Skóra to największy narząd organizmu, który pełni wiele różnorakich funkcji. Przede wszystkim ochrania ciało przed środowiskiem zewnętrznym, a zwłaszcza nie dopuszcza do odwodnienia, inwazji zarazków i działania substancji trujących. Na powierzchni skóry jest gromadzona wydzielina produkowana przez gruczoły łojowe i potowe. Higiena skóry polega na systematycznej pielęgnacji oraz utrzymywaniu jej w czystości. Dodatkowo skóra jest hartowana i stosuje się odpowiedni do warunków ubiór. Aby utrzymać skórę w czystości i pielęgnować, stosuje się mycie i kąpiele, aby usunąć z powierzchni ciała wszelkie zanieczyszczenia, takie jak kurz i pył, a także zarazki, oraz oczywiście pot, łój i złuszczony naskórek. Jest to niezbędne, ponieważ zanieczyszczenia te powodują utrudnienia w spełnianiu funkcji przez skórę a także mogą wywoływać niebezpieczne infekcje. Kąpiel powinna być ciepła, dzięki czemu nie tylko oczyści skórę, ale także poprawi pracę układu krwionośnego, usprawni pracę serca, oraz uspokoi układ nerwowy i zapewni prawidłowy sen. Hartowanie skóry także jest istotnym elementem dbania o zdrowie skóry, bowiem usprawnienia jej działanie w zakresie regulacji temperatury ciała. Przede wszystkim chodzi o ćwiczenie na przemian szybkiego zwężania i rozszerzania naczyń krwionośnych skóry, aby potem skóra łatwo dostosowywała się do potrzeb organizmu w zależności od temperatury otoczenia. W tym celu zaleca się stosować polewanie zimną wodą po ciepłym prysznicu, jak również polewanie chłodna wodą rano karku. Zaleca się także kąpiele w rzekach lub jeziorach, a także w moru. Skóra, aby dobrze funkcjonować, powinna mieć możliwość kontaktu ze słońcem oraz świeżym powietrzem. Istotne znaczenie odgrywa ubiór, który powinien być czysty i lekki, dostosowany do warunków zewnętrznych - ciepły zimą, a latem przewiewny. Powinien być taki, aby nie utrudniał oddychania przez skórę ani parowania. Dlatego trzeba zwrócić uwagę na przewodnictwo cieplne ubrań, przewiewność i zdolność chłonięcia potu. Odzież z materiałów syntetycznych jest mało przewiewna i może powodować utrudnienia w pełnieniu różnych funkcji przez skórę, a także doprowadzać do podrażnień, uczulenia, swędzenia. Dlatego należy unikać okryć ze skóry czy gumy. Przez podrażniona skórę mogą wnikać różne bakterie, wirusy i grzyby. Należy także zwrócić uwagę na odpowiednie dobranie bielizny oraz obuwia tak, aby uniknąć uciskania skóry. Może ono wywołać podrażnienie jak również utrudnić przepływ krwi w miejscach ucisku, wywołując czasem powstanie bolesnych zgrubień - odcisków. Bardzo ważna jest pielęgnacja skóry w czasie dojrzewania organizmu, bowiem wzmaga się produkcja łoju i potu przez odpowiednie gruczoły w skórze. Nieprawidłowe dbanie o skórę w tym okresie wywołać może stałe blizny na powierzchni skóry, szczególnie na twarzy.
Skóra jak każdy narząd narażona jest na różne choroby. Najczęściej występują:
Ropne choroby skóry - są to zmiany na skórze wywołane przez różne drobnoustroje, takie jak gronkowce, paciorkowce.
Grzybica skóry - jest zakażeniem skóry oraz paznokci wywołanych grzybami. Objawy zależą do tego, w jakim miejscu doszło do infekcji i jaki grzyb ją wywołał. Najczęściej spotyka się grzybicę stóp. Łatwo zarazić się ta chorobą na pływalniach, w przebieralniach i innych miejscach publicznych, gdzie jest wilgotno i ciepło. Zwykle choroba atakuje skórę między palcami, lub objawia się łuszczeniem skóry z podeszwy stopy. Objawy grzybicy paznokci to zżółknięcie i zgrubienie płytki paznokcia.
