Każdy organizm, zarówno jedno-, jak i wielokomórkowy, do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje sprawnie działającego systemu transportu substancji. Są to substancje, które należy dostarczać do komórek, aby mogły one żyć oraz substancje, które powstają w komórkach i muszą być usunięte poza organizm. Substancje odżywcze i budulcowe są transportowane do miejsc gromadzenia i wykorzystywania, natomiast zbędne i szkodliwe metabolity są transportowane do miejsc przetwarzania lub wydalania. Do transportu służą płyny ustrojowe. Drobne cząstki transportowane są w postaci rozpuszczonej, np. aminokwasy, monosacharydy u zwierząt, disacharydy u roślin, a cząsteczki nierozpuszczalne w wodzie oraz o większych rozmiarach wędrują w postaci zawiesin, np. tłuszcze.

Transport substancji pobranych z otoczenia zachodzi najpierw na duże odległości, pomiędzy odległymi narządami, które je pobierają a narządami, które je wykorzystują. Na miejscu cząsteczki substancji muszą zostać przeniesione do wnętrza komórki docelowej. Podobną drogę, lecz w przeciwnym kierunku, odbywają metabolity - wydostają się z komórki i wędrują do narządów wydalniczych. Mówi się więc o dwóch rodzajach transportu: wewnątrzkomórkowym oraz międzykomórkowym.

Transport wewnątrzkomórkowy. Do wnętrza komórki przez błonę komórkową wnika m.in. woda, gazy (tlen) oraz substancje organiczne. Rozprowadzenie tych substancji po całej komórce umożliwia ciągły ruch cytoplazmy. Razem z cytoplazmą poruszają się wszystkie zawieszone w niej organella, co ułatwia wymianę substancji pomiędzy nimi. Szczególną rolę w transporcie substancji wewnątrz komórki odgrywa aparat Golgiego i jego pęcherzyki. W ten sam sposób z komórki wydalane są zbędne gazy, woda i metabolity.

Transport międzykomórkowy. W organizmach wielokomórkowych konieczna jest wymiana substancji między wszystkimi komórkami, zarówno leżącymi bezpośrednio obok siebie, jak i tymi odległymi. Na bliskie odległości transport zachodzi przez błony z jednej komórki do drugiej. U roślin, których komórki otoczone są sztywną ścianą, istnieją pasma cytoplazmy, tworzące kanaliki między sąsiadującymi komórkami. Są to plazmodesmy, którymi substancje dyfundują w miarę potrzeb. Do transportu substancji na dalekie odległości służą specjalnie wykształcone układy - wiązki przewodzące u roślin oraz układ krążenia u zwierząt.

System przewodzący roślin.W organizmach roślinnych transport na duże odległości wody z solami mineralnymi oraz związków organicznych zachodzi osobno. Woda i rozpuszczone w niej pierwiastki transportowane są od korzeni, gdzie są pobierane do liści oraz innych organów. Służą temu zdrewniałe cewki, które u roślin wyższych tworzą układ naczyń. Siłą napędzającą ten transport wbrew grawitacji jest siła ssąca, wytwarzana w liściach podczas transpiracji oraz (w mniejszym stopniu) parcie korzeniowe, wykorzystujące energię. Substancje organiczne, czyli asymilaty powstające głównie w liściach są przewodzone od liści do wszystkich organów, łącznie z korzeniami. Jest to więc transport z góry na dół. Drogą przewodzenia asymilatów są rurki sitowe, tworzące wiązki łyka u roślin wyższych. Są to żywe komórki, transport zachodzi za pośrednictwem ich cytoplazmy i wymaga nakładu energii. U drzew na wiosną substancje zapasowe bywają również przenoszone naczyniami.

Płyny ustrojowe zwierząt.U zwierząt substancje przenoszone są za pośrednictwem płynów ustrojowych. W organizmach beztkankowych odbywa się to w przestrzeniach międzykomórkowych na drodze dyfuzji. Proste tkankowce, takie jak jamochłony, obleńce czy płazińce w jamie ciała znajduje się płyn, pełniący funkcję transportującą. Rozwijają się również liczne uchyłki i kanały, zapewniające rozprowadzenie płynu do każdego miejsca organizmu. Ruch płynu napędzany jest skurczami wora mięśniowego stanowiącego element pokrycia ciała. U pierścienic po raz pierwszy w ewolucji wykształcił się cały system naczyń i zatok, łączący ze sobą poszczególne segmenty ich ciała - jest to układ krwionośny, a płyn krążący w jego naczyniach to krew.

