Oddziaływania między populacjami dzieli się na trzy podstawowe typy - oddziaływania neutralne, antagonistyczne i nieantagonistyczne.
I. Oddziaływania antagonistyczne.
Oddziaływania antagonistyczne są to takie interakcje pomiędzy osobnikami różnych gatunków, w których przynajmniej jedna z populacji ma straty, natomiast druga albo jedynie na tym nie traci albo również odnosi korzyści.
Wyróżnia się następujące rodzaje oddziaływań antagonistycznych:
a) KONKURENCJA
Konkurencja jest to taka interakcja pomiędzy gatunkami w której dwie populacje konkurują ze sobą o cenne dla nich zasoby środowiska. Dzieje się tak ponieważ nisze ich życia nakładają się na siebie lub są bardzo zbliżone. Konkurencja musi zakończyć się zaniknięciem lub dużym ograniczeniem populacji jednego z konkurujących gatunków. Może również doprowadzić do rozejścia się nisz obu populacji poprzez zróżnicowanie się ich cech.
W konkurencji
występuje specjalizacja.
Znane są liczne przykłady konkurencji między populacjami, zarówno w naturze jak i w warunkach laboratoryjnych.
Konkurencja zaobserwowana w warunkach laboratoryjnych:
- hodowano jednocześnie trzy gatunki dafni. Jeden gatunek filtrowała pokarm bardzo dobrze, dwa kolejne dużo gorzej. Po okresie podobnego tempa rozwoju wszystkich trzech gatunków gatunki gorzej filtrujące wyginęły wyparte przez dafnie najlepiej przystosowane do pobierania pokarmu.
- Hodowano wspólnie żyjące dwa gatunki okrzemków: Asterionella i Synedra. Konkurowały one o potrzebny im do budowy pancerzyków roztwór krzemionki. Początkowo obydwie populacje szybko się rozwijały. Po pewnym czasie jednak gatunek Asterionella został wyparta przez okrzemka Synedrę.
Jednymi z wielu przykładów konkurencji w naturze są między innymi:
- konkurencja pomiędzy dziko żyjącą na terenie Kalifornii populacją myszy domowej a nornikiem, który był lepiej przystosowany do korzystania z zasobów pokarmowych. W wyniku konkurencji populacja myszy domowej całkowicie wyginęła.
- Konkurencja o dostęp do promieniowania słonecznego i zasoby pokarmowe pomiędzy różnymi gatunkami roślin, np. pomiędzy pszenicą a perzem.
B) DRAPIEŻNICTWO
Interakcja pomiędzy osobnikami różnych gatunków w której osobniki jednego gatunku żywią się osobnikami gatunku drugiego nazywana jest drapieżnictwem. Drapieżniki spełniają w danym ekosystemie ważną funkcję. Regulując liczebność populacji, którymi się żyją przyczyniają się do utrzymania równowagi w ekosystemie. Polując eliminują najczęściej osobniki najsłabsze, chore (funkcja sanitarna drapieżników).
Drapieżca jest gatunkiem, który zakłóca lub zmienia równowagę w ekosystemach.
C) PASOŻYTNICTWO
Pasożytnictwo jest to rodzaj powiązań między dwoma gatunkami w których jeden gatunek żywi się kosztem drugiego gatunku nie powodując jego śmierci.
Istnieją pasożyty fakultatywne, czyli takie, które mogą przeżyć bez żywiciela oraz pasożyty obligatoryjne, które bez żywiciela giną.
Wyróżnia się pasożyty zewnętrzne, które żywią się tkankami zewnętrznymi oraz pasożyty wewnętrzne, które żerują wewnątrz organizmu pasożytniczego. Do pasożytów zewnętrznych zalicza się między innymi pchły, wszy, kleszcze i pijawki. Pasożyty wewnętrzne to np. owsiki, glisty, tasiemiec, lamblie, włosień czy ameba. Pasożyty wewnętrzne są w wielu przypadkach bardzo niebezpieczne dla zdrowia a nawet i życia żywiciela. Jeżeli pasożyt doprowadza do choroby a nawet śmierci żywiciela nazywa się go patogenem.
C) ALLELOPATIA
Alleopatia jest to hamowanie wzrostu innych gatunków poprzez wydzielanie do gleby przez gatunki allelopatyczne substancji chemicznych, które działają szkodliwie na gatunki o zbliżonych wymaganiach pokarmowych. Zdolność taką mają grzyby z rodzaju penicillum oraz orzech włoski.
D) AMENSALIZM
Amensalizm jest to takie oddziaływanie pomiędzy gatunkami, kiedy jedna z populacji ponosi szkody podczas gdy dla drugiej obecność gatunku ponoszącego szkody jest obojętny i nie przynosi ani strat ani korzyści. Przykładem jest bóbr, który budując żeremie niszczy niektóre gatunki roślin albo kormorany, których odchody niszczą roślinność wokół ich gniazd.
II. Oddziaływania nieantagonistyczne
a) SYMBIOZA - jest to taki rodzaj wzajemnych zależności pomiędzy organizmami różnych gatunków, z których oba organizmy mają korzyści. Specjalnym rodzajem symbiozy jest mutualizm czyli taka symbioza mutualistyczna, w której dwa gatunki są ze sobą nierozerwalnie powiązane i nie mogą w oderwaniu od siebie prawidłowo funkcjonować.
Przykłady symbiozy:
- MIKORYZA czyli symbioza drzew z grzybami,
- Symbioza glonów z grzybami- porosty,
- Symbioza mrówek z Ameryki Południowej i grzybów - mrówki zapewniają grzybom bezpieczeństwo, grzyby dają mrówkom pożywienie,
- Mutualizm pomiędzy bakteriami jelitowymi i roślinożercami,
- Mutualizm obligatoryjny pomiędzy rośliną- jukką włóknistą a gatunkiem motyla z rodzaju Pronuba jedynie motyl tego gatunku może zapylać jukkę, składa on jaja i tylko w zalążni kwiatów jukki.
b) PROTOKOOPERACJA
Protokooperacja jest to rodzaj interakcji symbiotycznej w której oba organizmy biorące w nich udział są bardzo luźno, nietrwale ze sobą powiązane. Każdy z nich może przeżyć bez swojego partnera.
Przykładami protokooperacji są między innymi:
- Współżycie ukwiału i raka pustelnika- raka chronią parzydełka ukwiału, ukwiał zyskuje transport, może też korzystać z resztek pokarmowych pozostawionych przez raka.
- Protokooperacja bąkojada i nosorożca- ptak czyści skórę nosorożca z pasożytów uzyskując tym samym pożywienie.
- Protokooperacja mrówek i mszycy - mrówki bronią mszyc przed drapieżnikami a w zamian żywią się wydzieliną z ich odwłoków.
c. KOMENSALIZM
Komensalizm jest to interakcja w której jedna strona (komensal) odnosi korzyści a druga ani na tym nie traci ani nie zyskuje.
Przykładami komensalizmu są między innymi interakcje pomiędzy drzewami i epifitami, rekinami i drobnymi rybami, mrówkami a rybikami albo rakiem pustelnikiem a ukwiałami.
III. Oddziaływania neutralne.
Są to takie współistnienie osobników różnych gatunków w ekosystemie, kiedy żaden organizm nie ponosi strat ani korzyści ponieważ ich nisze w żaden sposób nie pokrywają się.
