Istnieje wiele teorii i definicji stresu. Najczęściej stres jest rozumiany jako zespół reakcji organizmu na nową sytuację wymagającą od człowieka przystosowania się do niej, poradzenia sobie z sytuacją poprzez pewne zmiany w funkcjonowaniu. Pewien poziom stresu jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania człowieka. Pozwala on na rozwijanie się, motywuje do działania, chroni przed nudą i znużeniem. Jednak jeżeli optymalny poziom stresu zostanie przekroczony, staje się to dla człowieka bardzo groźne. Zbyt silny stres, zwłaszcza jeżeli trwa przez długi okres czasu, jest przyczyną wielu problemów i może prowadzić do poważnych w skutkach zaburzeń. Przewlekły stres jest dużo bardziej szkodliwy od stresu krótkiego ale bardzo intensywnego. Symptomy stresu są groźne zwłaszcza wtedy, gdy występują w pewnej konstelacji, tworzą grupę objawów stresu i utrzymują się przez dłuższy czas.

OBJAWY STRESU

Objawy stresu można podzielić, zależnie od długości jego trwania, na dwie podstawowe grupy: krótko i długotrwałe.

Objawy krótkotrwałe - pierwsze reakcje na silny stres:

1. Krótkotrwałe symptomy fizyczne - są to biologiczne objawy stresu. Pojawiają się najczęściej w sytuacji bezpośredniego, zwłaszcza fizycznego, zagrożenia z zewnątrz. Są skutkiem zwiększonego w sytuacji stresogennej wydzielania adrenaliny, nazywanej często hormonem stresu.

  • Przyspieszona akcja serca, szybsze tętno i oddech,
  • Zwiększona aktywność gruczołów potowych,
  • Zimna skóra, dłonie i stopy- krew odpływa do narządów wewnętrznych,
  • Problemy ze strony układu pokarmowego-mdłości , biegunka,
  • Nagła potrzeba oddania moczu,
  • Silne napięcie mięśni, nawet do drżenia,
  • Suchość w ustach.

2. Krótkotrwałe symptomy psychiczne:

a) Zmiany w funkcjonowaniu umysłu:

- Negatywne myślenie

- Skokowa utrata pewności siebie,

- Zawężenie uwagi,

- Pogorszenie umiejętności koncentracji,

- Upośledzenie zdolności radzenia sobie z problemami,

  • Spadek energii związany z roztargnieniem, odczuwaniem lęku, frustracji.

b) Obniżenie efektywności pracy:

- trudności z podejmowaniem decyzji,

- znużenie i utrata zadowolenia z pracy,

- interpretowanie sytuacji jako wyzwania i zagrożenia,

Objawy długotrwałe - reakcje organizmu na przewlekły stres:

1. Długotrwałe objawy fizyczne - są efektem długotrwałego podwyższonego poziomu adrenaliny. Adrenalina reguluje gospodarkę substancjami odżywczymi w organizmie. Pod jej wpływem intensywnie odżywiane są przede wszystkim mięśnie, kosztem niedoborów w odżywianiu innych organów. Konsekwencje tego stanu rzeczy mogą być bardzo poważne. Dochodzi do wielu zaburzeń na poziomie fizjologicznym. Najczęstsze fizyczne objawy długotrwałego stresu to:

- Zmiany w odczuwaniu łaknienia - brak lub nadmierny apetyt

- Ciągłe uczucie zimna

- Zmiany chorobowe:

  • bóle kręgosłupa,
  • problemy z trawieniem,
  • nerwobóle- np. bóle serca,
  • bóle głowy,
  • napady duszności, astma,
  • wysypki skórne, odczyny alergiczne,
  • przewlekłe odczucie zmęczenia.

2. Długotrwałe objawy psychiczne i emocjonalne:

Przewlekły stres ma swoje konsekwencje również w psychicznym funkcjonowaniu człowieka. Może on skutkować dużymi zmianami w sposobie myślenia i ograniczać umiejętność radzenia sobie z problemami. W stanach długotrwałego stresu charakterystyczne są między innymi:

  • Różnego rodzaju lęki, niepokój,
  • Poczucie nudy i zniechęcenia,
  • Poczucie odosobnienia, samotności,
  • Chaos myśli, brak koncentracji uwagi,
  • Smutek, przygnębienie,
  • Poczucie zagubienia, braku kontroli nad życiem,
  • Zmiany nastroju, takie jak:
    • Frustracja
    • Gniew, wrogość,
    • Depresja,
    • Rozdrażnienie,
    • Nerwowość, niepokój,
    • Bezradność,
    • Przygnębienie.
  • Trudności ze snem,
  • Ospałość,
  • Szukanie odprężenia w sięganiu po alkohol, papierosy, inne używki i leki,
  • Zaburzenia w nawykach żywieniowych.

Napięcie psychiczne i problemy emocjonalne prowadzą do wystąpienia symptomów na poziomie behawioralnym (zachowania). Osoby narażone na długotrwały stres zachowują się bardzo nerwowo, np.:

  • obgryzają paznokcie, mają tiki nerwowe, nie mogą na dłużej być w bezruchu, nerwowo bawią się jakimiś przedmiotami, np.: długopisem,
  • głośno i bardzo szybko mówią,
  • przy poczuciu znużenia są ospałe, roztargnione, często ziewają,

Zestresowane osoby są często w złym nastroju, co przejawia się irytacją, rozdrażnieniem, krytycyzmem, agresją czy przesadnym sposobem reagowania. Spada ich efektywność. Tracą obiektywizm i dystans do wielu problemów, są zmęczone i negatywnie nastawione, nie wierzą w siebie. Mają problemy z zapamiętywaniem i z koncentracją. Roztargnienie może skutkować większą podatnością na wypadki i częstszym popełnianiem błędów.

Pojedyncze czy sporadyczne występowanie niektórych z wymienionych wyżej objawów może ale nie musi świadczyć o za dużym poziomie stresu. Jednak gdy kilka z tych symptomów występuje jednocześnie, jest to sygnał do przyjrzenia się swojej sytuacji i sposobom radzenia sobie z problemami.