Wirusy

Pojedyncza cząsteczka wirusa nazywana jest wirionem. Jest on najczęściej zbudowany z:

• kwasu nukleinowego DNA lub RNA, będącego najważniejszą częścią wirusa; występuje on najczęściej w postaci pojedynczej nici;
• białkowej otoczki, zwanej kapsydem.

Budowa wirusów często odbiega od obserwowanej u żywych organizmów. Wirusy nie są uważane za organizmy żywe, gdyż nie przeprowadzają procesów metabolicznych, nie oddychają, nie mają budowy komórkowej oraz są w stanie przejść w formę kryształu. Nietypowa jest również budowa ich cząsteczek kwasów nukleinowych - poza typowymi, dwuniciowymi spiralnie skręconymi cząsteczkami, występują formy jednoniciowe DNA, u innych z kolei może występować dwuniciowa cz. RNA, która nie jest typowa dla organizmów żywych.

Wyróżnia się szereg morfologicznych typów wirusów. Najważniejsze z nich to:

- wiriony bryłowe, posiadające regularny, dwunasto- lub dwudziestościenny kształt. Ich otoczkę buduje niewielka liczba powtarzających się białek, zwanych kapsomerami. Czasem wiriony te posiadają dodatkową zewnętrzną otoczkę lipidową, stanowiącą zazwyczaj pozostałość po błonie komórkowej lub, rzadziej, jądrowej gospodarza, którą wirus "zabiera" wydostając się z komórki na zewnątrz.

- wiriony spiralne, mające zwykle postać pałeczki, a zbudowane z kapsomerów ułożonych spiralnie; mogą również być dodatkowo otoczone lipidowym płaszczem.

- wiriony o budowie złożonej, jak na przykład bakteriofagi - wirusy atakujące bakterie, które są zbudowane z regularnie zbudowanej główki, będącej osłoną dla kwasu nukleinowego, ogonka, który tworzą odmienne białka, zakończonego formą specyficznie wyglądającej płytki, która wykazuje aktywność enzymatyczną oraz specjalnych, czułkowatych wyrostków (czułków) umożliwiających wirusowi przyczepienie się do powierzchni bakteryjnej komórki.

Jeśli w komórce gospodarza dojdzie do nagromadzenia dużej ilości cząstek wirusa w jądrze lub cytoplazmie może dojść do tworzenia się dużych, krystalicznych lub parakrystalicznych agregatów, zwanych też wtrętami wirusowymi.

Proces, w czasie którego dochodzi do powielania się cząstek wirusa zwany jest namnażaniem. Przebiega on w sposób charakterystyczny - nie ma materialnej łączności pomiędzy infekującym komórkę wirionem, a wirionami potomnymi. Po wniknięciu wirus zachowuje się tak, jakby był funkcjonalną częścią składową komórki gospodarza, z drugiej zaś strony zasadniczo zmienia funkcjonowanie komórki i wykorzystuje ją do swoich celów: komórka nie może przeprowadzać właściwych procesów życiowych, ale tworzy wiele cząsteczek wirionów. Może to w niektórych wypadkach prowadzić do śmierci komórki.

Poza komórką gospodarza wirus to martwa cząstka nukleinowo - białkowa. Nie jest wtedy aktywny, nie wykazuje cech materii żywej. W komórce gospodarza ukazują się też inne jego cechy:

- zdolność do przekazywania dziedzicznych cech;

- zdolność przystosowania się do zmieniających się warunków otoczenia;

- mutacje.

Wirusy są bezwzględnymi, silnie wyspecjalizowanymi pasożytami, pojawiły się później niż formy żywe posiadające budowę komórkową.

Wirusowe choroby człowieka to m.in.:

• grypa;
• ospa;
• żółta febra;
• odra;
• AIDS;
• Choroba Heinego-Mediny;
• półpasiec.

Wirusowe choroby zwierząt to m.in.:

• wścieklizna;
• pryszczyca;
• nosówka.