• Rozmnażanie- jest to jedna z podstawowych czynności życiowych, w wyniku której powstają nowe osobniki. Warunkuje ciągłość gatunku.
  • Rozmnażanie płciowe- prowadzi do różnorodności genetycznej. W rozmnażaniu biorą udział dwa osobniki rozrodcze: męski i żeński. Wytwarzają one gamety, które w wyniku połączenia dają nowy organizm. Potomek posiada część genów pochodzących od matki i część pochodzących od ojca.
  • Rozmnażanie bezpłciowe- nie prowadzi do różnorodności genetycznej. Jest to podział lub fragmentacja jednego organizmu w wyniku którego powstają co najmniej dwa nowe identyczne jak organizm rodzicielski.
  • Gameta- jest komórką płciową, zazwyczaj o zredukowanym garniturze chromosomowym do połowy w porównaniu z komórkami somatycznymi.
  • Zapłodnienie- jest to połączenie gamety żeńskiej z męską w wyniku którego powstaje diploidalna zygota.
  • Zaplemnienie- jest to wprowadzenie gamety męskiej( plemnika) do żeńskich dróg rodnych. Zachodzi podczas kopulacji lub w czasie sztucznej inseminacji.
  • Zygota- diploidalna komórka powstała w wyniku połączenia gamety żeńskiej z męską.
  • Zarodek- rozwija się z zygoty. Dzieli się mitotycznie. Stadium to trwa od chwili implantacji w ścianach macicy do ósmego tygodnia.
  • Płód- jest to organizm( od dziewiątego tygodnia)przed urodzeniem, ale po zakończeniu podstawowych procesie tworzenia się tkanek i narządów.
  • Narządy płciowe żeńskie
  1. zewnętrzne:
    • łechtaczka- jest to narząd homologiczny z prąciem. Znajduje się pod spojeniem łonowym. Zbudowany jest z 2 ciał jamistych otoczonych błoną białawą. Składa się z trzonu łechtaczki i żołędzi łechtaczki. Jest receptorem bodźców czuciowych, wzmaga pobudzenie płciowe.
    • wargi sromowe większe
    • wargi sromowe mniejsze
    • wzgórek łonowy
  1. wewnętrzne:
    • jajniki- są to parzyste żeński gruczoły płciowe. Położone są w miednicy mniejszej powiązane więzadłami z macicą i ścianą miednicy. Jajniki produkują żeńskie komórki płciowe- komórki jajowe i hormony: estrogeny, progesteron, androgeny, relaksynę. Komórki jajowe znajdują się w różnym stadium rozwojowym. Co miesiąc kilka z nich dojrzewa, tylko jedna owuluje.
    • jajowody- są to parzyste cewkowate przewody. Jednym końcem otwierają się do jamy brzusznej, a drugim do macicy. Brzuszny koniec jajowodu jest rozszerzony i tworzy lejek jajowodu(nazywany jest przewodem Fallopina), za lejkiem położona jest bańka jajowodu, cieśń jajowodu i cześć maciczna. Jajowód jest wyścielony nabłonkiem migawkowym. Ściana jajowodu składa się z błony surowiczej, błony mięśniowej i błony śluzowej. Nabłonek płaski posiada rzęski i komórki wydzielnicze. Ruch rzęsek przesuwa komórkę jajowa w kierunku macicy. Do zapłodnienia zachodzi zazwyczaj w jajowodzie.
    • macica- nazywana inaczej endometrium jest narządem mięśniowym. Położona jest centralnie w jamie miednicznej. Ma kształt gruszkowaty. Zbudowana jest z trzonu i szyjki macicy. Górna część macicy to rozszerzony trzon. W nim znajduje się jama macicy. Dolną część macicy stanowi szyjka, która łączy się z pochwą. Ściana macicy zbudowana jest z trzech warstw: zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej. Środkowa część stanowią mięśnie, a wewnętrzną błona śluzowa z gruczołami śluzowymi. Trzon w stosunku do szyjki ustawiony jest pod katem rozwartym. Takie ułożenie macicy nazywane jest przodozgięciem i jest to prawidłowe ustawienie. Patologicznym ustawieniem jest tyłozgięcie.
    • pochwa-jest to przewód łączący macicę z zewnętrznymi narządami płciowymi. Pochwa ma elastyczne ściany mięśniowo- łącznotkankowe. Jest to narząd kopulacyjny. Jest to droga wprowadzania nasienia do dróg rodnych kobiety. U dziewcząt, które nie współżyły pochwa jest częściowo zasłonięta przez półksiężycowaty elastyczny fałd tkanki łącznej. Jest to błona dziewicza( hymen).
    • przymacicze
  • Cykl miesiączkowy- są to cykliczne zmiany w endometrium macicy związane z dojrzewaniem komórki jajowej i zmianami poziomu hormonów.

