, węglanowe, magnezowe; tlen, dwutlenek węgla, azot), stanowiące 10 % osocza. Osocze krwi można łatwo (poprzez wirowanie) oddzielić od elementów morfotycznych. Osocze transportuje niezbędne komórkom cząsteczki, jak również produkty przemiany materii. Białka osocza mają bardzo istotne dla organizmu funkcje.
Funkcje krwi:
- transportowa:
- przenosi pobrany w płucach tlen, niezbędny każdej komórce organizmu do przeżycia;
- przenosi szkodliwe produkty powstające na skutek przemiany materii (dwutlenek węgla, kwas moczowy, mocznik) z narządów i tkanek do miejsc ich wydalania (płuca, nerki, skóra);
- przenosi substancje odżywcze, mikroelementy oraz witaminy wchłonięte w jelicie do każdego narządu i tkanki;
- bierze udział w termoregulacji odbierając ciepło z miejsc, gdzie jest ono produkowane w nadmiarze (wątroba, mięśnie), a przenosząc do chłodniejszych okolic;
- transportuje hormony, biorąc tym samym udział w biochemicznej regulacji organizmu;
- obronna:
- chroni organizm przed chorobotwórczymi drobnoustrojami;
- homeostatyczna:
- jest krzepliwa, co stanowi zabezpieczenie dla organizmu w momencie zranienia;
- utrzymuje stałe środowisko wewnętrzne ustroju.
