Urazy kostno-stawowe i krwotoki – pierwsza pomoc

Uwaga: We wszystkich przypadkach zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe, a w miarę możliwości samemu udzielić niezbędnej pierwszej pomocy i nigdy nie zostawiać osoby rannej samej!

URAZY KOŚCI I STAWÓW

Złamania kości

Złamanie kości to każde przerwanie ciągłości tkanki kostnej - przełamanie, pęknięcie lub odpryśnięcie. Przerwaniu ulega również okostna, otaczająca kość oraz sąsiednie tkanki miękkie. Z naczyń krwionośnych, które ulegają przerwaniu razem z okostną i tkankami, następuje krwawienie. Do złamania kości dochodzi zwykle w wyniku silnych urazów mechanicznych, ale np. u ludzi starszych może dochodzić do samoistnych złamań w wyniku osłabienia tkanki kostnej, jakie następuje wraz z wiekiem.

Wyróżnia się złamania:

• otwarte - złamana kość przebija skórę lub coś z zewnątrz przebija skórę i łamie kość; zamknięte - skóra pozostaje nienaruszona, mimo złamanej kości wewnątrz;
• pojedyncze - kość jest uszkodzona w jednym miejscu;

mnogie - kość jest uszkodzona w kilku miejscach;

• proste - uszkodzeniu ulega tylko tkanka kostna;

skomplikowane - oprócz tkanki kostnej uszkodzona zostaje również tkanka nerwowa;

Złamania kończyn

Objawy złamania kończyny: odgłos lub widok łamanej kości, chroboczący dźwięk przy próbach poruszania kończyną, częściowa lub całkowita utrata ruchomości kończyny i zamiast tego nienaturalna ruchomość w miejscu złamania, ból, obrzęk i sinienie skóry oraz skurcz mięśniowy w okolicach złamania.

Postępowanie w przypadku osoby ze złamaną kończyną:

• sprawdzenie tętna i oddechu, jeśli osoba jest nieprzytomna - w razie potrzeby należy przeprowadzić reanimację
• opanować krwotok w przypadku złamania otwartego
• dowiedzieć się od rannego o innych urazach, jakich doznał
• usunąć z miejsca złamania wszystkie przedmioty, które mogłyby uciskać ranę (ubranie, biżuterię itp.)
• tymczasowo unieruchomić dwa najbliższe stawy - tak aby ruchy kończyną były niemożliwe

Udzielenie pierwszej pomocy w wielu przypadkach decyduje o życiu lub śmierci rannego. Nie można samodzielnie nastawiać złamanych kończyn ani przenosić poszkodowanego, jeśli nie ma takiej konieczności. Nie wolno również zostawiać go samego ani podawać jedzenia i picia.

Złamaną kończynę należy unieruchomić - rodzaj unieruchomienia zależy od miejsca złamania. Stosować do tego można drewniane łubki, szyny, bandaże i plastry, trójkątne chusty i inne przedmioty, mogące spełniać wymaganą funkcję. Należy dobrze dopasować przedmioty-usztywniacze, owinąć je bandażem lub chustą i przytwierdzić w odpowiednie miejsce, pamiętając, by nie utrudniać dopływu krwi zbyt mocnym przewiązaniem lub źle umieszczonym przedmiotem.

Złamania żeber

W przypadku złamania żeber należy unieruchomić cały uszkodzony obszar. Jeśli złamaniu uległy żebra górne, należy unieruchomić część klatki piersiowej wraz z ramieniem: podczas wstrzymanego wdechu poszkodowanego nakleić na ramię od strony złamania długie odcinki plastra, sięgające żeber. Jeśli złamanie dotyczy żeber dolnych, należy (również na wstrzymanym wdechu) okleić plastrem całą część klatki piersiowej, po której jest złamanie. Alternatywą w przypadkach pierwszej pomocy przy połamanych żebrach jest zabandażowanie klatki piersiowej na całym jej obwodzie od żeber dolnych do wysokości sutków.

Pęknięcia czaszki

W przypadku pęknięcia czaszki, z nosa lub uszu wycieka płyn o słomkowej barwie. Należy ułożyć poszkodowanego miejscem wycieku do dołu, a gdy płyn skończy wyciekać, założyć opatrunek i unieruchomić rannego.

Uszkodzenia kręgosłupa

Uszkodzenia kręgosłupa są bardzo groźne, mogą prowadzić do paraliżu lub nawet śmierci. Objawami są: ból w plecach odczuwany przy braku ruchów, odkształcenie kręgosłupa, wrażliwość na dotyk, utrata kontroli nad pęcherzem moczowym. Poszkodowanego należy ułożyć tak, aby odłamki kostne nie naciskały na rdzeń kręgowy - jeśli leży na plecach, to podłożyć np. zwinięty koc pod lędźwie; jeśli leży twarzą w dół, to podłożyć koc pod klatkę piersiową. Transportować go należy na sztywnych noszach lub desce.

Skręcenia

Skręcenie to naciągnięcie lub częściowe przerwanie torebki stawowej lub wiązadeł stawowych. Kości po skręceniu wracają do normalnej pozycji. Objawami skręcenia są obrzęk, wylewy podskórne, ból i trudności podczas wykonywania ruchów.