Dojrzewanie pęcherzyków obejmuje:

    • fazę wzrostu podstawowego- następuje wzrost pęcherzyków pierwotnych, które przechodzą fazy pęcherzyka pierwszorzędowego i drugorzędowego.
    • Cykliczną rekrutację.
    • Fazę wzrostu zależnego od hormonów( gonadotropin). Na tym etapie powstaje pęcherzyk Graafa i dochodzi do owulacji.

Podczas cyklu miesiączkowego dochodzi do zmian w jajniku i w macicy. W jajniku wyróżnia się:

    • fazę folikularną,
    • owulację,
    • fazę lutealną,

W macicy występuje:

    • złuszczanie endometrium, czyli miesiączka,
    • faza proliferacyjna, czyli wzrost ściany macicy,
    • faza wydzielnicza inaczej sekrecyjna.

Zazwyczaj cykl miesiączkowy trwa 28 dni. Jest stymulowany przez hormony przysadki mózgowej: FSH(folitropina) i LH( hormon luteinizujący).

Pierwszym dniem cyklu miesiączkowego jest pierwszy dzień krwawienia. Krwawienie wywołane jest złuszczaniem się endometrium. Po zakończeniu miesiączkowania następuje cykliczna rekrutacja. Kilka pęcherzyków drugorzędowych zaczyna się rozwijać. Tylko jeden zamienieni się w pęcherzyk Graafa. Dojrzewanie pęcherzyka odbywa się w jajniku. Wzrasta poziom estradiolu, który stymuluje rozwój pęcherzyka. W macicy błona śluzowa rozpoczyna odbudowę po poprzednim złuszczeniu. Endometrium powiększa swoje rozmiary. Dzięki działaniu estradiolu szyjka macicy rozwiera się, produkowany jest również śluz. Śluz może mieć różną konsystencję. Jeżeli jest przeźroczysty i ciągnący się, oznacza to, że jest wysoki poziom estradiolu.

Około czternastego dnia cyklu, pęcherzyk uzyskuje dojrzałość. Jest to pęcherzyk Graafa. W tym czasie następuje nagły wzrost LH(lutropiny) ten pik hormonu wywołuje owulację. Owulacja jest to pęknięcie pęcherzyka Graafa w specjalnym miejscu zwanym stigmą znajdującym się na komórce. W jego wyniku uwalnia się komórka jajowa, czyli oocyt. Pozostała po pęcherzyku Graafa część przekształca się w ciałko żółte. W dniu owulacji spada poziom estradiolu. Ciałko żółte zaczyna produkcję hormonu zwanego progesteronem. Działa on na śluzówkę macicy, która rozrasta się jeszcze bardziej. Jest gotowa do zagnieżdżenia się młodego zarodka, jeżeli dojdzie do zapłodnienia. Zmienia się konsystencja śluzu, który pod wpływem progesteronu zmienia barwę na biała i jest gęsty. W tym czasie podwyższa się temperatura ciała kobiety. Komórka jajowa wychwytywana jest przez jajowód i kierowana do macicy. Komórka jajowa żyje do 24 h. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia w tym czasie, komórka jajowa obumiera. Ciałko żółte po kilku dniach przestaje produkować progesteron. Poziom tego hormonu spada, wzrasta natomiast poziom FSH( folikulotropiny). Jest to sygnał do kolejnej cyklicznej rekrutacji. Dzieje się to około 28 dnia cyklu. Dochodzi do kolejnej miesiączki.

Jeżeli w ciągu 24 godzin od owulacji dojdzie do zapłodnienia, które najczęściej odbywa się w bańce jajowodu, zygota wędruje do macica. Zygota dzieli się. Powstaje zarodek, który wędruje do macicy, gdzie następuje implantacja. Czynności ciałka żółtego, które produkuje progesteron, podtrzymuje inny hormon- gonadotropina ludzka. Progesteron stymuluje jajowody i macice do produkcji substancji odżywczych dla pierwszych stadiów rozwojowych zarodka, stymuluje rozwój doczesny, zmniejsza kurczliwość macicy i stymuluje rozwój gruczołów mlekowych. Zapobiega luteolizie. Implantacja zarodka w macicy następuje ok. 10 dnia. W czasie rozwoju wytwarzane jest łożysko, które przejmuje funkcję gonadotropiny kosmówkowej. Łączy ono zarodek, po trzech miesiącach ciąży płód z organizmem matki.