Na układ krążenia zwierząt składa się układ krwionośny, w którym krąży krew oraz układ limfatyczny, w którym płynie limfa (chłonka).

Budowa układu krwionośnego

U stawonogów i mięczaków układ krwionośny jest typu otwartego - krążący w nim płyn wylewa się do jamy ciała, omywa narządy i wraca naczyniami do serca przez otwory zwane ostiami. Płyn krążący w ich naczyniach to hemolimfa. U pierścienic i strunowców układ krwionośny jest zamknięty - krew cały czas krąży w naczyniach, pompowana przez serce i nigdy nie wylewa się do jamy ciała. Przepływ krwi lub hemolimfy napędzany jest przez pulsujące serca lub inne naczynia, albo przez ruchy ciała. Przepływ zawsze odbywa się tylko w jednym kierunku - cofaniu się płynu zapobiegają zastawki obecne w naczyniach krwionośnych.

W pełni ukształtowany układ krwionośny strunowców składa się z serca i trzech rodzajów naczyń: tętnic, żył i naczyń włosowatych.

Serce jest narządem zbudowanym z tkanki mięśniowej prążkowanej typu sercowego. Leży w worku osierdziowym. U ssaków serce składa się z dwóch komór i dwóch przedsionków. Na granicy komór i przedsionków znajdują się zastawki, utrzymujące prawidłowy kierunek przepływu krwi.

Tętnice to grube naczynia, odchodzące od serca i prowadzące krew natlenowaną (w obiegu dużym) do wszystkich organów ciała. Ściany tętnic są grube, zawierają dużo mięśniówki i pulsują w rytm pulsowania serca. Pomaga to w przepływie krwi. Mogą również rozszerzać się i kurczyć w zależności od zapotrzebowania na ilość krwi z tlenem w danym momencie.

Żyły to naczynia prowadzące krew odtlenowaną (w obiegu dużym) z tkanek ciała do serca. Ich ściany składają się z tych samych warstw, co ściany tętnic, ale nie są tak grube. Żyły nie pulsują ani nie rozszerzają się. Mają za to kieszonkowate zastawki, dzięki którym krew płynąca w jednym kierunku nie może się cofać.

Naczynia włosowate tworzą sieć pomiędzy tętnicami a żyłami, oplatając wszystkie narządy i tkanki ciała. Ich ściany są cienkie, zbudowane jedynie z jednej warstwy śródbłonka, dzięki czemu może przez nie zachodzić wymiana substancji między układem krwionośnym a komórkami.

Praca serca

Serce zbudowane jest z tkanki mięśniowej, która posiada własny system regulacji pracy. Praca serca polega na rytmicznych skurczach komór i przedsionków, dzięki czemu krew jest wyrzucana do tętnic i rozprowadzana po całym ciele. Cykl pracy serca składa się z kilku faz:

  1. skurcz przedsionków - krew jest wypychana z przedsionków do komór przez otwarte zastawki przedsionkowo-komorowe: dwu- i trójdzielną.
  2. wzrastanie ciśnienia w komorach wskutek napływu krwi z przedsionków; powoduje to zamknięcie się zastawek, co daje słyszalny pierwszy ton serca
  3. dalsze napełnianie się komór
  4. skurcz komór - krew z komór wyrzucana jest przez otwarte zastawki półksiężycowate do głównych tętnic: płucnej (z komory prawej) i aorty (z komory lewej)
  5. rozkurcz komór - zastawki półksiężycowate zamykają się, co powoduje słyszalny drugi ton serca (znacznie głośniejszy niż pierwszy)
  6. ciśnienie w komorach obniża się, serce zasysa krew z żył do przedsionków, część krwi wpływa również do komór przez zastawki dwu- i trójdzielną

Skład krwi

Krew jest płynem ustrojowym, pełniącym wiele funkcji. Podstawową jej rolą jest rozprowadzanie substancji odżywczych i gazów odprowadzanie metabolitów z komórek. Ponadto krew transportuje też hormony, witaminy i inne substancje, pełni funkcje obronne (transport przeciwciał) i termoregulacyjne (wymiana ciepła z otoczeniem).

Krew jest płynną tkanką łączną, której substancję międzykomórkową stanowi osocze. W nim zawieszone są elementy morfotyczne: krwinki czerwone, krwinki białe i płytki krwi.