Zwichnięcia

Zwichniecie stawu polega na przemieszczeniu się względem siebie kości tworzących staw. Dochodzi do niego przy zadziałaniu gwałtownej siły na staw. Widoczne jest zniekształcenie stawu, obrzęk, ponadto występuje silny ból i trudności w wykonywaniu ruchów. Kończynę ze zwichniętym stawem należy podnieść do góry, a staw zabandażować, ale tak, by nie utrudniać przepływu krwi. Można też moczyć go w zimnej wodzie aby zmniejszyć opuchliznę.

Stłuczenia

Stłuczenie może dotyczyć tkanki podskórnej, torebki stawowej, okostnej, drobnych naczyń krwionośnych lub mięśni. Siła powodująca stłuczenie jest dużo słabsza niż w przypadku zwichnięcia. Występuje obrzęk tkanek, przez co ruchy są utrudnione, ale nie niemożliwe.

KRWOTOKI

Krwotok to wydostawanie się krwi z naczynia krwionośnego wskutek przerwania jego ciągłości. Jeśli wypływ krwi następuje z małych naczyń, powoli, wówczas nazywa się to krwawieniem.

W zależności od rodzaju uszkodzonego naczynia, wyróżnia się krwotoki:

Tętnicze - krew z tętnicy, jest jasnoczerwona (zawiera tlen), wypływa pulsacyjnie w rytm tętna

Żylne - krew z żyły, ciemnoczerwona, wypływa powoli w sposób ciągły

Miąższowe - krew z drobnych naczyń włosowatych w tkankach miękkich

Krwotok (lub krwawienie) może być zewnętrzny, jeśli krew wydostaje się na zewnątrz, lub wewnętrzny, jeśli gromadzi się w jamach ciała poza naczyniami krwionośnymi.

Krwotoki zewnętrzne

Objawami krwotoku zewnętrznego - oprócz pojawienia się krwi po przerwaniu ciągłości skóry - są: blade śluzówki w okolicach rany; osłabienie, a w przypadku dużej utraty krwi utrata przytomności, przyspieszone i słabe tętno.

Tętno to rytmiczne odkształcanie się ścian tętnic pod wpływem ciśnienia krwi pompowanej przez serce. Najlepiej wyczuwalne przez skórę jest w okolicach nadgarstka i szyi. U zdrowego człowieka tętno wynosi 60 - 80 uderzeń na minutę. Z tętnem związane jest ciśnienie krwi, które również należy zbadać u osoby rannej. U zdrowego człowieka ciśnienie wynosi ok. 120mmHg (skurczowe) / 80 mmHg (rozkurczowe).

Postępowanie w przypadku krwotoku:

• zdezynfekować ranę, jeśli jest niewielka
• założyć opatrunek, używając jednorazowych rękawiczek
• nałożyć dodatkowy opatrunek uciskający ranę
• zranioną kończynę unieść powyżej wysokości serca

Szczególnie ważne jest uciśnięcie rany w przypadku krwotoku z tętnicy, gdyż utrata krwi jest w tym przypadku duża i szybka. Należy w tym celu odszukać odpowiedni dla miejsca zranienia punkt uciskowy, czyli tętnicę biegnącą blisko powierzchni skóry:

• skroń przed uchem
• twarz pod oczami (po bokach szczęki)
• ramię nad obojczykiem
• przedramię w zgięciu łokcia
• dłoń przed nadgarstkiem
• udo w połowie pachwiny oraz górna część uda
• górna cześć kolana
• przednia część stawu skokowego

Uciskanie tętnicy należy zastosować również w przypadku krwotoku żylnego, który po 15 minutach tamowania wciąż jest obfity.

Jeśli rana jest długa i głęboka, konieczne może być założenie szwów przez lekarza. Interwencja lekarza jest również niezbędna w przypadku ran zadanych przez zwierzę, ponieważ może wystąpić zagrożenie wścieklizną.

Pierwsza pomoc przeprowadzona właściwie może uratować komuś życie, ale niewłaściwa może tylko zaszkodzić. Dlatego nie należy:

• zdejmować założonego opatrunku, aby sprawdzić czy krwawienie ustało
• usuwać z ran ciał obcych, ponieważ może to spowodować nasilenie krwotoku
• nie uciskać rany, w której znajduje się ciało obce oraz krwawiącej gałki ocznej lub głowy z pęknięciem czaszki
• czyścić ran o dużych powierzchniach
• stosować do ucisku wąskich materiałów (tasiemek, sznurków itp.)

Krwotoki wewnętrzne

Krwawienie wewnętrzne, w przeciwieństwie do zewnętrznego, często jest trudno zauważalne. Świadczyć o nim mogą m.in. ból przy lekkim ucisku, bladość skóry i śluzówek, szybkie i słabe tętno, osłabienie lub utrata przytomności, pojawienie się krwi w moczu lub wymiocinach.

W tym przypadku nie można udzielić pierwszej pomocy rannemu. Należy jedynie ułożyć go w pozycji leżącej, z lekko uniesionymi nogami i obserwować. Jeśli nastąpi zatrzymanie akcji serca lub oddechu - należy rozpocząć reanimację. Nie wolno osoby poszkodowanej przenosić, jeśli nie ma takiej potrzeby, ani podawać mu żadnych pokarmów i napojów.