  • Męski układ rozrodczy składa się z:
    • jąder- są to parzyste gruczoły, które znajdują się w mosznie. Produkują plemniki i hormon- testosteron. Plemniki produkowane są w procesie zwanym spermatogenezą. Plemnik zbudowany jest z główki, szyjki i pręcika. Na szczycie główki znajduje się akrosom. Znajdują się w nim enzymy, które rozpuszczają otoczkę komórko jajowej.

Plemniki produkowane są w kanalikach nasiennych. Komórkami prapłciowymi są spermatogonia. Każde spermatogonium rośnie i przechodzi w spermatocyt I- rzędu. Komórka ta dzieli się mejotycznie. W wyniku pierwszego podziału mejotycznego powstają spermatocyty II- rzędu. W wyniku drugiego podziały mejotycznego powstają haploidalne spermatydy. Spermatydy w wyniku spermiogenezy przekształcają się w plemniki. Z jednego spermatocytu I-rzędu powstaje cztery plemniki. W kanalikach nasiennych oprócz nabłonka rozrodczego znajdują się komórki Sertoliego, pełniące funkcje podporowe i komórki Liebiega, które produkują androgeny.

  • Najądrze- są to parzyste narządy przylegające do jąder znajdują się w nich przewody wyprowadzające, łączące się z nasieniowodami.
  • Nasieniowody- są to parzyste przewody. Ich funkcją jest wyprowadzenie nasienia z jąder. Przewody te prowadzą z najądrzy do cewki moczowej. Biegną one przez jamę brzuszna, miednicę mniejszą
  • Prącie- jest to narząd kopulacyjny. Zbudowany jest z nasady i trzonu zakończonego żołędzią.
  • Napletek- jest to fałd skórny, który przykrywa żołądź. Napletek zanika przy wzwodzie. W napletku znajduje gruczoł łojowy produkujący mastkę.
  • Worek mosznowy- w nim zlokalizowane są jądra.
  • Prostata- gruczoł krokowy, stercz- jest to złożony gruczoł pęcherzykowo- cewkowy. Otacza początkowy odcinek cewki moczowej. Produkuje wydzielinę o odczynie kwaśnym. Jest składnikiem nasienia. Wzrost estrogenów może powodować przerost prostaty.
  • Gruczoły Cowpera- są to gruczoły opuszkowo- cewkowe. Produkują śluz, który nawilża cewkę moczową przed wytryskiem nasienia. Ułatwia to przepływ nasienia.
  • Wzwód prącia (erekcja)- po wypełnieniu ciał jamistych krwią dochodzi do ucisku żył, uniemożliwia to odpływ krwi. Powoduje to zwiększenie napięcia tego narządu. Prącie ulega usztywnieniu.
  • Ejakulacja- jest to wytrysk nasienia podczas stosunku płciowego. Wywołuje go skurcz mięśni gładkich najądrzy, nasieniowodów, gruczołów płciowych i przewodu moczowo- płciowego.
  • Ejakulat- jest to nasienie
  • Nasienie(sperma)- składa się z plemników i osocza oraz niewielkiej ilości złuszczonych komórek pochodzących z dróg rodnych.
  • Polucje(zmazy nocne)- jest to wytrysk nasienia w czasie snu, wywołany najczęściej marzeniami sennymi.
  • Zapłodnienie- jest to połączenie plemnika z komórką jajową, w wyniku czego powstaje zygota.
  • Komórka jajowa (oocyt)- jest to gameta żeńska produkowana w jajniku. Powstaje w wyniku pęknięcia pęcherzyka Graafa w trakcie owulacji. Oocyt otoczony jest komórkami ziarnistymi, które produkuję enzymy zapobiegające penetracji plemników po zapłodnieniu przez jeden plemnik.
  • Plemnik- jest to gameta męska. Powstaje w jądrach, a dokładnie w kanalikach nasiennych. Tylko najlepszy z plemników dociera do komórki jajowej. Dla większości, drogi rodne kobiety są nie do pokonania. Plemnik zbudowany jest z główki, szyjki i wici. W główce znajduje się akrosom. Zawiera on enzymy: proteinazy i hialutonidazę, które pozwalają na pokonanie otoczki komórki jajowej. Wić nie wchodzi do komórki jajowej.
  • Przebieg zapłodnienia-

