Każdy organizm żywy ma zdolność do wykonywania ruchów. Do zmiany położenia całego ciała zdolna są tylko niektóre rośliny, zazwyczaj są to jednokomórkowe, bądź kolonijne glony. Ruchy zdecydowanej większości roślin ograniczają się do zmiany położenia budujących je organów. Zmiana położenia organów może odbywać się na dwa sposoby:

  • Zmianach szybkości wzrostu po różnych stronach organu, mówimy wtedy o ruchach wzrostowych,
  • Zmianach turgoru komórek znajdujących się po różnych stronach organu, mówimy wtedy o ruchach turgorowych.

Przykładem ruchów wzrostowych są tropizmy. Są one wywoływane przez bodziec zewnętrzny i zależne od kierunku jego działania. Tropizmy są najczęściej ruchami wygięciowymi łodyg, korzeni albo liści. Ruch wzrostowy może zachodzić albo w kierunku działającego na roślinę bodźca (mówimy wtedy o tropizmach dodatnich), albo w kierunku przeciwnym (mamy wówczas do czynienia z tropizmem ujemnym). Najlepiej poznanymi tropizmami są fototropizm oraz geotropizm.

Fototropizm jest ruchem wzrostowym, wywołanym oddziałującym na roślinę światłem. Ruch ten pozwala roślinom zwrócić jak największą powierzchnię ciała w kierunku słońca. Ruchy fototropiczne są obserwowane przede wszystkim u organów pędowych oraz liści. Korzenie zdecydowanej większości roślin nie są wrażliwe na działanie bodźców świetlnych. Wyjątki stanowią korzenie siewek gorczycy oraz korzenie nadziemne (czepne oraz powietrzne). Wykazują one fototropizm ujemny. Najlepszym przykładem fototropizmu dodatniego są liście roślin hodowanych na parapetach okiennych. Każdy, kto próbował zmusić rośliny rosnące na parapetach okiennych, aby odwróciły swoje liście w kierunku wnętrza domu, wie, że wszelkie zabiegi muszą skończyć się fiaskiem. Za każdym razem po obróceniu doniczek, tak aby blaszki liściowe były odwrócone od okna, rośliny po krótkim czasie znowu zaczynają tęsknie wyglądać za okna.

Ruchy wzrostowe typu tropizmów są często spowodowane nierównomiernym rozmieszczeniem w organach hormonów roślinnych np. auksyn.

Równie dobrze znanym przykładem tropizmu jest geotropizm, czyli ruch będący reakcją na działającą siłę ciężkości. Zazwyczaj pędy wykazują geotropizm ujemny, natomiast korzenie geotropizm dodatni. Tak więc nawet jeżeli umieścimy roślinę w położeniu horyzontalnym, to po pewnym czasie jej łodyga zacznie wyginać się ku górze, a korzeń będzie wzrastał ku dołowi. W geotropizmie korzenia dużą rolę odgrywa czapeczka. Znajduje się w niej kolumna statocytów, czyli komórek we wnętrzu których znajdują się ziarna skrobi statolitycznej. Przy zmianie położenia ziarna skrobi przesuwają się na dolną stronę komórki, przekazując w ten sposób informacje. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w komórkach łodygi.

Innymi przykładami tropizmów mogą być:

  • tigmotropizm - reakcja wzrostowa powstająca w odpowiedzi na bodźce dotykowe, np. u roślin pnących wytwarzających wąsy czepne, czy łodygi okręcające się wokół tyczki,
  • hydrotropizm - wzrost umożliwiający wprowadzenie np. korzeni do bardziej uwodnionych partii gleby,
  • chemotropizm - reakcja wzrostowa pojawiająca się w odpowiedzi na działanie pewnych substancji chemicznych, np. wzrost łagiewki pyłkowej w kierunku dna słupka.

Innym typem ruchów roślinnych są nastie. Mogą one być zarówno rodzajem ruchów wzrostowych, jak i ruchów turgorowych. W odróżnieniu od tropizmów, powstają pod wpływem bodźca działającego bezkierunkowo, takiego jak np. zmiana intensywności padającego światła, czy zmiana temperatury panującej w otoczeniu. Przykładem fotonastii są ruchy turgorowe liści u roślin motylkowych. Przy intensywnym świetle liście motylkowych podnoszą się, natomiast o zmroku opadają.

Do fotonastii i termonastii wzrostowych należą ruch płatków kwiatowych u szeregu roślin. U tulipanów oraz szafranów kwiaty zamykają się po obniżeniu temperatury, a otwierają po jej podniesieniu. Przy wzroście temperatury (nawet o 0,2 - 1,2°C) następuje nasilenie procesów wzrostowych po górnej - wewnętrznej stronie nasady płatka. Wtedy płatek odchyla się na zewnątrz. Przy niższych temperaturach przeważa szybkość wzrostu po dolnej stronie płatka i kwiat się zamyka.

Ciekawym przykładem nastii są ruchy wzrostowe wywoływane bodźcami mechanicznymi. Występują one np. u roślin mięsożernych, u których po dotknięciu włosków chwytnych przez owada siadającego na liściu, wydłuża się jedna stron, powodując wygięcie się włoska i zamknięcie owada w liściu.

Stosunkowo dobrze poznaną nastią turgorową jest sejsmonastia czułka (mimozy). U nasady ogonków I i II rzędu znajdują się zgrubienia miękiszowe. W stanie niepobudzonym występuje w nim turgor. Reakcja te trwa sekundy, natomiast powrót do stanu wyjściowego znacznie dłużej (około 20 do 30 minut.). Pobudzenie rozchodzi się z prędkością około 30 mm/s. Innym przykładem sejsmonastii jest składanie pręcików chabrów i berberysów w kierunku słupka.

Interesującym przykładem ruchów nastycznych są nyktynastie, czyli ruchy senne. Ruchy te są wywołane zmianami turgoru w komórkach tworzących poduszeczki i występujących u nasady ogonków liściowych.