Osocze stanowi ok. 56% objętości krwi. Składa się głównie z wody (90%). W wodzie rozpuszczone i zawieszone są różne substancje organiczne i nieorganiczne, jak białka i jony. Białka osocza mają duże znaczenie dla właściwości krwi:

  • fibrynogen - jest niezbędny przy tworzeniu skrzepu po przerwaniu ciągłości naczynia;

skrzep zabezpiecza przez utratą krwi i wnikaniem drobnoustrojów do organizmu

  • albuminy - odpowiadają za gospodarkę wodną i prawidłowe proporcje płynów
  • gammaglobuliny - są elementem układu odpornościowego, przyczyniając się do

obrony organizmu przez drobnoustrojami

Krwinki czerwone (erytrocyty) u ssaków to komórki bezjądrzaste, o kształcie dwuwklęsłych krążków. Powstają w szpiku kostnym czerwonym, żyją około 120 dni, po czym ulegają degradacji w śledzionie. Ich liczba w organizmie jest stała. Erytrocyty zawierają hemoglobinę (Hb) - czerwony barwnik posiadający zdolność wiązania tlenu. Pełnią więc rolę w transporcie tego gazu do tkanek. Hemoglobina związana z tlenem nazywa się oksyhemoglobiną.

Krwinki białe (leukocyty) to komórki posiadające jądro, a oprócz niego w cytoplazmie mogą występować różnego rodzaju ziarnistości. Ze względu na ich obecność leukocyty dzieli się na granulocyty (posiadające ziarnistości) oraz agranulocyty (bez ziarnistości). Do agranulocytów należą limfocyty i monocyty - limfocyty wytwarzają przeciwciała i odpowiadają za pamięć immunologiczną, monocyty fagocytują obce cząsteczki i wytwarzają interferon (czynnik hamujący namnażanie wirusów). Granulocyty dzielą się na kwasochłonne (eozynofile), zasadochłonne (bazofile) - te dwie grupy biorą udział w reakcjach alergicznych i zwalczaniu pasożytów - i obojętnochłonne (neutrofile), które posiadają zdolność fagocytozy.

Płytki krwi (trombocyty) są fragmentami cytoplazmy pochodzącymi od megakariocytów, powstającymi w szpiku kostnym. Są odpowiedzialne za krzepnięcie krwi po zranieniu.

Udział krwi w transporcie gazów

Główną funkcją krwi jest transport gazów oddechowych: tlenu i dwutlenku węgla. Oba gazy przenikają przez błony komórkowe i ściany naczyń krwionośnych wskutek gradientu ciśnienia parcjalnego.

Tlen przechodzi do krwi z płuc. Tam wiązany jest w postaci cząsteczkowej przez hemoglobinę - czerwony barwnik erytrocytów. Jedna cząsteczka hemoglobiny może związać cztery cząsteczki tlenu - powstaje kompleks zwany oksyhemoglobiną (hemoglobina utlenowana) Hb(O2)4. Gazem o powinowactwie do hemoglobiny wyższym niż tlen jest tlenek węgla (czad, CO). Wypiera on tlen z oksyhemoglobiny i łączy się z nią, tworząc karoksyhemoglobinę, co jest niebezpieczne dla organizmu - powoduje zablokowanie dopływu tlenu do tkanek i śmierć w wyniku uduszenia.

Dwutlenek węgla przechodzi do krwi z komórek, gdzie powstaje jako produkt metabolizmu. Tylko 20% tego gazu transportowane jest przez hemoglobinę - są to luźne połączenia z grupami -NH2 (karbaminohemoglobina). Pozostała część (80%) transportowana jest w osoczu w postaci jonów wodorowęglanowych HCO3-.

Krzepnięcie krwi

Krzepnięcie krwi jest jednym z mechanizmów obronnych organizmu. Dzięki niemu po uszkodzeniu i przerwaniu ciągłości naczynia, krew nie wypływa na zewnątrz, ale tworzy skrzep, który pełni funkcję "korka" dopóki ścianki naczynia się nie zregenerują. Poza tym skrzep zabezpiecza organizm przed wniknięciem drobnoustrojów przez uszkodzone naczynie. Sam proces krzepnięcia wymaga obecności wielu czynników białkowych oraz jonów Ca2+ i przebiega w kilku etapach:

  1. płytki krwi w miejscu uszkodzenia naczynia uwalniają trombokinazę
  2. pod wpływem trombokinazy następuje aktywacja obecnej w osoczu protrombiny do trombiny
  3. trombina powoduje przejście fibrynogenu (białko osocza) w włóknistą fibrynę
  4. włókna fibryny skupiają się w miejscu zranienia, polimeryzują i tworzą sztywny skrzep

