Układ hormonalny, nazywany także dokrewnym to m.in. zespół gruczołów. Produkują one hormony, specyficzne przekaźniki chemiczne, które odpowiadają za przenoszenie informacji, a tym samym regulowanie i koordynowanie pracy narządów, tkanek i komórek, dopasowując jednocześnie ich pracę do wymagań organizmu. Hormony przenoszone są przez płyny ustrojowe i wpływają na różne funkcje życiowe organizmów. Regulują więc m.in. rozród, wzrost czy rozwój. Hormony uczestniczą także w utrzymaniu stałości składu środowiska wewnętrznego, wpływając na procesy metaboliczne i skład chemiczny płynów ustrojowych.
Zestawienie niektórych gruczołów:
|
GRUCZOŁ
|
HORMON
|
DZIAŁANIE
|
|
przysadka mózgowa
|
somatotropina,
(wzrostu) GH
|
stymulacja wzrostu
i podziałów komórkowych
|
|
prolaktyna - PRL
|
pobudzenie gruczołów sutkowych
do produkcji mleka po porodzie
| |
|
tyreotropina - TSH
|
regulacja czynności wydzielniczych
tarczycy
| |
|
adrenokortykotropina
-ACTH
|
pobudzenie wydzielania hormonów
prze korę nadnerczy
| |
|
folikulotropina
-FSH
|
regulacja czynności gonad
| |
|
lutropina
-LH
|
w jajnikach: pobudzenie owulacji
i rozwoju ciałka żółtego
w jądrach: pobudzenie wydzielania
testosteronu
| |
|
tarczyca
|
tyroksyna
|
regulacja tempa przemiany
materii
|
|
nadnercza
|
adrenalina
|
wzrost ciśnienia krwi, poziomu
cukru we krwi, inaczej hormon
walki
|
|
trzustka
|
insulina
|
wiązanie glukozy z krwi
i jej przekształcanie w glikogen,
obniżanie poziomu cukru we krwi
|
|
glukagon
|
uwalnianie glukozy do krwi
| |
|
jajniki
|
estrogen
|
drugorzędowe cechy płciowe żeńskie,
popęd płciowy
|
|
progesteron
|
wpływa na prawidłowy przebieg
ciąży
| |
|
jądra
|
androgeny (testosteron)
|
drugorzędowe cechy płciowe męskie,
popęd płciowy
|
Podwzgórze wpływa na przysadkę mózgową poprzez neurohormony. Zaliczamy do nich liberyny (pobudzają przysadkę do wydzielania hormonów) i statyny (hamują proces wydzielania przez przysadkę).
Regulacja wydzielania hormonów odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Zgodnie z tym mechanizmem efekt danego procesu wpływa hamująco na przyczynę, która go wywołała. Za przykład może posłużyć kontrola wydzielania hormonów przez tarczycę. W przypadku gdy we krwi nastąpi obniżenie poziomu tyroksyny podwzgórze zaczyna wytwarzać tyreoliberynę, który wpływa na przysadkę mózgową i stymulują ją do wydzielania tyreotropiny (TSH). Hormon ten reguluje z kolei czynności wydzielnicze tarczycy i pobudza ją do wydzielania tyroksyny. We krwi poziom tyroksyny podnosi się i tym samym wpływa hamująco na podwzgórze. Dochodzi do spadku wydzielania tyreotropiny i co się z tym wiąże spadku poziomu tyroksyny.