Łuszczyca - jest bardzo częstą chorobą skóry. Polega na szybkim rozmnażaniu się komórek skóry. W tych miejscach, gdzie doszło do zmian chorobowych skóra grubieje i pokrywają ją duże ilości srebrzystych łusek. Choroba ta ma charakter przewlekły z tendencją do nawrotów. Nieznana jest etiologia występowania łuszczycy, nie jest ona chorobą zakaźną.
Występować mogą także zmiany alergiczne na skórze:
Wypryski - są zmianami zapalnymi na skórze, które powstają pod wpływem działania czynników zewnętrznych. Pierwszym objawem jest czerwona plamka, która się powiększa. Niedługo potem pojawia się pęcherzyk, który następnie pęka a na jego miejscu pojawia się strup.
Pokrzywka - wywoływana jest przez wiele czynników, takich jak alergeny, substancje podrażniające - np. światło słoneczne, brudna woda. W niektórych osób występuje po spożyciu pewnych pokarmów, do których należą mleko, jajka czy orzechy. Może także być reakcją na ugryzienie owada lub szczepienie. Wysypka, jaka powstaje jest czerwona, bardzo swędzi, czasem występują także białe plamki. Miejsce występowania jest różne i zależy od czynnika, jaki wywołała pokrzywkę - objąć może ona całe ciało albo konkretne miejsce, zwykle ręce lub tułów. Okres trwania pokrzywki jest krótki, do ok. 3 dni, jednak a ona tendencje do nawracania.
Do schorzeń spowodowanych działaniem wirusów należy opryszczka, czyli pęcherzykowata zmiana zwykle na ustach, wywołana przez zakażenie wirusem. Ma tendencję do nawracania w chwilach obniżenia odporności.
Do schorzeń o charakterze łojotokowym należy trądzik, który występuje przede wszystkim u nastolatków. Gruczoły łojowe, które leżą pod naskórkiem odpowiedzialne są za wydzielanie substancji zwanej łojem. W okresie pokwitania dochodzi do wzrostu poziomu hormonów płciowych we krwi, w wyniku czego gruczoły powodują zwiększenie produkcji łoju. Jeśli przewód wyprowadzający gruczołu zostanie zatkany np. komórkami obumarłymi, powstaje na skórze krosta z charakterystycznym czarnym czubkiem. Jeśli wda się stan zapalny powstaje pryszcz, w postaci zaczerwienionej nabrzmiałej wypukłości, często bolesnej. Miejsca najbardziej podatne na występowanie krost to twarz, szyja, oraz plecy i ramiona. Trądzik leczy się stosunkowo trudno, ponieważ nieznane są sposoby zahamowania nadprodukcji łoju.
Nowotworami skóry określa się zmiany , które powstały na skutek zaburzonego rozrastania się poszczególnych tkanek. Mogą pojawić się guzy, zgrubienia w skórze a także może dojść do zmian w kształcie i wyglądzie znamion na skórze. Wszelkie takie obserwacje należy skonsultować z lekarzem.
Do schorzeń skóry wywołanych przez pasożyty należą:
Wszawica - choroba wywołana przez wszy głowowe, łonowe lub odzieżowe. Najczęściej dochodzi do wszawicy wywołanej przez wesz łonową. Wesz ta osiąga do 3,5mm długości. W przeciągu miesiąca potrafi złożyć nawet 300 jaj zwanych gnidami i przytwierdza je u nasady włosów tuz przy skórze. Najczęściej wesz zajmuje okolicę potylicy oraz skroni i tam obserwuje się największe zmiany. Wesz żywi się ludzką krwią, powodując przy tym silne swędzenie. Wywołuje to odruch drapania, przez co doprowadzić można do zmian skórnych i kolejnych infekcji chorobowych na skórze.