Grupy krwi i czynnik Rh

Występowanie grup krwi warunkują antygeny występujące na powierzchni erytrocytów. Są to antygeny A lub B. W osoczu krwi natomiast znajdują się przeciwciała skierowane przeciwko któremuś z typów antygenów: antyA lub antyB. Przeciwciała antyA powodują aglutynację, czyli zlepianie się krwinek z antygenem A i podobnie w przypadku antyB - antygenów B. W krwi jednego osobnika nie mogą więc znajdować się przeciwciała skierowane przeciwko własnym antygenom (zasada Landsteinera). Na podstawie układu antygenów wyróżnia się cztery grupy krwi:

  • grupa A: erytrocyty mają antygen A, w osoczu są przeciwciała antyB - grupy krwi nie tolerowane: B, AB
  • grupa B: erytrocyty mają antygen B, w osoczu są przeciwciała antyA - grupy krwi nie tolerowane: A, AB
  • grupa AB: erytrocyty mają zarówno antygen A, jak i B, w osoczu nie ma przeciwciał, wszystkie inne grupy są tolerowane
  • grupa 0: erytrocyty nie mają żadnych antygenów, w osoczu są przeciwciała antyA i antyB, żadna inna grupa krwi nie jest tolerowana

Zgodność grup krwi jest niezbędna podczas transfuzji. Osoba z grupą AB może przyjąć każdą dowolną grupę, ponieważ nie posiada przeciwciał. Osoba z grupą 0 musi otrzymać krew 0, ponieważ każda inna zostanie aglutynowana. Grupa 0 natomiast może być przetaczana każdej dowolnej osobie, ponieważ krwinki nie posiadają antygenów.

Oprócz tego podstawowego układu grup krwi, wyróżnia się też dwie odmiany antygenu A (A1, A2) oraz układ antygenów N i M, na postawie którego wyróżnia się podgrupy.

Oprócz podstawowych grup krwi, zwykle określa się również tzw. czynnik Rh. Czynnik ten odkrył w 1941r. Landsteiner. Szacuje się, że 85% ludzi posiada ten czynnik w błonie erytrocytów, ich krew oznacza się jako Rh+. Pozostali mają krew Rh-. Osoby z krwią Rh- nie posiadają przeciwciał przeciwko czynnikowi Rh - są one wytwarzane dopiero po kontakcie krwi Rh- z tym czynnikiem w krwi Rh+. Jest to przyczyną tzw. konfliktu serologicznego między matką a płodem. Do konfliktu dochodzi, jeśli matka ma krew Rh-, a płód Rh+. Czynnik Rh obecny u płodu powoduje syntezę przeciwciał w organizmie matki - podczas pierwszej ciąży nie jest to groźne, ponieważ przeciwciał jest mało. Druga ciąża z płodem z krwią Rh+ jest już niebezpieczna - przeciwciał w organizmie matki jest dużo i z łatwością przechodzą one przez łożysko do organizmu płodu. Może to spowodować hemolityczną chorobę noworodka lun nawet poronienie.

Choroby układu krwionośnego

Choroby układu krwionośnego najczęściej są wynikiem niewłaściwego odżywiania się, prowadzącego do otyłości, małej aktywności fizyczna lub nadmiernego przemęczania się i stresu. Mogą też wynikać z niedoboru witamin lub innych składników odżywczych lub być efektem infekcji drobnoustrojów.

Najczęstsze choroby układu krwionośnego:

  • Miażdżyca tętnic - choroba ta polega na odkładaniu się złogów cholesterolu w świetle naczyń krwionośnych. W wyniku tego ulegają one zwężeniu i tracą elastyczność. Sztywne ściany powodują przenoszenie wysokiego ciśnienia na pozostałe części układu krwionośnego, a silne zaczopowanie naczynia jest przyczyną martwicy tkanki, ponieważ nie dopływa do niej krew z tlenem. Główną przyczyną miażdżycy jest nieodpowiednia dieta i otyłość.
  • Choroba wieńcowa - polega na tym samym, co miażdżyca, lecz dotyczy naczyń wieńcowych, zaopatrujących w tlen tkankę sercową. Zmniejszona drożność naczyń wieńcowych jest przyczyną bólów w klatce piersiowej, szczególnie podczas wysiłku lub silnych przeżyć emocjonalnych, kiedy serce potrzebuje dużej ilości tlenu. Silnie zaawansowana choroba wieńcowa prowadzi do zawału serca.
  • Choroba nadciśnieniowa - polega na utrzymywaniu się podwyższonego ciśnienia tętniczego. Ciśnienie prawidłowe wynosi 120-140mmHg w czasie skurczu i ok. 88mmHg w czasie rozkurczu. Nadciśnienie może być wynikiem nadmiernego wysiłku, ponieważ wówczas przerwy odpoczynkowe w pracy serca są zbyt krótkie. Bardzo silne nadciśnienie może być przyczyną pękania naczyń krwionośnych.
  • Anemia - przyczyną anemii jest niedobór witamin, żelaza lub zaburzenia w pracy szpiku kostnego. Każdy z tych czynników powoduje, że produkcja erytrocytów jest zbyt niska, przez co układ krwionośny nie jest zdolny przenosić odpowiedniej ilości tlenu.

Budowa układu limfatycznego

Układ limfatyczny (chłonny) składa się z naczyń limfatycznych, którymi płynie limfa (chłonka) oraz narządów i skupisk tkanki limfatycznej, tworzących węzły chłonne. W przestrzeniach międzykomórkowych znajduje się płyn tkankowy, będący przesączem z komórek i naczyń. Przesącz ten jest zbierany przez naczynia limfatyczne i staje się limfą. Limfa płynie powoli, lecz w jednym kierunku dzięki zastawkom znajdującym się w naczyniach. Układ naczyń limfatycznych łączy się z układem krwionośnym, uchodząc do żył podobojczykowych.

W skład układu limfatycznego wchodzą:

Śledziona. Narząd ten leży w jamie brzusznej, w okolicy lewego podżebrza. W jej przekroju można wyróżnić miazgę czerwoną i białą. Miazga czerwona jest miejscem rozpadu erytrocytów i rozkładu hemoglobiny. Miazga biała jest miejscem powstawania limfocytów oraz syntezy ciał odpornościowych. Bierze udział w niszczeniu drobnoustrojów, ponadto jest przejściowym magazynem krwi (gromadzenie w zatokach żylnych śledziony).

Grasica. Narząd położony w górnej części klatki piersiowej, po wewnętrznej stronie mostka, pod tarczycą. Jest miejscem dojrzewania limfocytów T. Poza tym jest też gruczołem dokrewnym. Funkcjonuje do osiągnięcia dojrzałości płciowej, potem ulega zanikowi.

Węzły chłonne. Są to skupiska tkanki limfatycznej, wielkości ziarna grochu. Są rozsiane po całym organizmie, większe ich grupy znajdują się np. w pachwinach, dołach pachowych. W węzłach chłonnych powstają limfocyty i tutaj też toczy się walka z drobnoustrojami (fagocytoza) - wówczas węzły są powiększone i bolesne.

Migdałki. To również skupienia tkanki limfatycznej, położone w okolicy gardłowej. Migdałki podniebienne leżą po bokach gardła, w podniebieniu miękkim. Migdałek gardłowy leży w tylno-górnej części błony gardłowej, a migdałek językowy przy nasadzie języka. Migdałki pełnią podobną funkcję, jak węzły chłonne.

Szpik kostny. Szpik kostny to tkanka krwiotwórcza, leżąca w jamach szpikowych kości. Wyróżnia się szpik czerwony oraz szpik żółty, który nie funkcjonuje krwiotwórczo i składa się z komórek tłuszczowych. Zrąb szpiku czerwonego stanowi tkanka siateczkowata, w której oczkach znajdują się hemocytoblasty. Są to komórki macierzyste, z których rozwijają się wszystkie elementy morfotyczne krwi (w tym leukocyty - dlatego szpik zalicza się do elementów układu limfatycznego).

Mechanizmy obronne zwierząt

Każdy organizm posiada mechanizmy, które pozwalają odróżniać komórki własne od obcych, uniemożliwić przedostanie się obcych komórek do organizmu oraz zniszczyć je, jeśli już się dostaną. Każdą substancję czy cząsteczkę, która wywołuje reakcję obronną organizmu, nazywa się antygenem. Mogą one występować w formie upostaciowionej, czyli komórek (np. bakteryjnych czy krwinek) lub w postaci rozpuszczonej, względnie zawiesiny (np. toksyny, białka). Czasami reakcję immunologiczną wywołują cząsteczki, które nie powinny jej wywołać, nieszkodliwe - wówczas nazywamy je alergenami (np. pyłki roślin). Reakcja immunologiczna zależy od rodzaju antygenu - niektóre reakcje przebiegają tak samo dla całego gatunku, inne są indywidualne, dla każdego osobnika różne.