Po owulacji, do której zachodzi w jajniku, oocyt(komórka jajowa) wychwytywany jest przez strzępki jajowodu. Ruch nabłonka migawkowego powoduje, że przesuwa się ona w głąb jajowodu. Komórka jajowa powinna być zapłodniona w ciągu 24 godzin. Jeżeli w tym czasie dojdzie do kopulacji, plemnik przez drogi rodne kobiety( zaplemnienie) próbują dostać się do jajowodu. Tylko pierwszy i najlepszy z nich dociera do komórki jajowodu. Pozostałe giną. Dzięki enzymom w akrosomie plemnik potrafi przedostać się przez osłonki do komórki jajowej. Po tym akcie komórka jajowa produkuje się ścianą nie do przebycia dla pozostałych plemników. W wyniku połączenia się komórki jajowej z plemnikiem powstaje diploidalna zygota. Ulega ona podziałam mitotycznym. Jest to bruzdkowanie. Pierwszy podział na dwa blastomery następuje po 30 godzinach od zapłodnienia. Komórka dzieli się aż do uzyskania stadium moruli, kiedy to posiada 32 blastomery. Wcześniejsze stadium przed morulą to blastula. Morula dzieli się nadal, komórki zaczynają się różnicować. Jest to stadium gastruli. Podczas gastrulacji tworzą się trzy listki zarodkowe: zewnętrzny, ektoderma, środkowy- mezoderma, wewnętrzny endoderma.

  • Listki zarodkowe

1. EKTODERMA

      • Naskórek i jego wytwory: włosy, paznokcie, gruczoły potowe, łojowe i mleczne;
      • Układ nerwowy;
      • Część przysadki mózgowej i część rdzenia nadnerczy;
      • Wyściółka przedniego i końcowego odcinka przewodu pokarmowego;
      • Część gałki ocznej: rogówka, siatkówka, soczewka

2. MEZODERMA

  • Wszystkie rodzaje tkanki łącznej;
  • Mięśnie gładkie, poprzecznie prążkowane serca;
  • Układ krwionośny i krwiotwórczy;
  • Nabłonek układu wydalniczego
  • Nabłonek układu płciowego

3. ENDODERMA

  • Nabłonek wyścielający przewód pokarmowy;
  • Trzustka;
  • Wątroba;
  • Tarczyce, przytarczyce;
  • Część grasicy;
  • Nabłonek układu oddechowego;
  • Nabłonek ucha środkowego i trąbki słuchowej;
  • Nabłonek pęcherza moczowego i cewki moczowej;
  • Nabłonek pochwy.
  • Błony płodowe
  1. Kosmówka(chorion)- położona jest zewnętrznie do pozostałych błon. Jest łącznikiem między organizmem matki a dzieckiem. U ludzi wytwarza łożysko.
  2. Omocznia(allontois)- tu gromadzą się uboczne produkty przemiany materii.
  3. Owodnia(amnion)- jest to błona wypełniona płynem owodniowym, stwarza dla zarodka mikroświat. Zabezpiecza przed wstrząsami. Chroni zarodek, a później płód.
  4. Woreczek żółtkowy- w nim zawarte są substancje odżywcze.
  • Łożysko-
  • Pępowina-
  • Płód-

31 . Łożysko - planceta -narząd wymiany substancji tworzony przez połączenie się kosmków kosmówki z błoną śluzową macicy , 

32.Pępowina - sznur łączący łożysko z pępkiem płodu .P.pokrywa owodnia, a wypełnia tkanka mezenchymalna( galareta Whartona)

33.Płód- stadium rozwojowe człowieka od 3 miesiąca.

34. Ciąża- stan organizmu od momentu zapłodnienia do porodu . 

35.Ciąża mnoga - ciąża podczas której rozwija się więcej niż1 płód.

36.Bliźnięta jednojajowe -bliźnięta powstające w wyniku połączenia 1 komórki jajowej .Takie bliźnięta są zawsze jednej płci , są do siebie podobne . 

37.Bliźnięta dwujajowe - rozwijają się w wyniku zapłodnienia 2 komórek jajowych , które w tym samym czasie znajdą się w jajowodach .B.nie są identyczne , mogą być tej samej lub różnej płci

38.Toksoplazmoza-choroba przenoszona przez łożysko przyczyniająca się do poronień

39.Wodogłowie- nadmierne gromadzenie się płynu mózgowo- rdzeniowego w komorach mózgu z wtórnym powiększeniem czaszki . 

40.Poród - wydalenie płodu , błon płodowych i łożyska z macicy .Rozróżnia się III okresy : 

I- rozwarcie szyjki macicy ,rozpulchnienie macicy (1-24h)

II- przechodzenie płodu przez drogi rodne macicy .Pękają błony płodowe i odchodzą wody płodowe .Podwiązanie i przecięcie pępowiny.

III- Wydalenie z dróg rodnych łożyska z błonami płodowymi

41.Połóg- okres powrotu organizmu kobiety do stanu przedciążowego : 

a. zwijanie się (inwolucja) macicy , zamknięcie się kanału szyjki

b. gojenie się ran poporodowych

c. laktacja

d. powrót do czynności jajników