Świerzb - jest chorobą zakaźną skóry. Wywołują ją roztocza - świerzbowiec ludzki. Samica świerzbowca ryje w naskórku korytarze, których składa jaja. Tworzą się silnie swędzące, sterczące grudki. Najczęściej roztocze atakuje obszar skóry między palcami, a rzadziej nadgarstki czy pachy. Świąd szczególnie dokuczliwy bywa nocą, a swędzenie może doprowadzić do wtórnych uszkodzeń skóry.
Oparzenie - jest to taki obszar skóry, który uległ uszkodzeniu w wyniku działania wysokiej temperatury, szkodliwej dawki promieniowania bądź żrących substancji chemicznych. W zależności od objawów, jakie wywołało oparzenie wyróżnia się czterostopniową skalę oparzeń. Oparzenia pierwszego stopnia objawiają się silnym bólem oraz zaczerwienieniem skóry. Najczęściej do takich oparzeń dochodzi wskutek długiego opalania. Oparzenia drugiego stopnia charakteryzują się występowaniem obrzęku oraz zaczerwienienia, a także tworzą się pęcherze z osoczem. Oparzenia trzeciego stopnia powodują uszkodzenia głębszych warstw skóry, natomiast w oparzeniach stopnia czwartego dochodzi także do uszkodzeń tkanego leżących głęboko pod skorą, a nawet kości. Oparzenia o trzecim i czwartym stopniu objawiają się odrętwieniem, brakiem czucia z powodu uszkodzenia włókien nerwowych. Jeśli zniszczone zostaną także komórki odbudowujące skórę, bardzo trudno goją się takie zmiany i jest to skomplikowany proces. Czasem stosuje się przeszczepy skóry pobranej ze zdrowych miejsc, lub stosuje się sztuczną skórę. W razie poparzeń należy zawsze udzielić pierwszej pomocy. Należy ochłodzić poparzone miejsce chłodną wodą, bieżącą i czystą, co powinno zatrzymać postępującą destrukcję tkanek. Nie dopuszcza to do pogłębienia obszaru oparzenia. Kolejna czynnością jest przykrycie rany jałowym opatrunkiem. Jeżeli ból wywołany oparzeniem jest bardzo silny, można podać środki przeciwbólowe, należy tez podać płyny do picia. W przypadku poważniejszego oparzenia należy zgłosić się do lekarza.
Odmrożenia są zmianami skórnymi spowodowanymi długotrwałym działaniem niskiej temperatury, zwykle razem ze znaczną wilgocią. Odmrożenia dotyczą najczęściej odsłoniętych części ciała - nosa, uszu, palców rąk oraz stóp. Podobnie jak przy oparzeniach wydziela się cztery stopnie odmrożeń, w zależności od intensywności zmian. Pierwszy stopień określa odmrożenia objawiające się zaczerwienieniem, obrzękiem, zmiany te silnie swędzą lub pieką. Po ogrzaniu zmiany znikają, nie pozostawiając śladów. W przypadku drugiego stopnia odmrożeń obserwuje się pęcherze i te również znikają nie pozostawiając śladu na skórze. Jeśli odmrożenie jest trzeciego stopnia, ma juz miejsce martwica i mogą powstać owrzodzenia, zaś w czwartym stopniu zmiany są rozległe - następuje martwica głębiej położonych tkanek a nawet kości. Należy osobom poszkodowanym udzielić pierwszej pomocy, która polega w tym przypadku na możliwie najszybszym przywróceniu normalnej temperatury ciała poprzez kąpiel w letniej, a potem coraz cieplejszej wodzie. Można także bardzo delikatnie masować zmarznięte. Jeśli zmiany są poważniejsze trzeba opatrzyć je jałowym opatrunkiem i zapewnić poszkodowanej osobie pomoc medyczną. Należy, szczególnie zimą, nosić ciepłą odzież - rękawiczki i grube skarpety, oraz luźne buty, a także natłuszczać skórę wystawiona na działanie mrozu i nie pozostawać w bezruchu na niskiej temperaturze..
Udar słoneczny - polega na przegrzaniu ciała na skutek nadmiernego działania słońca. Może doprowadzić do odwodnienia.