Mechanizmy odpornościowe działają w sposób humoralny lub komórkowy. Reakcja humoralna obejmuje cały organizm i polega na wytwarzaniu przeciwciał, transportowanych we krwi. Reakcja komórkowa polega na wychwytywaniu i niszczeniu obcych ciał przez komórki fagocytujące.

Wyróżnia się dwa typy odporności: wrodzoną i nabytą.

Odporność wrodzona jest nieswoista. Polega na obronie organizmu przed jakimkolwiek obcym ciałem, niezależnie od jego rodzaju. Pierwszą barierą obronną są naturalne osłony ciała (zrogowaciały naskórek). Rolę obronną mają też mechanizmy fizjologiczne, takie jak kaszel, kichanie, łzawienie czy wymioty. Jeśli już dojdzie do wniknięcia drobnoustroju do organizmu, następuje miejscowa reakcja zapalna, objawiająca się m.in. podwyższoną temperaturą. Komórki o zdolnościach do fagocytozy, znajdujące się płynach ustrojowych i błonach śluzowych, pochłaniają obce cząsteczki i trawią je w swoim wnętrzu. Fagocytoza wspomagana jest przez różne substancje bakterio- i wirusobójcze (np. lizozym, interferon).

Odporność nabyta powstaje w ciągu życia każdego osobnika i ma charakter swoisty. Oznacza to, że każdy rodzaj antygenu jest rozpoznawany i reakcja przebiega dla każdego inaczej. Podstawowymi elementami, biorącymi udział w reakcjach swoistych są limfocyty oraz przeciwciała. Limfocyty powstają w szpiku kostnym. Wyróżnia się dwa typy limfocytów: B i T. Limfocyty B w przypadku wniknięcia antygenu, przekształcają się w plazmocyty i wytwarzają przeciwciała, które krążą we krwi i wiążą antygeny, unieszkodliwiając je. Limfocyty T dojrzewają w grasicy i różnicują się na trzy rodzaje:

Tc - cytotoksyczne, o zdolnościach do fagocytozy

Th - pomocnicze, wytwarzają limfokininy, które pobudzają limfocyty B do produkcji przeciwciał oraz stymulują aktywność limfocytów Tc

Ts - supresorowe, hamują reakcję immunologiczną, kiedy antygen zostanie już unieszkodliwiony

Przeciwciała, wytworzone podczas pierwszego kontaktu organizmu z antygenem (pierwotna odpowiedź immunologiczna), pozostają we krwi - w ten sposób tworzy się tzw. pamięć immunologiczna. W przypadku kolejnego wniknięcia tego samego antygenu (wtórna odpowiedź immunologiczna), reakcja obronna zostanie uruchomiona szybciej i będzie silniejsza, ponieważ przeciwciała będą już obecne.

Odporność można też nabyć w wyniku podania szczepionki lub surowicy. Szczepionka to martwe, niegroźne drobnoustroje, których obecność w organizmie stymuluje produkcję przeciwciał. Jest to efekt długotrwały i w przypadku późniejszego pojawienia się tego drobnoustroju w formie zjadliwej, reakcja jest szybka. Surowica to natomiast gotowe przeciwciała, których podanie ma efekt krótkotrwały, jedynie na czas zwalczenia infekcji.

Mechanizmy obronne roślin

Rośliny również muszą zwalczać drobnoustroje, próbujące wniknąć do ich organizmów. Posiadają one pewne wrodzone mechanizmy obronne, potrafią też wykształcać je pod wpływem patogenu (odporność nabyta).

Bierna odporność roślin polega na istnieniu naturalnych barier w postaci ścian komórkowych, często wzmacnianych kutykulą, ligniną czy woskami.

Odporność czynna polega na uruchamianiu reakcji obronnych po wniknięciu patogenu do ciała rośliny. Reakcje te to np. wzrost stężenia cytokinin (zapobiegają działaniu toksyn produkowanych przez patogen), wzmożenie podziałów mitotycznych (tworzenie bariery), działanie fitoncydów (substancje bakteriobójcze obecne w roślinie) czy wytwarzanie fitoaleksyn (substancje unieszkodliwiające patogen, produkowane tylko pod wpływem jego obecności).